Ứng dụng viễn thám, GIS và các chỉ số không gian nghiên cứu ảnh hưởng của hệ thống giao thông đến quá trình đô thị hóa Hà Nội

Bài báo này chỉ ra được phương pháp tích hợp ảnh viễn thám GIS và các chỉ số không gian để phân tích, định lượng sự ảnh hưởng của vành đai giao thông, các trục giao thông chính đến quá trình đô thị hóa tại Hà Nội. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ứng dụng viễn thám, GIS và các chỉ số không gian nghiên cứu ảnh hưởng của hệ thống giao thông đến quá trình đô thị hóa Hà NộiỨNG DỤNG VIỄN THÁM, GIS VÀ CÁC CHỈ SỐ KHÔNG GIAN NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA HỆ THỐNG GIAO THÔNG ĐẾN QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA HÀ NỘI TS. Lê Thị Minh Phương Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội Tóm tắt Tốc độ đô thị hóa diễn ra rất mạnh mẽ tại các đô thị lớn nói chung và tạiViệt Nam nói riêng, đặc biệt là thành phố Hà Nội. Quá trình đô thị hóa tại Hà Nộigia tăng nhanh chóng và quá trình kiểm soát mức độ mở rộng đô thị chưa tốt. Cónhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến quá trình đô thị hóa trong đó việc phát triểngiao thông là một trong những yếu tố chính. Trong giai đoạn 1990 – đến 2012 giaothông Hà Nội phát triển rất mạnh mẽ kéo theo tốc độ đô thị hóa tăng cao do có cácquyết định mở rộng đô thị và quy hoạch phát triển tổng thể thành phố. Các nghiêncứu về đô thị hóa tại Hà Nội trước đây đã nêu được sự ảnh hưởng của phát triểngiao thông đến quá trình đô thị hóa nhưng mới chỉ dừng lại ở phân tích không gianchứ quá trình phát triển đất đô thị chưa được định lượng. Bài báo này chỉ ra đượcphương pháp tích hợp ảnh viễn thám GIS và các chỉ số không gian để phân tích,định lượng sự ảnh hưởng của vành đai giao thông, các trục giao thông chính đếnquá trình đô thị hóa tại Hà Nội. Kết quả về phân tích không gian và định lượng chothấy, tốc độ phát triển đất đô thị, đô thị hóa diễn ra với tốc độ cao bám dọc theocác vành đai giao thông và các trục đường chính trong giai đoạn nghiên cứu. Kếtquả nghiên cứu này là thông tin hữu ích phục vụ công tác quy hoạch và định hướngquy hoạch đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội đang phát triển thành đô thị thông minh. Từ khóa: viễn thám, GIS, chỉ số không gian, đô thị hóa 1. Giới thiệu Đô thị hóa là sự mở rộng của đô thị được tính theo tỉ lệ phần trăm giữa sốdân đô thị hay diện tích đô thị trên tổng số dân hay diện tích của một vùng, khuvực. Nó cũng có thể tính theo tỉ lệ gia tăng của hai yếu tố đó theo thời gian. Đôthị hóa là quá trình phát triển được thể hiện qua quá trình phát triển dân số, mậtđộ dân số, mở diện tích đất xây dựng...(các yếu tố này được đặc trưng bởi cácchỉ số không gian như: tổng diện tích lớp đất đô thị; mật độ cạnh đô thị; chỉ sốmảnh lớn nhất; số lượng mảnh đô thị; chỉ số về mức độ liền kề của các mảnh đôthị; mật độ mảnh đô thị. Đã có nhiều nghiên cứu sử dụng các tư liệu khác nhau như bản đồ địa chính,điều tra dân số, tính biến động đất đô thị thông qua ảnh viễn thám và GIS đã chỉ rađược các yếu tố ảnh hưởng đến đô thị hóa. Các nghiên cứu đó mới chỉ dừng lại ởviệc phân tích biến đổi không gian chứ chưa định lượng sự biến đổi đó theo thời318gian. Đặc biệt đây là hướng nghiên cứu mới sử dụng tích hợp viễn thám GIS và cácchỉ số không gian để nghiên cứu ảnh hưởng của phát triển giao thông đến quá trìnhđô thị hóa tại Hà Nội. Viễn thám là một khoa học và nghệ thuật thu nhận thông tin về một đối tượng,một khu vực hoặc một hiện tượng thông qua việc phân tích tư liệu thu nhận đượcbằng các phương tiện quan sát từ xa. Ứng dụng viễn thám vào công tác nghiên cứu vềđô thị rất phổ biến, được dùng cho cả những nước phát triển và đang phát triển. Phương pháp phân loại ảnh viễn thám phục vụ công tác nghiên cứu về đôthị hóa hiện nay đa phần sử dụng phương pháp phân loại định hướng đối tượngtrên phần mềm eCognition. Hệ thống thông tin địa lý có vai trò lớn trong công tác nghiên cứu đô thị hóacó rất nhiều nghiên cứu đã sử dụng GIS để nghiên cứu đô thị hóa ở các nước khácnhau trên thế giới. Trong các nghiên cứu đó, GIS đóng một vai trò quan trọng làcông cụ trung chuyển kết quả phân loại ảnh làm cơ sở cho công tác tính toán các chỉsố không gian để phân tích quá trình đô thị hóa tại khu vực nghiên cứu. Hệ thống thông tin địa lý kết hợp với phân tích fractal là công cụ hữu ích đểnghiên cứu quá trình đô thị hóa, giá trị của các chỉ số sau khi tính toán và phân tíchgiúp ta hiểu được mối quan hệ không gian giữa các đối tượng trong đô thị, các biến đổigiá trị của các chỉ số chỉ ra được đặc điểm, quá trình hình thành quá trình đô thị hóa.. Các chỉ số đô thị thường được sử dụng để định lượng hình dạng, mẫudạng của các mảnh đô thị, các chỉ số đô thị được hình thành từ cuối những năm1980. Kết hợp đo đạc giữa lí thuyết về thông tin và hình học Fractal dựa trênviệc phân loại mảnh đặc trưng cơ bản của mảnh đô thị. Các mảnh được xácđịnh là một mảnh đồng nhất cho m ...