Tài liệu thí nghiệm thực hành trường THPT môn Vật lí

Tài liệu "Thí nghiệm thực hành trường THPT môn Vật lí" có cấu trúc nội dung gồm các phần sau: phần 1 những vấn đề chung, phần 2 một số bài thí nghiệm thực hành môn Vật lí THPT, phần 3 tổ chức dạy học thí nghiệm thực hành trong các trường THPT chuyên nghiệp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu thí nghiệm thực hành trường THPT môn Vật lí BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TÀI LIỆUTHÍ NGHIỆM THỰC HÀNH TRƯỜNG THPT MÔN VẬT LÍ (Lưu hành nội bộ) HÀ NỘI, THÁNG 9 NĂM 2011Chủ trì biên soạn tài liệu 1. VỤ GIÁO DỤC TRUNG HỌC 2. CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC TRUNG HỌCNhóm tác giả biên soạn tài liệu NGUYỄN TRỌNG SỬU (Chủ biên) HỒ TUẤN HÙNG NGUYỄN VĂN KHÁNH TRẦN MINH THI 2 LỜI NÓI ĐẦU Nhằm triển khai Đề án phát triển hệ thống trường THPT chuyêngiai đoạn 2010 - 2020, với mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học trong cáctrường THPT chuyên và phát triển chuyên môn cho giáo viên môn chuyênVật lí, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn tài liệu “Thí nghiệm thựchành trường THPT môn Vật lí”. Để đáp ứng yêu cầu đổi m ới dạy học tăngcường dạy thí nghiệm thực hành và thi chọn học sinh giỏi vật lí THPT, BộGiáo dục và Đào tạo đã mời các chuyên gia, giảng viên các trường đ ại h ọctham gia biên soạn. Cấu trúc tài liệu gồm có: Phần 1. Những vấn đề chung Phần 2. Một số bài thí nghiệm thực hành môn Vật lí THPTMỗi bài thực hành được biên soạn và hướng dẫn cho GV, HS một cách chitiết, có phần câu hỏi mở rộng để khai thác sâu hơn kiến thức, kỹ năng vàphát huy tính sáng tạo của HS THPT chuyên. Phần 3. Tổ chức dạy học thí nghiệm thực hành trong các trườngTHPT chuyên Mặc dù tài liệu được viết rất công phu, Tiểu ban thẩm định môn Vật líđọc góp ý và biên tập nội dung nhưng khó tránh kh ỏi còn có nh ững s ơ sótnhất định. Các tác giả mong nhận được góp ý c ủa quý thầy cô giáo và đ ộcgiả khi sử dụng tài liệu. Trân trọng cám ơn Tiểu ban thẩm định và bạn đọc. CÁC TÁC GIẢ 3 Phần thứ nhất NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG A. THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Vật lí là một khoa học thực nghiệm, học vật lí trong tr ường ph ổ thông là học tập gắnliền với thực tiễn thông qua các sự vật, hiện tượng vật lí trong thế gi ới tự nhiên đ ể giúp HShiểu biết các quy luật của nó và cùng chung sống với thực tiễn đời sống xã hội. Thí nghiệm thực hành (gọi tắt là thí nghiệm) Vật lí trong tr ường Trung h ọc ph ổ thông(THPT) là một trong những mục đích quan trọng giúp h ọc sinh (HS) hình thành nên nh ững nétnhân cách con người thông qua những kĩ năng khoa h ọc và các thao tác t ư duy logic v ật lí,đồng thời qua đó giúp HS hiểu sâu sắc hơn các khái niệm, hi ện tượng vật lí, gi ải thích đ ượccác hiện tượng vật lí đơn giản đang xảy ra trong thế giới tự nhiên và xung quang chúng ta. Thí nghiệm Vật lí trong trường THPT giúp HS củng cố và khắc sâu những ki ến th ức,kĩ năng thu được từ thực tiễn và các bài gi ảng lí thuyết, gắn lí thuyết v ới th ực hành, h ọc điđôi với hành, giúp HS tin tưởng vào các chân líkhoa học. Hơn nữa, thí nghiệm Vật lí trong trường THPT, giúp HS rèn luyện các kĩ năng v ậndụng sáng tạo, tự tin và đạt kết quả cao khi làm các bài thi HSG quốc gia và Olympic Vật lí. Vì vậy, coi trọng thí nghiệm Vật lí trong trường THPT, đặc biệt là trong các trườngTHPT Chuyên là định hướng lâu dài và vững chắc cho m ục tiêu đào t ạo nhân cách HS đ ể hìnhthành các năng lực cho HS trong những năm tới và mai sau. B. CHỨC NĂNG CỦA THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH VÀ YÊU CẦU ĐỐI VỚI GIÁO VIÊN KHI DẠY HỌCI. CHỨC NĂNG CỦA THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH Theo quan điểm lí luận nhận thức thì thí nghiệm có những chức năng cụ thể sau đây: 1. Thí nghiệm là phương tiện thu nhận tri thức Thí nghiệm là một phương tiện quan trọng của hoạt động nhận th ức c ủa con người,thông qua thí nghiệm con người đã thu nhận được những tri thức khoa h ọc c ần thi ết nh ằmnâng cao năng lực của bản thân để có thể tác động và c ải tạo th ực ti ễn. Trong h ọc t ập thínghiệm là phương tiện của hoạt động nhận thức của học sinh, nó giúp người h ọc trong vi ệctìm kiếm và thu nhận kiến thức khoa học cần thiết. 2. Thí nghiệm là phương tiện kiểm tra tính đúng đắn của tri thức Trong khoa học phương pháp thực nghiệm được coi là “hòn đã thử vàng” c ủa m ọi trithức chân chính. Bởi vậy, có thể nói thí nghiệm có chức năng trong vi ệc ki ểm tra tính đúngđắn của tri thức đã thu nhận. 3. Thí nghiệm là phương tiện để vận dụng tri thức vào thực tiễn Trong quá trình vận dụng kiến thức vào thực tiễn, vào việc thiết kế và chế tạo cácthiết bị kĩ thuật, người ta gặp phải những khó khăn nhất định do tính khái quát và tr ừu t ượngcủa các tri thức cần vận dụng, cũng như bởi tính phức tạp c ủa các thi ết b ị kĩ thu ật c ần ch ếtạo. Trong trường hợp đó thí nghiệm được sử dụng với tư cách là ph ương ti ện th ử nghi ệmcho việc vận dụng tri thức vào thực tiễn. 4 4. Thí nghiệm là một bộ phận của các phương pháp nhận thức Thí nghiệm luôn đóng một vai trò rất quan trọng trong các phương pháp nh ận th ứckhoa học. Chẳng hạn, đối với phương pháp thực nghiệm, thí nghi ệm luôn có m ặt ở nhi ềukhâu khác nhau: làm xuất hiện vấn đề nghiên cứu, kiểm tra tính đúng đắn c ủa các gi ả thuyết.Trong phương pháp mô hình, thí nghiệm giúp ta thu thập các thông tin v ề đ ối t ượng gốc làmcơ sở cho việc xây dựng mô hình. Ngoài ra, đối với mô hình v ật chất đi ều b ắt bu ộc là ng ườita phải tiến hành các thí nghiệm thực sự với nó. Cuối cùng, nh ờ nh ững k ết qu ả c ủa các thínghiệm được tiến hành trên vật gốc tạo cơ sở để đối chiếu với kết quả thu được từ mô hình,qua đó để có thể kiểm tra tính đúng ...