Tóm tắt Luận án tiến sĩ Toán học: Các mô hình liên tục và rời rạc cho hệ sinh thái có yếu tố cạnh tranh

Mục tiêu của luận án "Các mô hình liên tục và rời rạc cho hệ sinh thái có yếu tố cạnh tranh" là phát triển các mô hình để nghiên cứu các ảnh hưởng của tính phức tạp của môi trường, hành vi của cá thể và cấu trúc tuổi của hệ sinh thái hai loài cạnh tranh
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt Luận án tiến sĩ Toán học: Các mô hình liên tục và rời rạc cho hệ sinh thái có yếu tố cạnh tranh BË GIO DÖC V€ €O T„O TR×ÍNG „I HÅC BCH KHOA H€ NËI - NGUY™N PH×ÌNG THÒY CC MÆ HœNH LI–N TÖC V€ RÍI R„CCHO H› SINH THI C Y˜U TÈ C„NH TRANH Ngnh: To¡n håc M¢ sè: 9460101 TÂM TT LUŠN N TI˜N Sž TON HÅC H Nëi - 2018 Cæng tr¼nh ÷ñc hon thnh t¤i: Tr÷íng ¤i håc B¡ch khoa H Nëi Ng÷íi h÷îng d¨n khoa håc: 1. TS. Nguy¹n Ngåc Doanh 2. PGS. TSKH. Phan Thà H D÷ìng Ph£n bi»n 1: Ph£n bi»n 2: Ph£n bi»n 3:Luªn ¡n ÷ñc b£o v» tr÷îc Hëi çng ¡nh gi¡ luªn ¡n ti¸n s¾ c§p Tr÷íng t¤i Tr÷íng ¤i håc B¡ch khoa H Nëi: Vo hçi........... gií, ngy.......th¡ng.......n«m....... Câ thº t¼m hiºu luªn ¡n t¤i th÷ vi»n: 1. Th÷ vi»n T¤ Quang Bûu Tr÷íng HBK H Nëi 2. Th÷ vi»n Quèc gia Vi»t Nam MÐ †U 1. Têng quan v· h÷îng nghi¶n cùu v lþ do chån · ti Sü t«ng tr÷ðng v suy tho¡i cõa c¡c qu¦n thº trong tü nhi¶n v sü §utranh cõa loi ny thèng trà loi kh¡c ¢ l mët chõ · nghi¶n cùu thó và ÷ñcquan t¥m trong mët thíi gian di. Vi»c ¡p döng c¡c kh¡i ni»m to¡n håc ºgi£i th½ch c¡c hi»n t÷ñng ny ¢ ÷ñc ghi nhªn tø nhi·u th¸ k tr÷îc. C¡c nhto¡n håc ¦u ti¶n °t n·n t£ng cho vi»c x¥y düng mæ h¼nh düa tr¶n to¡n håcl Malthus (1798), Verhulse (1838), Pearl v Reed (1903), °c bi»t l Lotkav Voltera vîi nhúng k¸t qu£ quan trång nh§t ÷ñc cæng bè trong nhúng n«m1920 v 1930. Lotka v Volterra, ëc lªp vîi nhau, ¢ mæ phäng sü c¤nh tranhgiúa loi thó v loi mçi. Hå l nhúng ng÷íi ¦u ti¶n nghi¶n cùu hi»n t÷ñngt÷ìng t¡c giúa c¡c loi b¬ng c¡ch x¥y düng mæ h¼nh ìn gi£n düa tr¶n ph÷ìngtr¼nh vi ph¥n. Nhúng k¸t qu£ cõa nghi¶n cùu ny v¨n câ þ ngh¾a cho ¸n ngynay. Tuy nhi¶n, câ r§t nhi·u h» sinh th¡i câ y¸u tè c¤nh tranh kh¡c m mæh¼nh c¤nh tranh cê iºn cõa Lotka-Volterra khæng thº gi£i th½ch ÷ñc. Lþ doch½nh l câ r§t nhi·u gi£ thi¸t trong mæ h¼nh cõa Lotka-Volterra, ch¯ng h¤nnh÷ gi£ ành r¬ng mæi tr÷íng l çng nh§t v ên ành, hnh vi cõa tøng loil gièng nhau v sü c¤nh tranh ch¿ ÷ñc thº hi»n thæng qua h» sè c¤nh tranh.Trong khi â, nhúng y¸u tè nh÷ mæi tr÷íng, hnh vi cõa c¡ thº công nh÷ c¡c°c t½nh cõa c¤nh tranh th÷íng xuy¶n xu§t hi»n v âng mët vai trá r§t quantrång trong h» sinh th¡i. V½ dö nh÷ hnh vi di c÷ cõa méi loi l mët y¸u tèr§t quan trång cho sü sèng cán cõa loi â. C¡c c¡ thº còng loi ho°c c¡c loikh¡c nhau câ thº câ c¡c °c t½nh v· hnh vi kh¡c nhau. Hnh vi hung h«ngcông ÷ñc c¡c c¡ thº hoang d¢ sû döng º c¤nh tranh thùc «n, ché ð hay b¤nt¼nh... Ngoi ra, c¡c c¡ thº công câ thº th÷íng xuy¶n thay êi hnh vi cõachóng º th½ch ùng vîi sü thay êi cõa mæi tr÷íng. Do â, sü ph¡t triºn cõac¡c mæ h¼nh mîi câ t½nh ¸n sü phùc t¤p cõa mæi tr÷íng v c¡c hnh vi cõac¡ thº ¢ thu hót ÷ñc sü quan t¥m cõa nhi·u nh to¡n håc. Sau ¥y l mëtsè c¡ch ti¸p cªn g¦n ¥y. C¡c mæ h¼nh ÷ñc ÷a th¶m c¡c y¸u tè sau:- T½nh phùc t¤p cõa mæi tr÷íng v qu¡ tr¼nh di c÷ cõa c¡c c¡ thº trong c¡ch» sinh th¡i c¤nh tranh: trong â, qu¡ tr¼nh c¤nh tranh v qu¡ tr¼nh di c÷ câthº còng thang thíi gian ho°c kh¡c thang thíi gian.- Tªp t½nh hung h«ng cõa c¡c c¡ thº trong h» sinh th¡i c¤nh tranh.- C§u tróc tuêi trong h» sinh th¡i c¤nh tranh: nhâm c¡c c¡ thº tr÷ðng thnhv nhâm c¡c c¡ thº ch÷a tr÷ðng thnh. 2. Möc ½ch, èi t÷ñng v ph¤m vi nghi¶n cùu Möc ti¶u cõa luªn ¡n ny l ph¡t triºn c¡c mæ h¼nh º nghi¶n cùu c¡c £nhh÷ðng cõa t½nh phùc t¤p cõa mæi tr÷íng, hnh vi cõa c¡ thº (hnhvi hung h«ng, tªp t½nh s«n bt) v c§u tróc tuêi (nhâm c¡c c¡ thº tr÷ðngthnh v nhâm c¡c c¡ thº ch÷a tr÷ðng thnh) cõa h» sinh th¡i hai loi c¤nhtranh. º ¤t ÷ñc möc ti¶u ny, luªn ¡n ÷ñc chia thnh 4 cæng vi»c ch½nh 1sau:- X¥y düng c¡c mæ h¼nh ph¥n t½ch £nh h÷ðng t½nh phùc t¤p cõa mæi tr÷íngv tªp t½nh hung h«ng cõa c¡c c¡ thº cõa h» hai loi c¤nh tranh.- X¥y düng c¡c mæ h¼nh ph¥n t½ch £nh h÷ðng cõa c§u tróc tuêi (nhâm c¡c c¡thº tr÷ðng thnh v nhâm c¡c c¡ thº ch÷a tr÷ðng thnh) èi vîi h» sinh th¡ic¤nh tranh.- X¥y düng c¡c mæ h¼nh düa tr¶n c¡c mæ h¼nh ç thà ¾a º nghi¶n cùu c¡c h»sinh th¡i c¤nh tranh.- Thi¸t k¸, ci °t v ti¸n hnh c¡c mæ phäng. 3. Ph÷ìng ph¡p nghi¶n cùu Trong luªn ¡n, chóng tæi sû döng c¡c ph÷ìng ph¡p sau:- C¡c ph÷ìng ph¡p mæ h¼nh hâa düa tr¶n ph÷ìng tr¼nh v düa tr¶n c¡ thº÷ñc sû döng º mæ phäng c¡c h» sinh th¡i ð c¡c mùc ë phùc t¤p v cö thºkh¡c nhau.- C¡c ph÷ìng ph¡p h» ëng lüc v ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n th÷íng ÷ñc sû döngº nghi¶n cùu c¡c mæ h¼nh to¡n håc thu ÷ñc. °c bi»t, ph÷ìng ph¡p tê hñpbi¸n ÷ñc lüa chån º lm gi£m sü phùc t¤p cõa mæ h¼nh.- C¡c ph÷ìng ph¡p li¶n quan ¸n lþ thuy¸t ç thà ÷ñc xem x²t º nghi¶n cùumët sè mæ h¼nh ç thà ÷ñc t¤o ra tø c¡c mæ h¼nh düa tr¶n c¡ thº. 4. Þ ngh¾a v k¸t qu£ cõa luªn ¡n Luªn ¡n tr¼nh by c¡c mæ h¼nh v mæ phäng kh¡c nhau câ thº ÷ñc ¡pdöng trong nghi¶n cùu lþ thuy¸t công nh÷ nghi¶n cùu thüc nghi»m trong c¡ch» sinh th¡i c¤nh tranh. V· m°t lþ thuy¸t, luªn ¡n ¢ ph¡t triºn thnh cængmët sè mæ h¼nh li¶n töc v ríi r¤c mæ t£ h». V· mæ h¼nh li¶n töc: mæ t£ hailoi c¤nh tranh nhau, còng khai th¡c mët ti nguy¶n chung vîi c¡c chi¸n l÷ñcc¤nh tranh kh¡c nhau. V· mæ h¼nh ríi r¤c: mæ t£ h» sinh th¡i c¤nh tranh giúaloi thó v loi mçi. C¡c mæ phäng cho c¡c mæ h¼nh (li¶n töc v ríi r¤c) ÷ñcthi¸t k¸ º minh håa v thû nghi»m c¡c kàch b£n kh¡c nhau. V· m°t ùng döng,luªn ¡n ¢ tr¼nh by mët sè mæ h¼nh nghi¶n cùu hai h» sinh th¡i cö thº: (1) h»sinh th¡i c¤nh tranh giúa loi c¡ Thiof v loi b¤ch tuëc ð vòng biºn Senegalv (2) h» sinh th¡i c¤nh tranh giúa lóa v r¦y n¥u. 5. C§u tró ...