Tác động của thảm họa thiên nhiên đối với an ninh lương thực giai đoạn 2010-2016 tại vùng nông thôn Việt Nam: Kết quả từ phương pháp ước lượng bán tham số GAM

Bài viết "Tác động của thảm họa thiên nhiên đối với an ninh lương thực giai đoạn 2010-2016 tại vùng nông thôn Việt Nam: Kết quả từ phương pháp ước lượng bán tham số GAM" nghiên cứu mối quan hệ giữa thu nhập và an ninh lương thực (đo bằng thực phẩm tiêu thụ) ở cấp độ hộ gia đình, dưới tác động của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt giai đoạn 2010-2016. Thảm họa thiên nhiên, bao gồm: hạn hán, lũ lụt và bão, được tính bằng thời gian (tháng) từ lúc xảy ra thảm họa đến thời điểm điều tra. Mô hình ước lượng bán tham số GAM được sử dụng trên bộ số liệu điều tra mức sống dân cư VHLSS. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của thảm họa thiên nhiên đối với an ninh lương thực giai đoạn 2010-2016 tại vùng nông thôn Việt Nam: Kết quả từ phương pháp ước lượng bán tham số GAM TÁC ĐỘNG CỦA THẢM HỌA THIÊN NHIÊN ĐỐI VỚI AN NINH LƯƠNG THỰC GIAI ĐOẠN 2010-2016 TẠI VÙNG NÔNG THÔN VIỆT NAM: KẾT QUẢ TỪ PHƯƠNG PHÁP ƯỚC LƯỢNG BÁN THAM SỐ GAM Trịnh Thị Hường1*, Michel Simioni2 1 Bộ môn Toán, Đại học Thương mại. 2 INRA, UMR-1110 MOISA, place Pierre Viala - Bât. 26, 34 060 Montpellier Cedex 2, France. Tóm tắt Bài báo nghiên cứu mối quan hệ giữa thu nhập và an ninh lương thực (đo bằng thực phẩm tiêu thụ) ở cấp độ hộ gia đình, dưới tác động của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt giai đoạn 2010-2016. Thảm họa thiên nhiên, bao gồm: hạn hán, lũ lụt và bão, được tính bằng thời gian (tháng) từ lúc xảy ra thảm họa đến thời điểm điều tra. Mô hình ước lượng bán tham số GAM được sử dụng trên bộ số liệu điều tra mức sống dân cư VHLSS. Kết quả nghiên cứu cho thấy hiện tượng lũ lụt thể hiện tác động tức thời đến lượng thực phẩm tiêu thụ, trong khi hạn hán có tác động dài hơn. Kết quả của bài báo đóng góp thêm các bằng chứng khoa học về ảnh hưởng của biến đối khí hậu đến an sinh xã hội. Từ khóa: an ninh lương thực, bất thường thời tiết, thu nhập, lượng calo tiêu thụ, hồi quy bán tham số, VHLSS. 1. Giới thiệu Biến đổi khí hậu và các hiện tượng khắc nghiệt thời tiết có ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là hoạt động sản suất nông nghiệp và lương thực. Khu vực Châu Á và Thái Bình Dương nằm trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất và Việt Nam là một trong những nước chịu tác động mạnh của thời tiết (FAO 2016). Từ đó, các hiện tượng khắc nghiệt của thời tiết cũng tác động mạnh đến an ninh lương thực – một trong những nhiệm vụ quan trọng của 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc và Chính phủ Việt Nam cũng cam kết (General 2015). Tại Việt Nam, đánh giá ảnh hưởng của hiện tượng khắc nghiệt thời tiết đến các lĩnh vực kinh tế xã hội của thời tiết đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà hoạch định chính sách và nhà khoa học (Arouri, Nguyen, and Youssef 2015; Narloch 2016; Diallo, Marchand, and Espagne 2019). Các nghiên cứu trên đánh giá tác động ở tầm vi mô, tức yếu tố ở cấp độ hộ gia đình như thu nhập hay sản xuất nông nghiệp. Trong đó, các tác giả khằng định thiên tai, như bão, lũ lụt và hạn hán đều có ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, thu nhập và chi tiêu của hộ gia đình, bất bình đẳng thu nhập. Tuy nhiên, chưa có đánh giá nào về ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt đến an ninh lương thực. Đồng thời, các nghiên cứu trên chỉ dừng lại ở việc đánh giá có/không có ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt, mà chưa đưa ra 20 tác động theo thời gian và khả năng phục hồi của các hộ gia đình sau các thảm họa trên. Xét về góc độ vi mô, có nhiều tài liệu đã ước lượng mối quan hệ giữa tiêu dùng thực phẩm (đo bằng Calo, Kcal) và thu nhập của hộ gia đình, dựa trên nền tảng bộ số liệu Mức sống dân cư và phương pháp tính được đề xuất của A. Deaton1. Đánh giá mối quan hệ giữa lượng thực phẩm tiêu thụ và thu nhập có nhiều ý nghĩa. Thứ nhất, kết quả nghiên cứu cho thấy tác động của tăng trưởng thu nhập đến tiêu thụ thực phẩm, từ đó, hỗ trợ việc ban hành các chính sách trong việc giải quyết tình trạng thiếu dinh dưỡng và cải thiện sự đa dạng của khẩu phần ăn. Thứ hai, đánh giá mối quan này có thể được sử dụng để dự báo nhu cầu lương thực ở một quốc gia, cung cấp thông tin về an ninh lương thực trong tương lai. Kết quả của các đánh giá trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với đất nước nông nghiệp như Việt Nam. Đồng thời, các kết quả cũng cần được cập nhật liên tục để đưa ra các bằng chứng khoa học mới nhất. Nghiên cứu của chúng tôi đóng góp thêm bằng chứng khoa học cho mối quan hệ giữa thu nhập hộ gia đình và thực phẩm tiêu thụ, dưới tác động của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt và các yếu tố kinh tế xã hội. Thứ nhất, chúng tôi đề xuất sử dụng mô hình hồi quy ước lượng bán tham số cộng tuyến tổng quát (A generalized additive model (GAM)) để đánh giá mối quan hệ giữa thu nhập và lượng thực phẩm tiêu thụ. Thứ hai, chúng tôi đưa thêm yếu tố thời gian, tức khoảng thời gian từ lúc chịu ảnh hưởng của thảm họa đến khi điều tra, để xem xét tác động cũng như khả năng phục hồi sau thảm họa. Nghiên cứu được đánh giá từ bộ số liệu Mức sống dân cư trong các năm 2010, 2012, 2014 và 2016. 2. Phương pháp nghiên cứu 2.1. Dữ liệu nghiên cứu Bộ dữ liệu sử dụng để phân tích là Điều tra mức sống dân cư 2010, 2012, 2014 và 2016 và được thực hiện bởi Tổng cục thống kê Việt Nam2. Đây là các cuộc khảo sát được tiến hành 02 năm một lần trên phạm vi cả nước bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp chủ hộ (9000 hộ gia đình) và cán bộ chủ chốt xã (1000 xã nông thôn), từ năm 1993. Kết quả điều tra mức sống dân cư được chính phủ và các cơ quan sử dụng để đánh giá mức sống dân cư phục vụ hoạch định chính sách và lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Bộ số liệu mang tính đại diện cấp vùng, cấp nông thôn-thành thị và cấp tỉnh. Nghiên cứu hạn chế trên vùng nông thôn và kết hợp cả phiếu điều tra cấp hộ và cấp xã. Sử dụng mã số đơn vị hành chính cấp xã, mỗi hộ gia đình được gắn với thông tin cấp xã tương ứng của từng năm điều tra. Cụ thể: Từ phiếu điều tra cấp hộ, chúng tôi trích xuất thông tin về kinh tế, xã hội của từng hộ gia đình như về thu nhập hàng năm, thông tin của chủ hộ gia đình (giới tính, tuổi, dân tộc, trình độ giáo dục), số thành viên hộ gia đình và nơi sống (vùng sinh thái). 1 A. Deaton được trao giải Noel trong lĩnh vực kinh tế năm 2015 do các đóng góp của ông trong nghiên cứu tiêu dùng, nghèo đói và an sinh xã hội. https://en.wikipedia.org/wiki/Angus_Deaton 2 Báo cáo toàn văn của các cuộc ...