Tính chất lý hóa và thành phần hóa học tinh dầu sa nhân ké (Amomum xanthiodes) ở A Lưới - Thừa Thiên Huế

Bài viết trình bày sa nhân ké (Amomum xanthiodes) là cây thuốc quý đã được sử dụng khá phổ biến trong nền y học cổ truyền. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tinh dầu sa nhân ké ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế còn khá hạn chế.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính chất lý hóa và thành phần hóa học tinh dầu sa nhân ké (Amomum xanthiodes) ở A Lưới - Thừa Thiên HuếTạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 8, số 4 - tháng 8/2018 TÍNH CHẤT LÝ HÓA VÀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC TINH DẦU SANHÂN KÉ (AMOMUM XANTHIODES) Ở A LƯỚI - THỪA THIÊN HUẾ Nguyễn Ngọc Lê1, Nguyễn Thị Tân1, Trần Nhật Minh1, Hồ Việt Đức2, Nguyễn Thị Hoài2 (1) Khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Y Dược Huế, Đại học Huế (2) Khoa Dược, Trường Đại học Y Dược Huế, Đại học Huế Tóm tắt Đặt vấn đề: Sa nhân ké (Amomum xanthiodes) là cây thuốc quý đã được sử dụng khá phổ biến trong nền yhọc cổ truyền. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tinh dầu sa nhân ké ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế còn kháhạn chế. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tiến hành xác định các tính chất lý hóa và thành phần hóa học tinhdầu hạt sa nhân ké nhằm tạo cơ sở khoa học, làm rõ giá trị thực tiễn, góp phần phát triển và bảo tồn nguồndược liệu quý. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Quả sa nhân ké được thu mua tại A Lưới - Thừa ThiênHuế vào tháng 6 năm 2017. Tinh dầu được chiết tách bằng phương pháp cất kéo hơi nước và được xác địnhcác tính chất lý hóa gồm tỉ trọng, chỉ số khúc xạ, chỉ số acid, xà phòng hóa, chỉ số ester, chỉ số iod. Thành phầnhóa học của tinh dầu được phân tích bằng phương pháp sắc ký khí - khối phổ liên hợp (GC/MS). Kết quả: Hàmlượng tinh dầu hạt sa nhân ké thu được là 1,66% theo nguyên liệu khô. Tỉ trọng (ở 20oC) là 0,911; chỉ số khúcxạ (ở 20oC) là 1,4734; chỉ số acid là 12,74; chỉ số xà phòng hóa là 110,97; chỉ số ester là 98,23 và chỉ số iodcủa tinh dầu là 24,89. Tinh dầu chứa 15 cấu tử đã được định danh thuộc nhóm monoterpene và dẫn xuất vớimột số thành phần chính là bornyl acetate (27,26%), camphor (23,73%), endo-borneol (13,78%), camphene(11,62%), D-limonene (10,96%), β-myrcene (6,17%). Kết luận: Đã xác định được tính chất lý hóa và thànhphần hóa học tinh dầu sa nhân ké ở A Lưới – Thừa Thiên Huế. Từ khóa: Amomum xanthiodes, tinh dầu, tính chất lý hóa, GC/MS, bornyl acetate, camphor. Abstract PHYSICOCHEMICAL PROPERTIES AND CHEMICAL COMPOSITION OF THE ESSENTIAL OIL OF AMOMUM XANTHIOIDES FROM A LUOI - THUA THIEN HUE Nguyen Ngoc Le1, Nguyen Thi Tan1, Tran Nhat Minh1, Ho Viet Duc2, Nguyen Thi Hoai2 (1) Faculty of Traditional Medicine, Hue University of Medicine and Pharmacy, Hue University (2) Faculty of Pharmacy, Hue University of Medicine and Pharmacy, Hue University Background: Amomum xanthiodes has been popularly used in traditional medicine. However, theknowledge about essential oil of A. xanthiodes from A Luoi district, Thua Thien Hue province (Viet Nam) israther poor. In this study, we determined the physicochemical properties and chemical composition of seedessential oil of this species to provide scientific basis, clarify practical value, contribute to the developmentand conservation of precious medicine resources. Materials and method: Fruits of A. xanthiodes werecollected from A Luoi - Thua Thien Hue in June 2017. The seed essential oil was extracted by using thehydrodistillation method. Its physicochemical properties were determined including density, refractive index,acid value, saponification value, ester value, and iod value. This oil was then analysed by gas chromatography/mass spectrometry (GC/MS). Results: The yield obtained from the hydrodistillation procedures was 1.66%(v/w) calculated on a dry weight basis. Density (at 20oC) was 0.911, refractive index (at 20oC) was 1.4734 ,acid value was 12.74, saponification value was 110.97, ester value was 98.23, and iod value was 24.89. A totalof 15 compounds were found in seed essential oil which belonged to monoterpenes and their derivatives.This oil comprised mainly of bornyl acetate (27.26%), camphor (23.73%), endo-borneol (13.78%), camphene(11.62%), D-limonene (10.96%), and β-myrcene (6.17%). Conclusion: the physicochemical properties andchemical composition of the essential oil of Amomum xanthioides from A Luoi – Thua Thien Hue have beendetermined. Keywords: Amomum xanthiodes, essential oil, physicochemical properties, GC/MS, bornyl acetate, camphor. - Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Ngọc Lê, email: nnle@huemed-univ.edu.vn DOI: 10.34071/jmp.2018.4.14 - Ngày nhận bài: 17/7/2018; Ngày đồng ý đăng: 12/8/2018, Ngày xuất bản: 20/8/2018 96 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 8, số 4 - tháng 8/2018 1. ĐẶT VẤN ĐỀ nhau như Đồng Nai [1], Nghệ An [5], Hà Nội [9] đãSa nhân là loài thuốc quý từ lâu đã được sử dụng được nghiên cứu và công bố. Tuy nhiên, các nghiênkhá phổ biến trong y học cổ truyền để làm thuốc cứu về tinh dầu sa nhân ké tại huyện A Lưới, tỉnhchữa các bệnh về đường tiêu hóa (đau bụng, đầy Thừa Thiên Huế còn khá hạn chế. Trong nghiên cứubụng, ăn không tiêu, tả lỵ…), chữa tăng huyết áp và này, chúng tôi tiến hành xác định tính chất lý hóasẩy thai. Ngoài ra, sa nhân còn được dùng làm gia vị và thành phần tinh dầu hạt sa nhân ké được trồngvà điều chế rượu [7]. Ở Việt Nam, sa nhân vốn được trên vườn đồi thuộc huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiêncoi là loại dược liệu có giá trị kinh tế cao, chủ yếu Huế nhằm bước đầu tạo cơ sở khoa học, làm rõ giáđược thu hái từ cây mọc tự nhiên và hằng năm vẫn trị thực tiễn, góp phần phát triển và bảo tồn nguồnđược xuất khẩu ra thị trường quốc tế. dược liệu quý này.Tinh dầu sa nhân ké (Am ...