Thư họa Trần Nhân Tông

Bản phục chế cuộn thư họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ đã được mua với giá bất ngờ: 1,8 triệu USD. Nhân vật chính trong tranh chính là sơ tổ phái thiền Trúc Lâm Việt Nam, Phật Hoàng Trần Nhân Tông xuống núi, khởi sự giáo hóa chúng sinh.Một tiết đoạn từ họa phẩm Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ. Một cuộc đấu giá xôn xao dư luận Trên Khắc Lạp Mã Y nhật báo (nhật báo của thành phố Karamay, Tân Cương) số ra ngày 18-7-2012 có bài “Tiên phẩm thưởng - Tái thu tàng”...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thư họa Trần Nhân TôngThư họa Trần Nhân TôngBản phục chế cuộn thư họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ đã được mua với giá bấtngờ: 1,8 triệu USD. Nhân vật chính trong tranh chính là sơ tổ phái thiền Trúc LâmViệt Nam, Phật Hoàng Trần Nhân Tông xuống núi, khởi sự giáo hóa chúng sinh. Một tiết đoạn từ họa phẩm Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ. Một cuộc đấu giá xôn xao dư luận Trên Khắc Lạp Mã Y nhật báo (nhật báo của thành phố Karamay, TânCương) số ra ngày 18-7-2012 có bài “Tiên phẩm thưởng - Tái thu tàng” phỏngvấn ông Lý Bách Lâm, phó viện trưởng Viện Nghiên cứu thư - họa Trung Quốc.Trong bài, ông Lý nói đến việc đại chúng hóa, xã hội hóa công tác sưu tầm tácphẩm nghệ thuật, thực chất là đấu giá để có thể mua bán, trao đổi trong côngchúng. Ông đề cập đến “hiện tượng phi lý tính”, đấu được giá rất cao ngoài dự liệuđối với một số tác phẩm, cụ thể là: “Tháng 4 năm nay, ở hội đấu giá tinh phẩm thưhọa, Công ty đấu giá Bảo Lợi, Bắc Kinh đưa ra đấu giá bức Trúc Lâm đại sĩ xuấtsơn đồ của họa gia đời Nguyên Trần Giám Như. Trong lịch sử hội họa TrungQuốc không có ghi chép gì về Trần Giám Như. Họa phẩm này đấu giá với mức giákhởi điểm là 1.000 nhân dân tệ (khoảng 160 USD), không ngờ qua nhiều vòngtranh giá, một khách mua đã kết thúc cuộc đấu giá với mức 10 triệu nhân dân tệ(khoảng 1,6 triệu USD), cộng thêm tiền môi giới, giá cuối cùng giao nhận tranh là11,5 triệu nhân dân tệ (khoảng 1,8 triệu USD)”. Cuộc đấu giá nói trên mang tên “Trung Quốc thư họa” do Công ty đấugiá quốc tế Poly (Bảo Lợi, Bắc Kinh) tổ chức ngày 23-4. Tác phẩm Trúc Lâm đạisĩ đã được Trung Quốc xếp hạng quốc bảo bậc nhất lẽ nào lại được đưa ra phátmãi như thế? Được biết năm 2006, một công ty ở Bắc Kinh phối hợp với Bảo tàngLiêu Ninh dùng kỹ thuật cao phục chế những kiệt tác m ỹ thuật từng lưu giữ trongThanh cung, đưa ra triển lãm. Trúc Lâm đại sĩ là một trong số đó, và cuộn tranhđược đấu giá trong tháng 4 vừa qua chỉ là bản phục chế cao cấp đã được triển lãmnăm 2006. Thông tin về người mua không được công bố nhưng khi một bản phụcchế đã được mua với giá cao bất thường như vậy, bản gốc “quốc bảo” đang đượclưu giữ ở Bảo tàng Liêu Ninh hẳn nhiên là vô giá. Số phận chìm nổi Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ được họa sư Trần Giám Như hoàn thànhnăm 1363, sau lại được các danh sĩ đời Minh viết nối thêm lời bình dẫn, tôn vinhTrúc Lâm đại sĩ. Thư pháp đặc sắc của họ hợp cùng họa phẩm tạo nên một chỉnhthể nghệ thuật thư - họa, có tổng chiều dài lên đến 3m. Bài dẫn của Dư Đỉnh viếtnăm 1420 cho biết: “Nay bức họa miêu tả lúc ông (Trần Nhân Tông) từ động VũLâm xuất du. Đại sĩ ngồi trên cáng, còn các tùy tùng đều khoác áo tăng. Voi trắngchở kinh đi ở sau cùng. Phía trước voi có người đội mũ vàng, cưỡi trâu, ấy hẳn làđạo sĩ Lâm Thời Vũ. Cung nghênh trên đường chính là con của đại sĩ, người nốingôi, thay cha trị nước”. Sự hiện diện của đạo sĩ Trung Hoa Lâm Thời Vũ trongtranh là dấu tích giao lưu văn hóa Việt - Trung, và cũng là chứng tích hòa đồngTam giáo thời Trần. Đến đời Thanh, bức thư - họa này được sưu tập, bảo tồn tronghoàng cung. Năm 1922, hoàng đế cuối cùng nhà Thanh là Phổ Nghi tuy đã thoái vịnhưng vẫn ở trong Tử cấm thành, nhân đó bí mật “tuồn” ra ngoài hơn 1.300 bảovật, trong đó có cả bức thư họa nói trên. Lưu lạc trong chiến cuộc, đến năm 1949,số báu vật này mới được đưa vào Bảo tàng Đông Bắc (nay là Bảo tàng Liêu Ninh)lưu giữ, công chúng không mấy dịp được chiêm ngưỡng. Bức Trúc Lâm đại sĩcũng vì thế mà biệt tích. Năm 1998, người viết có nhờ liên lạc với Bảo tàng Liêu Ninh xin saochụp tác phẩm trân quý này nhưng rất tiếc không được đáp ứng. Khi ấy, những gìthu thập được vẫn thuần là văn bản, bức họa chỉ dựa vào tài liệu ghi chép mà hiểnthị trong tưởng tượng. Vì vậy, trong bài “Diện mạo Trần Nhân Tông qua TrúcLâm đại sĩ xuất sơn đồ” (Tạp chí Hán Nôm, 2-1999) đành ngậm ngùi hi vọng mộtngày nào đó sẽ tìm lại được Trúc Lâm đại sĩ (dù chỉ là phiên bản). Năm 2004, Bảotàng Liêu Ninh triển lãm và công bố các báu vật bị thất tán thời Phổ Nghi, nhưngphải đợi đến cuộc đấu giá ấn tượng tháng 4-2012, công chúng mới được thấy hìnhảnh của Trúc Lâm đại sĩ đăng tải rộng rãi trên Internet. (Di ảnh Trần Nhân Tông lưu giữ đến nay chỉ còn đôi ba bức họa và tôntượng. Với Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ, lần đầu tiên người xem được diện kiếnảnh tượng Phật Hoàng (ngồi cáng) an nhiên mà sinh động xuống núi khởi sự giáohóa chúng sinh.) Trúc Lâm đại sĩ và tâm thức Việt Hoàn cảnh và nguyên nhân sáng tác của bức thư - họa là những vấn đềcần nghiên cứu: Họa sư Trần Giám Như ngu yên tịch ở đâu? Vì sao lại lấy TrúcLâm đại sĩ làm chủ đề cho tác phẩm của mình? Bức thư - họa này còn có khả năngliên quan đến một cộng đồng người Việt họ Trần lưu lạc sang Trung nguyên thờiấy. Nhân truy tìm bóng hình của Phật Hoàng mà người viết nhận ra sức sống bềnlâu của sự kiện “Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn”: nghệ nhân trứ danh thời Minh TrìnhQuân Phòng còn lưu lại một nghiên mực chạm khắc công phu sáu mặt dựa theocảnh tượng trong Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ; nghệ nhân đời Thanh tiếp tục môphỏng tuyệt tác của họ Trình để làm nghiên mực gốm sứ. Câu hỏi vì sao lại cóhiện tượng này cũng đang chờ lời giải đáp. Sự việc bức thư - họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ cho thấy nhiều tư liệuphản ánh lịch sử, giao lưu văn hóa của dân tộc vẫn còn lưu tán ngoài nước. Nhậnbiết và sưu tầm kịp thời các mảnh vỡ này, góp phần phục dựng bức tranh quá khứcủa đất nước là trách nhiệm của những người hôm nay. May mắn có được phiênbản trọn vẹn của tác phẩm trân quý này, chúng tôi hi vọng sẽ sớm có dịp chia sẻvới công chúng cùng với một nghiên cứu mới và bản dịch toàn bộ tư liệu vănchương phụ đính trong cuộn thư - họa. Toàn bộ cuộn thư - họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ Bức Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ (竹 林 大 士 出 山 圖) do họa sư đờiNguyên Trần Giám Như (陳鑑如) sáng tác vào năm 1363. Nhân vật t ...