Thiết kế phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá

Thiết kế phương pháp dạy học (PPDH) là chức năng và công việc chuyên môn của giáo viên (GV). Nhưng GV phải dựa vào lí luận phương pháp và những quy tắc kĩ thuật nhất định để thiết kế mới đạt hiệu quả cao, mặc dù đương nhiên phải vận dụng kinh nghiệm nghề nghiệp cá nhân nữa. Vấn đề thiết kế hay lựa chọn PPDH cho đến nay chưa được làm rõ, nên GV gặp nhiều khó khăn trong việc đổi mới PPDH dạy học của mình. Chúng tôi không tán thành quan niệm cho rằng để đổi mới...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiết kế phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá Thiết kế phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoáThiết kế phương pháp dạy học (PPDH) là chức năng và côngviệc chuyên môn của giáo viên (GV). Nhưng GV phải dựa vào líluận phương pháp và những quy tắc kĩ thuật nhất định để thiếtkế mới đạt hiệu quả cao, mặc dù đương nhiên phải vận dụngkinh nghiệm nghề nghiệp cá nhân nữa. Vấn đề thiết kế hay lựachọn PPDH cho đến nay chưa được làm rõ, nên GV gặp nhiềukhó khăn trong việc đổi mới PPDH dạy học của mình. Chúng tôikhông tán thành quan niệm cho rằng để đổi mới PPDH, GV phảibiết lựa chọn PPDH phù hợp, theo những yêu cầu nào đó. Điềunày không chính xác, hơn nữa còn gây lạc hướng và hiểu sainhiệm vụ.Nếu đã có sẵn những PPDH mới để lựa chọn, thì GV không cầnphải đổi mới, mà chỉ việc áp dụng mẫu có sẵn mà mình thíchhoặc thấy phù hợp, còn đổi mới PPDH là việc của ai đó. Mặtkhác, những PPDH mới này tư dưng ở đâu mà ra, nếu khôngphải do chính giáo viên tạo ra ? Chúng tôi xin bàn về thiết kếPPDH, do GV thực hiện, sau đó dựa vào chính thiết kế mới củamình mà tạo ra PPDH và tiến hành trong thực tiễn giảng dạy,giáo dục của mình, chứ không phải PPDH của người khác.Từ sự thừa nhận PPDH là cách thức hoạt động của GV, đượcthực hiện trong quá trình dạy học để tác động đến người học vàviệc học của họ nhằm hướng dẫn họ học tập và giúp họ đạt mụctiêu học tập, đương nhiên phải thừa nhận PPDH tồn tại hiện thựctrên lớp học, trong quá trình dạy học thực tế, chứ không phảitrên giấy, trên sách báo và bài giảng ở trường sư phạm. CácPPDH xuất hiện ở mỗi bài học, trong sự tương tác giữa GV vàngười học, giữa họ và các yếu tố của môi trường dạy học lúc đó.Điều đó có nghĩa GV cùng người học của mình tạo ra và tiếnhành PPDH trên lớp, trong tiến trình bài học, trên cơ sở thiết kếcủa mình hoặc thiết kế mượn của người khác. Cái có sẵn khôngphải là PPDH, mà là sự mô tả, lí thuyết, mô hình và cùng lắm làthiết kế PPDH.Mỗi PPDH luôn cấu thành từ 3 thành phần:1) Phương pháp luận dạy học-tức là lí thuyết PPDH, mô hình líthuyết của PPDH, triết lí hay nguyên tắc lí luận nào đó, được môtả, giải thích trong sách báo khoa học, ví dụ: lí thuyết về các môhình thảo luận, lí thuyết dạy học kiến tạo, lí thuyết dạy họcchương trình hóa,… Đây là mô hình lí luận của PPDH, nó xácđịnh bản chất của PPDH, làm cho PPDH này khác PPDH kia.2) Hệ thống KN phù hợp để thực hiện phương pháp luận nàytrong bài học với nội dung học vấn đặc trưng của lĩnh vực họctập đó (bài học Toán, Khoa học, Thể dục,… khác nhau thìphương pháp luận đó đòi hỏi những KN khác nhau) – chúng xácđịnh với khả năng hành động thế nào và bằng cách nào GV cóthể biến phương pháp luận đã chọn thành phương thức tác độngthật sự đến người học và quá trình học tập. Đây là mô hình tâmlí của PPDH.3) Những kĩ thuật, công cụ, phương tiện,… được sử dụng đểthực hiện các KN (thiếu chúng thì các KN không được thực thi)và được tổ chức theo phương pháp luận đã chọn – PPDH cóthực sự là PPDH hay không là do phần vật chất này quyết định,vì chỉ có phần này của PPDH mới tác động đến người học vàquá trình học tập. Đây là hình thức vật chất của PPDH, chẳnghạn lời nói, chữ viết, tranh, ảnh, dụng cụ thí nghiệm, tài liệumedia, hành vi giao tiếp,...Sự tổ chức thống nhất của 3 phần này trong tư duy và trong hoạtđộng vật chất mới tạo nên một PPDH cụ thể. Riêng phần 1 chỉ làphương pháp luận, phần 2 chỉ là KN dạy học, còn phần 3 chỉ làphương tiện và kĩ thuật dạy học. Gộp cả 3 lại một cách tùy tiệnthì không thành PPDH nào rõ ràng, mà phải tổ chức chúng theomột logic nhất định, trước hết là logic trình bày nội dung bàihọc, môn học như Toán, Văn, Đạo đức,… Nguyên tắc này tươngtự như thiết kế nhà. Nhà có những phần nào thì phải thiết kếnhững phần ấy. Đó là thiết kế kiến trúc và kiểu dáng, thiết kếcông trình và kết cấu, thiết kế cảnh quan và nội thất,… ...