Tầm nhìn ngôn ngữ - Hồ Chí Minh: Phần 2

Phần 2 Tài liệu Hồ Chí Minh tầm nhìn ngôn ngữ của GS.TSKH. Nguyễn Lai trình bày các nội dung:Sáng tạo nghĩa mới từ chiều sâu tư tưởng trong tầm nhìn ngôn ngữ Hồ Chí Minh và kết luận chung. Mời bạn đọc cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tầm nhìn ngôn ngữ - Hồ Chí Minh: Phần 2 175 PHẦN BA SHNG TỌO NGHĨn MỚI TỪ CHlếU sñuTư TƯỞNG TßONG i m NHÌN NGÔN NGỮ HỒ CHÍ MINH ill CHUÔNG MỘT T Ừ C Á I M Ớ I TR O N G NHẬN TH Ứ C Đ ẾN C Á I M Ớ I TRONG NGÔN NGỮ Trong lí luận ngôn ngữ học, một trong cá c chức năngcủa ngôn ngữ thưòíng nhắc tới, đó là chức năng địnhdanh. Đ ó là chức năng đặt tên cho những sự vật màcon người đã nhận biết được chúng qua quá trình trinhận m ang tính cá thể của chính riêng mình, trong sựgắn bó với m ôi trường thực tiễn. Như vậy, rõ ràng là việc đặt tên (định danh) có liênquan đến quá trình nhận thức, và việc mở rộng cách đặttên (m ở rộng định danh) có liên qưan đến vấn để mởrộng nhận thức thêm về phẩm chất của đối tượng trongmôi trường hoạt động thực tiễn của con người, c ả về mặtthiên nhiên cũng như xã hội. Từ đó, muốn hiểu rõ vấn đề này trong m ối quan hệvới tầm nhìn ngôn ngữ Hồ Chí Minh, ta không thể kliôngđề cập đến mối quan hệ giữa tư duy và ngôn ngữ. Như chúng ta biết, ngôn ngữ là môt phương tiện làmđịnh hình tư duy, đồng thời cũng là m ột phương tiệntruyền đạt nhận thức được định hình troiig quá trình tư178 HỐ CHÍ MINH tẩm nhin ngốn ngữduy vốn gắn với cu ộc sống hàns iiỉỊày của con người.Cách tư duy tuy c ó những quy luật phổ quát nhưng cũngkhông hoàn toàn đồng nhất giữa những cá thể của cộn gđồng đang cùng sinh sống và tồn tại trong xã hội « é t khác biệt này, chúng ta thấy, phần lớn được bộclộ rõ qua những nhà tư tưởng lớn, những nghệ sĩ lớn,nhưng danh nhân văn hóa lớn. Khi suy nghĩ về nhữngtrường hợp trên, chúng ta không coi đó là vấn đề bẩmsinh, m à thực chất đó là vấn đề nhận thức mới đượctạo ra từ quá trình nhận thức về đời sống thực tiễn đangbiến động. Từ đó, vấn đề quan trọng nên đặt ra ở đây là cần tìmxem nguyên nhân sâu x a nào đã tạo ra nhận thức ấy. Đ ặcbiệt là phải tìm xem chính chủ thể nói năng tạo ra nhậnthức ấy đã điều hành ngôn ngữ như th ế nào để thể hiệnm ạch nhận thức mới vốn dĩ bắt đầu từ cá nhân nhưnggiàu ý nghĩa xã hội và luôn luôn m ang tính chất tích cựcphục vụ đối với quá trình đấu tranh x â y dựng và pháttriển xã hôi. Nét đặc trưng của tư duy ở con người là mối tác động qualại giữa người đang tư duy vừa với thực tại cá thể tri giác cảmtính và trực tiếp, vừa với hệ thống tri thức do xã hội tạo ra đượckhách quan hóa vào trong từ ngữ, vừa với sự giao lưu giữa conngười với loài người (X.L.Rubinstein. Tâm lí học Liên Xô,. M. 76,tr 273)Nguyễn la í_______________________________________ 179 T h eo chúng tôi, việc nẹhiốn cứu nhiíng đơn vị cấutrúc định danh m ở rộng trong ngôn ngữ Hồ Chí Minhch ắc chắn không thể nào thoát ly khỏi quy luật chung đãđược x á c định trên. Cụ thể hơn, có thể x á c định: tìm hiểu sự m ở rộng cấutrúc định danh trong ngôn ngữ củ a Nhà văn hóa lófn HồChí M inh, chúng tôi không có m ục đích nào khác hơn làc ố gắng khảo sát xem chiều sâu và tính năng động cáchm ạng trong tư tưởng củ a Người được thể hiện như thếnào qua cá ch điều hành và sử dụng ngôn ngữ, gắn vớicá c cấu trúc định danh m ở rộng vốn thưòfng được Ngườisử dụng trong quá trình giao tiếp. Với cách đặt vấn đề trên, ngôn ngữ và tư duy là haim ặt hoạt động không thể tách rời. V à đồng thời, sự pháttriển củ a nhận thức gắn với quá trình tư duy luôn kéotheo trong bản thân nó sự phát triển của ngôn ngữ chínhcũng là sự phát triển củ a nội dung luôn kéo theo sự pháttriển củ a hình thức vốn nằm trong c ơ c h ế m ở gắn vớitrạng thái đang hoạt động củ a bản thân đối tượng ngônngữ định hướng vào đời sống thực tiễn. Nhung thực ra không phải chỉ có thế. Song song vớivấn đề về mối quan hệ giữa nội dung v à hình thức ởđây chúng ta còn thấy có cả vấn đề về mối quan hệ giữaphạm trù c á nhân v à x ã hội.180 HỒ CHÍ MINH tẩm nhìn ngôn ngữ K hông phải ngẫu nhiên nhiều nhà nghiên cứu líuận ngôn ngữ thường lưu ý rằng, trong ngôn ngữ họclí luận, khi xem x é t ngôn ngữ ở m ặt chức năng, chú n gta nhất thiết không được xem nhẹ cá i phẩm ch ất tựnhiên đầu tiên vốn c ó củ a ngôn ngữ là iàm vật truyềnđạt ý thức. V à, theo họ, thì điều này không được hiểulà: m ỗi m ột sự định hình củ a m ột lời nói cụ thể khôngchỉ thể hiện m ột nội dung ý nghĩa thuộc m ột c á nhâncụ thể, m à cò n là m ột quá trình cần phải hiểu m ột c á chtổng quan hơn: Ngôn ngữ trong tính tổng thể của nó phải đượcthừa nhận như là vật vừa truyền đạt ý thức cá nhânvà ý thức xã hội cùng một lúc. Luận điểm này có liên quan trực tiếp đến tính vừa cánhân vừa x ã hội trong quá trình hành chức và phát triểncủa chính bản thân ngôn ngữ M ặt khác, chính iuận điểm được x ây dựng từ mộtquan điểm động để khảo sát ngôn ngữ theo hướng m ởnói trên đã gợi ra cho chúng ta đồng thời cùng l ...