Tiếp cận chuỗi giá trị nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm thủy sản khai thác - Trường hợp mặt hàng cá Ngừ sọc dưa tại Khánh Hòa

Nghiên cứu tiếp cận phân tích chuỗi giá trị, trường hợp mặt hàng cá ngừ sọc dưa ở Khánh Hòa nhằm đề xuất giải pháp nâng cao lợi thế cạnh tranh và phát triển kinh doanh bền vững mặt hàng thủy sản này. Kết quả nghiên cứu cho thấy chuỗi giá trị cá ngừ sọc dưa ở Khánh Hòa đang có khả năng cạnh tranh yếu trên toàn chuỗi giá trị toàn cầu. Ngư dân, nậu vựa lớn và công ty chế biến thủy sản là những tác nhân then chốt trong chuỗi giá trị, nhưng họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin thị trường nước ngoài, chưa đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của khách hàng, và đang chịu sức ép mặc cả cao từ phía nhà nhập khẩu. Mối quan hệ giữa các tác nhân trong chuỗi thiếu sự gắn kết. Ngư dân là tác nhân chịu thiệt nhiều nhất với giá đầu ra thấp và rủi ro sản xuất cao. Nghiên cứu kiến nghị giải pháp tăng cường liên kết và hợp tác giữa các tác nhân trong chuỗi nhằm tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài cho mặt hàng thủy sản này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiếp cận chuỗi giá trị nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm thủy sản khai thác - Trường hợp mặt hàng cá Ngừ sọc dưa tại Khánh Hòa Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 4/2013 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC TIẾP CẬN CHUỖI GIÁ TRỊ NHẰM NÂNG CAO LỢI THẾ CẠNH TRANH CHO SẢN PHẨM THỦY SẢN KHAI THÁC - TRƯỜNG HỢP MẶT HÀNG CÁ NGỪ SỌC DƯA TẠI KHÁNH HÒA ACCESS VALUE CHAIN TO IMPROVE COMPETITIVE ADVANTAGE FOR MARINE FISHING PRODUCTS – THE CASE OF SKIPJACK TUNA IN KHANH HOA Phan Lê Diễm Hằng1, Nguyễn Ngọc Duy2 Ngày nhận bài: 03/4/2013; Ngày phản biện thông qua: 02/5/2013; Ngày duyệt đăng: 10/12/2013 TÓM TẮT Nghiên cứu tiếp cận phân tích chuỗi giá trị, trường hợp mặt hàng cá ngừ sọc dưa ở Khánh Hòa nhằm đề xuất giải pháp nâng cao lợi thế cạnh tranh và phát triển kinh doanh bền vững mặt hàng thủy sản này. Kết quả nghiên cứu cho thấy chuỗi giá trị cá ngừ sọc dưa ở Khánh Hòa đang có khả năng cạnh tranh yếu trên toàn chuỗi giá trị toàn cầu. Ngư dân, nậu vựa lớn và công ty chế biến thủy sản là những tác nhân then chốt trong chuỗi giá trị, nhưng họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin thị trường nước ngoài, chưa đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của khách hàng, và đang chịu sức ép mặc cả cao từ phía nhà nhập khẩu. Mối quan hệ giữa các tác nhân trong chuỗi thiếu sự gắn kết. Ngư dân là tác nhân chịu thiệt nhiều nhất với giá đầu ra thấp và rủi ro sản xuất cao. Nghiên cứu kiến nghị giải pháp tăng cường liên kết và hợp tác giữa các tác nhân trong chuỗi nhằm tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài cho mặt hàng thủy sản này. Từ khóa: cá ngừ sọc dưa, chuỗi giá trị, lợi thế cạnh tranh, sản phẩm thủy sản ABSTRACT This research accesses value chain analysis for examining the case of the skipjack tuna in Khanh Hoa to suggest solutions to improve competitive advantage and develop sustainable business for this item. The research results demonstrate that the value chain of the skipjack tuna has weak competitive capacity in global value chain. Fishers, large traders and export seafood processing companies are the key actors of this chain, but they face with difficulties in accessing information of foreign markets, unfulfilling the strick requirements of customers, and disadvantages due to high barnaining power from the importers. Cooperation between the actors within the chain lacks linking closely. The fishers get the most disadvantages for their low output price and high production risk. The research recommends solutions of strengthening links and cooperation among the actors in the chain to create long-term competitive advantage for this fishery product. Keywords: skipjack tuna, value chain, competitive advantage, fishery product I. ĐẶT VẤN ĐỀ Khánh Hòa là một tỉnh nằm ở miền duyên hải Nam Trung Bộ có lợi thế phát triển ngành khai thác thủy sản. Sản lượng thủy sản khai thác biển của Khánh Hòa tăng bình quân 2%/năm từ năm 2009 đến 2011 và chiếm khoảng 80% tổng sản lượng thủy sản của cả tỉnh (Cổng thông tin điện tử Khánh Hòa, 2013). Sản lượng khai thác biển của tỉnh đạt khoảng 75.174 tấn trong năm 2011 (Cổng thông tin điện tử Khánh Hòa, 2013). Cá ngừ sọc dưa là 1 2 sản phẩm khai thác biển có giá trị kinh tế cao, mang lại nguồn sinh kế chủ yếu cho ngư dân đánh bắt nghề lưới rê trong tỉnh, và là nguồn thu nhập quan trọng cho những tác nhân khác tham gia trong chuỗi (DANIDA, 2010). Tuy nhiên, hiện nay có nhiều thách thức trong sản xuất và phân phối sản phẩm thủy sản khai thác về các vấn đề liên quan đến đáp ứng yêu cầu người tiêu dùng về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, sản xuất thân thiện với môi trường và bảo vệ nguồn lợi. Phan Lê Diễm Hằng: Cao học Quản trị kinh doanh 2009 - Trường Đại học Nha Trang ThS. Nguyễn Ngọc Duy: Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nha Trang TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 107 Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Đây là những thách thức đòi hỏi xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm gắn kết chặt chẽ tất cả các tác nhân trong chuỗi nhằm đạt được mục tiêu là tạo lập lợi thế cạnh tranh có tính bền vững cho sản phẩm thủy sản khai thác trên thị trường quốc tế. Vì vậy, nghiên cứu này tiếp cận chuỗi giá trị để phân tích chuỗi giá trị sản phẩm thủy sản khai thác - mặt hàng cá ngừ sọc dưa ở thị trường Khánh Hòa nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể là: (1) Xác định các tác nhân và các mối liên kết trong chuỗi; (2) Đánh giá cách thức tổ chức, vận hành thị trường và tình hình cạnh tranh trong ngành; và (3) Đề xuất các kiến nghị về mặt chính sách để nâng cao lợi thế cạnh tranh lâu dài và phát triển kinh doanh bền vững. II. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là các tác nhân trong chuỗi bao gồm: ngư dân, chủ nậu vựa, công ty chế biến thủy sản xuất khẩu (CBTSXK), người bán sỉ và người bán lẻ. Nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp các tác nhân trong chuỗi. Số liệu thu thập gồm 40 mẫu hộ ngư dân, 4 nậu vựa, 5 công ty CBTSXK, 4 người buôn bán sỉ và 5 người bán lẻ. Số liệu nghiên cứu được điều tra trong năm 2012 cho năm 2011. 2. Phương pháp nghiên cứu Chuỗi giá trị là tập hợp tất cả các hoạt động để tạo ra một sản phẩm cho người tiêu dùng cuối cùng Số 4/2013 thông qua những giai đoạn khác nhau của hoạt động sản xuất, làm tăng giá trị và phân phối (Kaplinsky và Morris, 2001). Mô hình SCP (Structure–Conduct– Performance) của Bain (1951) tiếp cận theo chuỗi giá trị ngành hàng kinh doanh chỉ ra mối liên hệ giữa 3 nhân tố cấu trúc thị trường (S), sự vận hành (C) và kết quả thực hiện thị trường (P) trong chuỗi giá trị sản phẩm. Nghiên cứu này sử dụng mô hình SCP để phân tích chuỗi giá trị sản phẩm mặt hàng cá ngừ sọc dưa tại Khánh Hòa. Căn cứ vào mục tiêu nghiên cứu và những hạn chế về dữ liệu, nghiên cứu này tập trung phân tích nhân tố cấu trúc thị trường và vận hành thị trường, cụ thể là: - Cấu trúc thị trường (S): xác định các tác nhân và các mối liên kết trong chuỗi giá trị, đặc điểm sản xuất kinh doanh ...