Tên trộm thiên tài hay Kẻ cắp vụng về?

Trong nghệ thuật phong cách – trường phái là một trục chính của sự phát triển. Thời cổ và trung đại phong cách – trường phái được duy trì lâu dài có khi vài thế kỷ. Chúng tiến triển và thay đổi chậm chạp cùng sự tiến hóa chậm chạp của xã hội, quốc gia – dân tộc, khu vực hay vùng miền. Sang thời hiện đại, từ cuối TK 19 các phong cách – trường phái thay đổi ngày càng nhanh chóng gấp gáp hơn. Nếu cho tới chủ nghĩa ấn tượng Pháp các phong cách – trường...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tên trộm thiên tài hay Kẻ cắp vụng về?Tên trộm thiên tài hayKẻ cắp vụng về?.Trong nghệ thuật phong cách – trường phái là một trục chính của sự pháttriển. Thời cổ và trung đại phong cách – trường phái được duy trì lâu dài cókhi vài thế kỷ. Chúng tiến triển và thay đổi chậm chạp cùng sự tiến hóachậm chạp của xã hội, quốc gia – dân tộc, khu vực hay vùng miền. Sang thờihiện đại, từ cuối TK 19 các phong cách – trường phái thay đổi ngày càngnhanh chóng gấp gáp hơn. Nếu cho tới chủ nghĩa ấn tượng Pháp các phongcách – trường phái ở phương Tây còn phát triển tuyến tính: sau Tân cổ điểnlà Lãng mạn, rồi Hiện thực, rồi Ấn tượng, thì từ cành cây lực lưỡng của Hậuấn tượng, từ các cha đẻ của nghệ thuật hiện đại như Van Gogh, Gauguin,Cézanne, Much… đồng thời đâm nảy hàng loạt phong cách – trường pháitạo nên cuộc cách mạng vĩ đại nhất của nghệ thuật ngay từ trước thế chiến I.Người ta có thể kể ra hai chục phong cách – trường phái nghệ thuật phươngTây chỉ trong TK 20. Phong cách – trường phái có hệ thẩm mỹ riêng, hệngôn ngữ riêng, những ước định tinh thần, triết học riêng, những vùng xúccảm và chủ đề khá đặc trưng cũng như những thông điệp văn hóa, xã hội,đạo đức, tình cảm, triết lý đặc trưng và một hình thức biểu hiện “nhìn lànhận ra ngay”.Các phong cách – trường phái hình thành được là nhờ có các phong cách cánhân độc đáo, có tầm ảnh hưởng lớn. Đó là Van Gogh của Biểu hiện,Picasso của Lập thể, Dali của Siêu thực, Kandinsky của Trừu tượng, Polockcủa Trừu tượng biểu hiện, Warhol của Pop-art v.v….Họ là những tác giả lớn xác định dòng chảy của phong cách – trường pháimà họ thường là người chủ xướng, là những cây cổ thụ tỏa bóng rộng khắpphong cảnh nghệ thuật. Ảnh hưởng của họ nhiều khi áp đảo, tạo ra những“rào cản”, những “đỉnh cao không thể vượt qua” làm khổ các thế hệ đàn em!Họ cũng thường xây dựng nền móng lý thuyết nghệ thuật và nhân văn chotrường phái “của mình” nên ảnh hưởng càng lâu dài, trở thành các bài họckinh điển bắt buộc cho các trường dạy nghệ thuật và lịch sử nghệ thuật. Chotới cuối TK 20 phong cách-trường phái và phong cách cá nhân vẫn là mụctiêu phấn đấu của các nghệ sĩ. Sau đó tình hình có khác đi đôi chút khi cácnghệ sĩ đương đại thực hành các môn nghệ thuật mới, đa phương tiện củathế giới nghe nhìn, xã hội thông tin và tiêu thụ hậu công nghiệp.Với nghệ sĩ đương đại tôi là tôi quan trọng hơn tôi là một phong cách hoặctôi thuộc về một trường phái nào. Với họ mọi thứ đều có thể là nghệ thuật,mọi thứ đều có thể dùng để làm nghệ thuật, mọi ngôn ngữ, triết lý đều có thểđược huy động… Với họ đôi khi hình thức thể hiện đặc trưng cho một tácgiả trở thành một lồng cũi chật hẹp, phô trương và giả tạo. Tấm gương màhọ noi theo có thể là Picasso, người thay đổi “phong cách cá nhân” mạnhmẽ, liên tục bằng cách tiếp thu, dung hợp mọi ảnh hưởng từ khắp thế giới, từtoàn bộ lịch sử và thời đại của mình. Nhưng cuối cùng, các nghệ sĩ đươngđại dù không xác lập trường phái vẫn mang phong cách cá nhân độc đáo vàchỉ có thể đi vào lịch sử nghệ thuật bằng phong cách cá nhân mà thôi!Ba phong cách – trường phái của mỹ thuật Việt NamVới tôi mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX có ba phong cách – trường phái:Nghệ thuật Đông Dương: mang tính lãng mạn, thị dân, tự do cá nhân và kếthợp nhuần nhuyễn ảnh hưởng của nghệ thuật Pháp TK 19 với một số kỹthuật, thẩm mỹ truyền thống. Nghệ thuật Hiện thực XHCN: với sự đồngnhất, đơn điệu của ngôn ngữ biểu hiện, của đề tài và chủ đề tư tưởng nhưnglại mạnh mẽ trong hiệu quả tuyền truyền, cổ động, mang tính dung dị đángyêu và tinh thần dân tộc chủ nghĩa đậm đặc.Nghệ Thuật Đổi Mới: từ khoảng 1980 tới 2000 (khác với nghệ thuật trongthời kỳ đổi mới bao gồm mọi hoạt động nghệ thuật – kể cả nghệ thuật đươngđại) với sự trở lại mạnh mẽ của chủ nghĩa cá nhân, sự trở về với nghệ thuậtViệt Nam thời tiền thực dân và sự dung hợp hỗn tạp mọi ảnh hưởng của chủnghĩa hiện đại phương Tây. Tất nhiên có được ba phong cách – trường pháiđó là nhờ mỗi trường phái ấy đều có các bậc thầy, các tác giả tiêu biểu củamình.Không dung hợp không thành tác giả lớn!Cũng như người ta có tổ tiên, nghệ sĩ luôn chịu ảnh hưởng từ nguồn nào đóchứ không có phong cách cá nhân nào không giống ai, không chịu ảnhhưởng của ai, hoàn toàn “từ trên trời rơi xuống”. Ngược lại nghệ sĩ càng lớnthì càng cần và có khả năng chịu tiêu hóa, dung hợp được nhiều ảnh hưởnglớn lao.Nguyễn Tư Nghiêm có lần được hỏi có ảnh hưởng Picasso không. Ông khéoléo trả lời rằng ông học từ nghệ thuật cổ Việt Nam, rằng ông và Picasso cóxuất phát điểm khác nhau mà đến cùng một chỗ! Một bạn ngoại quốc hỏiNguyễn Sáng có học Matisse không. Ông nổi cáu, bày ra các tranh khắc gỗĐông Hồ rồi “vặn” lại: “Cái này không đẹp hơn Matisse của anh à?”.Tranh Nguyễn Tư NghiêmTôi thường tôn Bùi Xuân Phái là “Ultrillo de Ha Noi” và hỏi cụ có thíchDerain không. Họa sĩ cười hiền và bảo ông rất thích họ.Tranh Bùi Xuân PháiTôi ngưỡng mộ các bức thiếu nữ của Tô Ngọc Vân và khi thấy ông chịu ảnhhưởng rõ rệt tranh Inguimberty, người thầy mà chắc họa sĩ rất kính trọng, tôicàng ngưỡng mộ hơn vì ông đã tiếp thu ảnh hưởng Pháp rất tài tình để tạonên hình ảnh người phụ nữ Việt Nam của cả một thời:.Có vẻ như nghịch lý nhưng nếu không dung hợp được nhiều nguồn ảnhhưởng thì không thể thành tác giả lớn. Vì thế có kẻ gọi đùa Picasso là “têntrộm thiên tài”. Còn Picasso đùa lại rằng: “Tôi không tìm mà tôi thấy!”. Tấtnhiên với các người cùng thời, cùng khuynh hướng thì chuyện ai ảnh hưởngai thành ra “tranh chấp bản quyền”. Braque hay Picasso là “cha ruột” củachủ nghĩa lập thể? Nhóm Cái cầu nổi tiếng tan vỡ chỉ vì Kirchner in một hồiký nhận mọi “phát minh” của nhóm này về mình. Pissaro hiền từ khôngđược các bạn trẻ hơn và giới phê bình đánh giá cao nhưng cả ông và họ đềubiết các họa sĩ ấn tượng chịu ảnh hưởng lớn từ ông. Lịch sử và thời gian sẽxác nhận sự thật ai ảnh hưởng ai nhưng quan trọng hơn vẫn là ai là tác giảlớn. Quyền được ảnh hưởng là một phần ...