PHƯƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC PHẦN 2

Chương II NGHIÊN CỨU KHOA HỌC. I. KHÁI NIỆM Nghiên cứu khoa học là sự tìm hiểu khám phá những thuộc tính bản chất của sự vật hoặc hiện tượng, phát hiện được quy luật vận động của chúng, đồng thời vận dụng những quy luật ấy để sáng tạo các giải pháp cải tạo thế giới khách quan
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHƯƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC PHẦN 2 Chương II NGHIÊN CỨU KHOA HỌCI. KHÁI NIỆM Nghiên cứu khoa học là sự tìm hiểu khám phá những thuộc tính bản chấtcủa sự vật hoặc hiện tượng, phát hiện được quy luật vận động của chúng, đồngthời vận dụng những quy luật ấy để sáng tạo các giải pháp cải tạo thế giới kháchquan. Nghiên cứu khoa học, suy cho cùng, mang hai nội dung cơ bản sau: + Phát hiện quy luật vận động của thế giới khách quan (tự nhiên, xã hội,con người). + Sáng tạo các giải pháp nhằm biến đổi trạng thái của sự vật hoặc hiệntượng, cải tạo thế giới, tức tự nhiên, xã hội và chính bản thân con người. Bản chất nghiên cứu khoa học là các hoạt động sáng tạo của các nhà khoahọc nhằm nhận thức thế giới, tạo ra hệ thống tri thức có giá trị để sử dụng vàocải tạo thế giới. Chủ thể của nghiên cứu khoa học là các nhà khoa học với những phẩm chấttrí tuệ và tài năng đặc biệt, được đào tạo chu đáo. Quá trình nghiên cứu đượcthực hiện trong một cơ quan nghiên cứu với một tập thể có tiềm lực mạnh, đượctổ chức chặt chẽ, có chương trình chiến lược hoạt động. Sự sáng tạo khoa họcbao giờ cũng được bắt đầu từ một ý tưởng của cá nhân và sau đó được sự hỗ trợ,hợp tác nghiên cứu của một tập thể, theo ý tưởng định hướng nghiên cứu củangười đề xuất. Vì vậy, có thể nói: chủ thể nghiên cứu khoa học vừa là cá nhân,vừa là tập thể. Mục đích của nghiên cứu khoa học là tìm tòi, khám phá bản chất và cácquy luật vận động của thế giới, tạo ra thông tin mới, nhằm ứng dụng chúng vàosản xuất vật chất hay tạo ra những giá trị tinh thần, để thỏa mãn nhu cầu cuộcsống của con người. Nhiều nghiên cứu khoa học không chỉ là nhận thức thế giớimà còn cải tạo thế giới, khoa học đích thực luôn vì cuộc sống con người. Phương pháp nghiên cứu khoa học là phương pháp nhận thức thế giới baogồm những quan điểm tiếp cận, những quy trình, các thao tác cụ thể để tác độngvào đối tượng để làm bộc lộ bản chất của đối tượng. Nghiên cứu khoa học cònphải sử dụng những công cụ đặc biệt, có tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe trong định 28tính và định lượng để thí nghiệm, thực nghiệm… đo lường và kiểm định sảnphẩm sáng tạo. Sản phẩm của nghiên cứu khoa học là hệ thống thông tin mới về thế giới vànhững giải pháp cải tạo thế giới. Cho nên có thể nói khoa học luôn hướng tới cáimới. Nhiều ý tưởng khoa học độc đáo đi trước thời đại và có giá trị dẫn dắt sựphát triển của thực tiễn. Sản phẩm khoa học luôn được kế thừa, hòan thiện, bổ sung theo đà tiến bộcủa xã hội lòai người và ngày một tiệm cận tới chân lý khách quan. Mỗi lýthuyết khoa học được hình thành, phát triển hưng thịnh, rồi lạc hậu nhường chỗcho cái mới, cái tiến bộ, cái có triển vọng hơn. Giá trị của nghiên cứu khoa học được quyết định bởi tính thông tin, tínhứng dụng và sự đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Thông tin khoa học phải có tínhkhách quan, có độ tin cậy, có thể kiểm tra được bằng các phương pháp khácnhau. Quá trình nghiên cứu khoa học: quá trình nghiên cứu khoa học diễn ra phứctạp, luôn chứa đựng những mâu thuẫn, liên tục xuất hiện những xu hướng, cáctrường phái lý thuyết, các giả thuyêt, các dự báo khác nhau, thậm chí trái ngượcnhau và kết cục cái nào phù hợp với hiện thực, đem lại lợi ích cho con người làcái chiến thắng. Khoa học là cách mạng với nghĩa đó. Nghiên cứu khoa học có chứa đựng những yếu tố mạo hiểm, bởi vì nghiêncứu khoa học không phải lúc nào cũng thành công. Sự thành công sẽ tạo ra giátrị mới cho nhân loại và có cả những thất bại rủi ro, đó là sự phải trả giá củanghiên cứu khoa học, nhưng chính sự thất bại đó cũng là một thông tin có ích đểđồng nghiệp không lặp lại sai lầm tương tự.II. CHỨC NĂNG VÀ CÁC LOẠI HÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 1. Chức năng của nghiên cứu khoa học Nghiên cứu khoa học là hoạt động phức tạp. Cùng với lịch sử phát triển củaloài người, trình độ nhận thức khoa học ngày một nâng cao. Tổng kết lịch sửphát triển khoa học người ta thấy loài người đã trải qua mấy trình độ nhận thứcsau đây: Trình độ mô tả: Mô tả khoa học là trình bày lại những kết quả nghiên cứumột hiện tượng hay một sự kiện khoa học làm sao cho đối tượng đó được thểhiện đến mức độ nguyên bản tối đa. 29 Tri thức mô tả là những tri thức thu nhận được qua quan sát, điều tra vàđược trình bày hệ thống ký hiệu có tính trực quan, đồng thời là những khái niệmcó liên quan đến hệ thống ký hiệu này. Mô tả là biện pháp quan trọng để chuẩnbị tư liệu cho việc giải thích khoa học. Trong mô tả thường người ta phân biệt mô tả định tính và mô tả địnhlượng. Mô tả định tính là chỉ rõ các đặc trưng về vật chất của sự vật, hiện tượng.Ví dụ, Trái đất và sao kinh tinh quay xung quanh mặt trời theo một quỹ đạo bầudục, “Quy theo một quỹ đạo bầu dục” là một đặc trưng về chất của cả hai hànhtinh Trái đất và Kim tinh. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở mô tả dựa trên nhữngtiêu chí định tính trên đây, thì người ta chưa thể phân biệt được Trái đất và Kimtinh khác nhau như thế nào. Vì vậy, sự mô tả định tính phải được bổ sung bằngcác mô tả định lượng. Mô tả định lượng là tiêu chí chỉ rõ các đặc trưng về lượng của sự vật hoặchiện tượng. Trong ví dụ trên, người ta biết được một trong những đặc trưng vềlượng là chu kỳ quay của Trái đất xung quanh mặt trời là 365,24 ngày đêm; cònchu kỳ của Kim tinh xung quanh Mặt trời là 224,7 ngày đêm. Đó là các mô tảđịnh lượng. Mô tả khoa học tuy đã cố gắng cho ta hình ảnh đầy đủ về đối tượng nghiêncứu hiện thực, nhưng mô tả chưa đạt tới trình độ thiết lập được các mối liên hệcó tính quy luật, bản chất bên trong của đối tượng, vì thế nó vẫn còn dừng ở mứcđộ nhận thức thực tiễn và kinh nghiệm. Trình độ giải thích: Giải thích khoa học là trình bày một cách tường minhbản chất của đối tượng nghiên cứu, bằng cách chỉ rõ rằng đối tượng ấy đã tuânthủ một phần h ...