Phương pháp phỏng vấn sâu trong nghiên cứu Nhân học

Phỏng vấn sâu trong nghiên cứu nhân học là một trong những phương pháp nghiên cứu quan trọng đối với các ngành khoa học xã hội và nhân văn, trong đó có ngành nghiên cứu tôn giáo. Phương pháp này thích hợp nhất và hiệu quả nhất trong những nghiên cứu làm rõ bản chất của vấn đề, động cơ của hành động. Bài viết này chia sẻ một vài kinh nghiệm áp dụng phương pháp phỏng vấn sâu nhân học trong nghiên cứu trường hợp lên đồng ở châu thổ Bắc Bộ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phương pháp phỏng vấn sâu trong nghiên cứu Nhân học1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ ± ∗NGUYӈN NGӐC MAI(∗)PHѬѪNG PHÁP PHӒNG VҨN SÂUTRONG NGHIÊN CӬU NHÂN HӐC(Mӝt vài kinh nghiӋm tӯ nghiên cӭu trѭӡng hӧp lên ÿӗngӣ châu thә Bҳc Bӝ)Tóm tҳt: Ph͗ng v̭n sâu trong nghiên cͱu nhân h͕c là m͡t trongnhͷng ph˱˯ng pháp nghiên cͱu quan tr͕ng ÿ͙i vͣi các ngành khoah͕c xã h͡i và nhân văn, trong ÿó có ngành nghiên cͱu tôn giáo.Ph˱˯ng pháp này thích hͫp nh̭t và hi͏u qu̫ nh̭t trong nhͷngnghiên cͱu làm rõ b̫n ch̭t cͯa v̭n ÿ͉, ÿ͡ng c˯ cͯa hành ÿ͡ng.Bài vi͇t này chia s̓ m͡t vài kinh nghi͏m áp dͭng ph˱˯ng phápph͗ng v̭n sâu nhân h͕c trong nghiên cͱu tr˱ͥng hͫp lên ÿ͛ng ͧchâu th͝ B̷c B͡.Tӯ khóa: ph˱˯ng pháp ph͗ng v̭n sâu, nhân h͕c, lên ÿ͛ng, châuth͝ B̷c B͡.Thuұt ngӳ phӓng vҩn (Interview) ÿã ÿѭӧc sӱ dөng khá rӝng rãi cҧtrong cuӝc sӕng và trong nghiên cӭu khoa hӑc. Theo cách hiӇu thôngthѭӡng, phӓng vҩn là sӵ tiӃp xúc trao ÿәi giӳa chӫ thӇ (ngѭӡi phӓng vҩn)và khách thӇ (ngѭӡi ÿѭӧc phӓng vҩn, ngѭӡi trҧ lӡi). Tuy nhiên, phӓngvҩn trong nghiên cӭu nhân hӑc khác vӟi phӓng vҩn trong báo chí hayphӓng vҩn trao ÿәi giӳa bác sƭ và ngѭӡi bӋnh. Nó không thuҫn túy lànhӳng hӓi - ÿáp ÿѫn thuҫn, mà nӝi dung phӓng vҩn cҫn phҧi ÿѭӧc chuҭnbӏ trѭӟc, phҧi tuân thӫ theo mөc tiêu nghiên cӭu, theo ÿӕi tѭӧng ÿã ÿѭӧcghi nhұn trong chѭѫng trình nghiên cӭu. Nhà nghiên cӭu cҫn phҧi ÿѭӧcchuҭn bӏ ӣ mӭc ÿӝ kӻ lѭӥng vӅ kӻ năng và chuyên môn, viӋc ghi chépcNJng cҫn thӵc hiӋn có hӋ thӕng theo chѭѫng trình ÿѭӧc chuҭn bӏ tӯ trѭӟcÿӇ tҥo ÿiӅu kiӋn tӕt nhҩt cho xӱ lý thông tin sau này. Nguӗn thông tintrong phӓng vҩn không chӍ ÿѫn thuҫn là nhӳng câu trҧ lӡi phҧn ánh ýthӭc, quan ÿiӇm cӫa khách thӇ, mà còn bao gӗm cҧ các yӃu tӕ khác nhѭhành vi, cӱ chӍ, ngôn ngӳ thân thӇ cӫa ngѭӡi trҧ lӡi mà ngѭӡi phӓng vҩnquan sát ÿѭӧc trong suӕt quá trình tiӃp xúc.∗TS. ViӋn Nghiên cӭu Tôn giáo, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam.1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ Trong nghiên cӭu khoa hӑc, căn cӭ vào mӭc ÿӝ chuҭn bӏ cNJng nhѭÿһc tính cӫa thông tin thu ÿѭӧc mà phѭѫng pháp phӓng vҩn ÿѭӧc chiathành nhiӅu loҥi khác nhau: phӓng vҩn sâu, phӓng vҩn bán tiêu chuҭn(bán cҩu trúc), phӓng vҩn tiêu chuҭn (cҩu trúc); phӓng vҩn trӵc diӋn vàphӓng vҩn qua ÿiӋn thoҥi(1). Nói nhѭ vұy ÿӇ thҩy rҵng, phӓng vҩn trongnghiên cӭu khoa hӑc cNJng có nhiӅu hình thӭc khác nhau. Bài viӃt này chӍÿi sâu vào mӝt loҥi phӓng vҩn - phӓng vҩn sâu áp dөng trong các nghiêncӭu nhân hӑc.Phӓng vҩn sâu là dҥng phӓng vҩn chӍ áp dөng trong nhӳng trѭӡng hӧpnhà nghiên cӭu ít nhiӅu ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc sѫ bӝ vҩn ÿӅ nghiên cӭu vànhӳng thông tin cҫn thu thұp cho ÿӅ tài. Mөc tiêu cӫa phӓng vҩn sâukhông phҧi ÿӇ hiӇu mӝt cách ÿҥi diӋn, khái quát vӅ tәng thӇ mà giúp hiӇusâu, hiӇu kӻ vӅ mӝt vҩn ÿӅ nhҩt ÿӏnh. Vì vұy, trong phӓng vҩn sâu, ngѭӡiphӓng vҩn hoàn toàn tӵ do trong cách dүn dҳt cuӝc phӓng vҩn cNJng nhѭtrong cách xӃp ÿһt trình tӵ các câu hӓi, thұm chí cҧ cách thӭc ÿһt các câuhӓi nhҵm thu thұp ÿѭӧc thông tin mong muӕn.Phӓng vҩn sâu thѭӡng áp dөng cho nhӳng tìm hiӇu vӅ nguyên nhâncӫa mӝt hành ÿӝng hay mӝt loҥt hành ÿӝng nào ÿó gҳn vӟi nhӳng trѭӡnghӧp cө thӇ. Nhѭ vұy, trѭӟc khi tiӃn hành phӓng vҩn, viӋc xác ÿӏnh ÿѭӧcÿӕi tѭӧng phӓng vҩn là vô cùng quan trӑng. Hӑ phҧi là nhӳng trѭӡng hӧptiêu biӇu, có tính ÿҥi diӋn và ÿҧm bҧo thông tin mà hӑ cung cҩp hoàn toànphөc vө ÿѭӧc cho nghiên cӭu cӫa nhà nghiên cӭu. Chính xác hѫn, hӑphҧi là nhӳng ngѭӡi liên quan nhiӅu ÿӃn mөc tiêu nghiên cӭu và ÿҧm bҧothông tin thu ÿѭӧc tӯ nhӳng khách thӇ này hoàn toàn có thӇ thӓa mãn chonhӳng câu hӓi nghiên cӭu mà nhà nghiên cӭu ÿһt ra. Do vұy, viӋc xácÿӏnh tiêu chí nghiên cӭu trѭӡng hӧp ÿóng vai trò hӃt sӭc quan trӑng. ViӋcxác ÿӏnh tiêu chí nghiên cӭu trѭӡng hӧp không phҧi ngay tӯ lúc bҳt ÿҫuxác ÿӏnh vҩn ÿӅ nghiên cӭu ÿã có thӇ hình dung và thiӃt kӃ chính xác, màlà kӃt quҧ cӫa viӋc tìm hiӇu vӅ ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu và sau mӝt quá trìnhÿiӅn dã thӵc tӃ.Cө thӇ, trong nghiên cӭu riêng, sau khi ÿi ÿiӅn dã thӵc tӃ ӣ khu vӵcchâu thә Bҳc Bӝ và ÿӏa bàn ÿô thӏ Hà Nӝi, chúng tôi nhұn thҩy có hai loҥiÿiӋn thӡ thѭӡng xuyên tә chӭc các nghi lӉ lên ÿӗng: Mӝt là, ÿiӋn công(ÿiӋn thӡ Mүu, ban Ĉӭc Ông tҥi các di tích lӏch sӱ văn hóa công cӝngnhѭ chùa, ÿӅn, phӫ. Ӣ ÿó, Ĉӗng Thҫy ÿӗng thӡi là thӫ nhang ӣ ÿӅn, phӫhoһc là sѭ trө trì chùa). Hai là, ÿiӋn tѭ gia (ÿiӋn thӡ tҥi nhà riêng cӫa361JXʂQ 1J͍F 0DL 3KɉɇQJ SKiS SK͏QJ YɢQ VkX«ngѭӡi có căn ÿӗng. Ӣ ÿây, chӫ ÿiӋn cNJng là chӫ gia ÿình). Nhӳng ÿiӋnnày ÿӅu có nhӳng bҧn hӝi riêng cӫa mӛi Ĉӗng Thҫy.Tӯ thӵc tӃ này, chúng tôi ÿã ÿѭa ra tiêu chí chӑn ÿӕi tѭӧng phӓng vҩnnhѭ sau:Nhóm 1: Ĉ͛ng Th̯y- Tiêu chí thӭ nhҩt: Hӑ phҧi là chӫ ÿiӋn tѭ và mӝt sӕ là quҧn lý ÿiӋncông; là nhӳng ngѭӡi ÿã làm Ĉӗng lâu năm, có tҫn suҩt lên ÿӗng nhiӅutrong sӕ các ÿӋ tӱ cӫa tín ngѭӥng Tӭ Phӫ; có nhiӅu kinh nghiӋm và hiӇubiӃt sâu vӅ nghi lӉ lên ÿӗng.- Tiêu chí thӭ 2: Hӑ phҧi ÿҥi diӋn cho hai ÿӏa phѭѫng là Hà Nӝi (nѫicó tӹ lӋ ngѭӡi lên ÿӗng nhiӅ ...