Vấn đề mối quan hệ giữa văn bản và người đọc trong tư duy lý luận văn học hiện đại

Bài viết với mong muốn từ những nhận thức, lý luận nhìn ra một số khuynh hướng phê bình văn học thế kỷ 20 để suy ngẫm về những phương thức đổi mới phương pháp giảng dạy văn học trong các trường đại học ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề mối quan hệ giữa văn bản và người đọc trong tư duy lý luận văn học hiện đại T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, ngo¹i ng÷, T.xxII, Sè 4, 2006 vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a v¨n b¶n vµ ng­êi ®äc trong t­ duy lÝ luËn v¨n häc hiÖn ®¹i NguyÔn ThÞ B×nh(*) B­íc vµo thÕ kû XX, nh÷ng thµnh chØ lµ b­íc ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh trë tùu cña triÕt häc nh©n sinh, triÕt häc thµnh t¸c phÈm. V¨n b¶n chØ trë thµnh ng«n ng÷ vµ ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®· t¸c phÈm v¨n häc th«ng qua qu¸ tr×nh cô t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn t­ duy lÝ luËn v¨n thÓ hãa v¨n b¶n cña ng­êi ®äc. Tõ ®©y, häc hiÖn ®¹i. NhiÒu vÊn ®Ò v¨n häc vµ më réng kh¸i niÖm cña hµnh ®éng ®äc, kh¸i niÖm lÝ luËn ®· ®­îc nh×n nhËn vµ nã kh«ng ph¶i chØ lµ viÖc hiÓu v¨n b¶n x¸c lËp trong tinh thÇn míi, trong ®ã cã mµ lµ cïng víi nhµ v¨n nã s¸ng t¹o nªn vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a v¨n b¶n vµ t¸c phÈm v¨n häc. Bµi viÕt nhá nµy víi ng­êi ®äc. Tõ ®©y kh¸i niÖm t¸c phÈm mong muèn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn v¨n häc ®­îc hiÓu theo tinh thÇn cña mü thøc vÒ lÝ luËn, t«i nh×n ra mét sè häc tiÕp nhËn, theo ®ã, cã sù kh¸c biÖt khuynh h­íng phª b×nh v¨n häc thÕ kû gi÷a v¨n b¶n v¨n häc vµ t¸c phÈm v¨n XX ®Ó suy ngÉm vÒ nh÷ng ph­¬ng thøc häc. Ng­êi ®äc ®ãng vai trß quan träng ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y v¨n häc ®èi víi qu¸ tr×nh t¹o lËp mét ®ời sèng trong c¸c tr­êng ®¹i häc ë ViÖt Nam. riªng cña v¨n b¶n, lµm h×nh thµnh t¸c Tr­íc khi bµn ®Õn nh÷ng b­íc tiÕn phÈm v¨n häc. Thêi gian qua, nhiÒu v­ît bùc cña lÝ luận v¨n häc ë thÕ kû XX, n­íc trªn thÕ giíi ®· nghiªn cøu, giíi t«i xin ®iÓm l¹i ®«i nÐt vÒ t­ duy lÝ luËn thiÖu nh÷ng thµnh tùu cña lÝ thuyÕt tiÕp v¨n häc tiÒn hiÖn ®¹i. §¹i diÖn tiªu biÓu nhËn, thËm chÝ vÊn ®Ò ®äc ®· ®­îc cña triÕt häc thùc chøng Hippolyte Taine nghiªn cøu trªn b×nh diÖn triÕt häc. ë (1828-1893) cã dù ¸n thµnh lËp nh÷ng ViÖt Nam, tõ c¸c thËp niªn cuèi thÕ kû m«n khoa häc x· héi theo kiÓu mÉu ®· XX ®· cã ng­êi nãi ®Õn lÝ thuyÕt tiÕp tõng b¶o ®¶m nh÷ng kÕt qu¶ cña nh÷ng nhËn, nh­ng ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu m«n khoa häc tù nhiªn vµ cho r»ng n¾m thÕ kû XXI chóng ta míi cã ®iÒu kiÖn b¾t nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt nh­ tiÕp cËn mét c¸ch cã hÖ thèng lÝ thuyÕt nh÷ng s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh bëi tiÕp nhËn qua một số c«ng tr×nh cña c¸c nh÷ng nguyªn nh©n. Nh÷ng nhµ thùc nhµ nghiªn cøu v¨n häc. T¸c phÈm v¨n chøng nµy ®Ò cao vai trß cña t¸c gi¶ víi häc kh«ng chØ mang tÝnh hiÖn thùc, mµ t­ c¸ch lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ®Ó soi s¸ng cßn mang tÝnh kÝ hiÖu, nã ®­îc ®Æt trong cho ph­¬ng thøc tiÕp cËn t¸c phÈm v¨n mèi quan hÖ T¸c gi¶-V¨n b¶n-Ng­êi ®äc. häc: ph­¬ng ph¸p tiÓu sö häc nghiªn cøu V¨n b¶n lµ s¶n phÈm s¸ng t¹o cña nhµ c¸i t«i x· héi cña nhµ v¨n. Ph­¬ng ph¸p v¨n, lµ mét hÖ thèng kÝ hiÖu më, cã kh¶ ngo¹i quan nµy kh«ng quan t©m ®Õn n¨ng t¹o nªn nhiÒu líp nghÜa, nh­ng ®ã ®Õn gi¸ trÞ néi t¹i cña v¨n b¶n v¨n häc. (*) TS., Khoa Ng«n ng÷ & V¨n hãa Ph¸p, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 20 VÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a v¨n b¶n vµ ng­êi ®äc trong t­ duy… 21 Nh­ vËy, quan niÖm cña lÝ luËn v¨n häc hiÖn ®¹i vµ nªu bËt nh÷ng ®Æc ®iÓm tiÒn hiÖn ®¹i ®· trao cho t¸c gi¶ vai trß nguyªn lÝ tiÕp nhËn v¨n häc. Theo «ng, trung t©m, quyÒn lùc tèi cao ®Ó gi¶i thÝch HiÖn t­îng häc cña Edmund Husserl nghÜa cña t¸c phÈm v¨n häc. ®Ëm tÝnh chñ quan trong t­ duy lÝ luËn §Çu thÕ kû XX, F. de Saussure víi v¨n häc khi x¸c ®Þnh vai trß thø yÕu cña c«ng tr×nh NhËp m«n ng«n ng÷ häc ®¹i ng«n ng÷ trong ho¹t ®éng n¾m b¾t mét c­¬ng ®Æt nÒn mãng cho ngµnh kÝ hiÖu hiÖn t­îng nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña con häc vµ ®· x¸c ®Þnh t¸c phÈm v¨n häc lµ ng­êi. Ho¹t ®éng nhËn thøc mét hiÖn v¨n b¶n ng«n tõ, bao gåm c¸i biÓu ®¹t t­îng nµo ®ã ®Òu ®­îc thùc hiÖn ®éc lËp (h×nh thøc hay c¸c cÊu tróc biÓu ®¹t) vµ víi ng«n ng÷ vµ ng«n ng÷ nh­ mé ...