Văn hóa tết cổ truyền của người Hoa tại huyện Định Quán, Đồng Nai

Bài viết đóng góp thêm chút tài liệu tham khảo về lễ tết truyền thống của người Hoa cũng như góp một phần nhỏ vào việc gìn giữ và bảo tồn nét văn hóa thiêng liêng này để các thế hệ trẻ ngày nay có thể hiểu rõ, gìn giữ và phát huy những nét đẹp truyền thống ấy.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa tết cổ truyền của người Hoa tại huyện Định Quán, Đồng Nai VĂN HÓA TẾT CỔ TRUYỀN CỦA NGƯỜI HOA TẠI HUYỆN ĐỊNH QUÁN, ĐỒNG NAI Vòng Tú Phượng Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: TS. Nguyễn Thụy Mai HânTÓM TẮTTết cổ truyền (hay còn gọi là tết nguyên đán) là một ngày lễ vô cùng quan trọng và thiêngliêng. Dịp lễ lớn này chính là khoảng thời gian vui nhất, nhộn nhịp và ấm áp nhất trong mộtnăm của người Hoa. Hơn 320 năm sống trên quê hương mới, cộng đồng người Hoa tại tỉnhĐồng Nai với truyền thống văn hóa lâu đời luôn ý thức giữ gìn và phát huy đời sống văn hóaxã hội trong cộng đồng các dân tộc. Ngày lễ tết cổ truyền chính là một minh chứng thể hiệnrõ bản sắc độc đáo riêng của dân tộc Hoa tại địa bàn tỉnh Đồng Nai. Huyện Định Quán là nơitập trung người Hoa đông nhất trên địa bàn tỉnh, nơi này không chỉ hình thành một khu phốngười Hoa đầy màu sắc mà còn là nơi tập trung văn hóa, phong tục tập quán đặc trưng củangười Hoa. Thông qua bài nghiên cứu này, tác giả mong muốn sẽ đóng góp thêm chút tàiliệu tham khảo về lễ tết truyền thống của người Hoa cũng như góp một phần nhỏ vào việcgìn giữ và bảo tồn nét văn hóa thiêng liêng này để các thế hệ trẻ ngày nay có thể hiểu rõ, gìngiữ và phát huy những nét đẹp truyền thống ấy.1 TỔNG QUAN VỀ NGƯỜI HOA TẠI ĐỊNH QUÁN, ĐỒNG NAIKhái niệm tên gọi người Hoa từ sau khi có Chỉ thị 62 - CT/TW ngày 08/11/1995 của Ban Bíthư Trung ương Đảng đã xác định: “Người Hoa bao gồm những người có gốc Hán và nhữngngười thuộc dân tộc ít người ở Trung Quốc đã Hán hóa, di cư sang Việt Nam, con cháu củahọ sinh ra và lớn lên tại Việt Nam, đã nhập quốc tịch Việt Nam, nhưng vẫn còn giữ nhữngnét đặc trưng văn hóa, chủ yếu là ngôn ngữ, phong tục tập quán của người dân tộc Hán vàtự nhận mình là người Hoa”. Hiện nay tại Đồng Nai đã có 5 nhóm Hoa chia theo nhóm ngônngữ và một nhóm có gốc từ tỉnh Quảng Ninh. Đặc biệt, nhóm Hoa có gốc từ Hải Ninh (tỉnhQuảng Ninh) mang nét đặc thù cả về ngôn ngữ, phong tục tập quán lẫn tín ngưỡng. Đa sốnhóm này là người Hẹ, nói tiếng Quảng; một số nói tiếng Ngái. Hiện nay huyện Định Quán làhuyện có số dân là người Hoa đông nhất trên địa bàn tỉnh và tập trung nhiều ở các khu vựcnhư: xã Phú Lợi, Phú Vinh, Phú Tân, Thanh Sơn và Phú Túc.Do nhiều biến động trong thời kỳ lịch sử, nhiều dân tộc đã tìm đến vùng đất Đồng Nai sinhsống và cư trú bên cạnh người Kinh vào nhiều thời điểm khác nhau. Trong đó, người Hoa làmột cộng đồng có dân số khá đông (đứng thứ 2 sau dân tộc Kinh) trong địa bàn tỉnh. Cộngđồng người Hoa đến Đồng Nai định cư khá sớm, từ khoảng thế kỷ 17 và có nguồn gốc từNam Trung Quốc chia thành các nhóm ngôn ngữ Quảng Đông, Triều Châu, Phúc Kiến, Hẹ 2751và Hải Nam. Những người Trung Hoa đến Đồng Nai định cư vì nhiều lý do khác nhau, hoàncảnh lịch sử và thời điểm di dân cũng khác nhau nên có thể chia thành các đợt di dân: - Đợt đầu tiên đến Biên Hòa định cư vào thế kỷ 17 (1679) đến đầu thế kỷ 20. Từ năm 1679, sang Việt Nam có nhóm khoảng 3.000 người từ Quảng Đông, do không thần phục nhà Thanh, họ đã bỏ xứ sở sang Việt Nam tỵ nạn, được Trần Thượng Xuyên chiêu nạp và đưa đến khai khẩn xứ Đồng Nai hoang vu ( Cù Lao Phố ), tức Bàn Lân (Hiệp Hòa, Biên Hòa ngày nay), biến vùng đất hoang sơ thành thị tứ buôn bán sầm uất và thương cảng phồn thịnh bậc nhất lúc bấy giờ. - Đợt thứ hai có số lượng đông hơn, di dân trong giai đoạn từ thế kỷ 20 đến năm 1975. Đây là giai đoạn Việt Nam và Trung Quốc có nhiều biến động lịch sử. Từ năm 1954, do nhiều biến cố lịch sử, đại tá Vòng A Sáng chỉ huy hơn 30.000 người di cư vào miền Nam đến định cư tại vùng Sông Mao. Sau này lại do nhiều biến động xã hội và thời cuộc, từ vùng Sông Mao, một số người Hoa bằng đường bộ, nhiều đợt đến định cư tại các địa bàn thuộc tỉnh Biên Hòa. - Đợt thứ ba, từ sau ngày 30/04/1975 đến nay. Đó là những người Hoa từ các tỉnh thành trong cả nước về Đồng Nai sinh sống, do nhiều nguyên nhân khác nhau.2 KHÁI QUÁT VỀ LỄ TẾT CỦA NGƯỜI HOA TẠI ĐỊNH QUÁN, ĐỒNG NAI2.1 Định nghĩa Tết cổ truyềnTết cổ truyền hay còn gọi là Tết ta; Tết Nguyên đán, là ngày Tết quan trọng nhất của ngườiHoa, được tính theo lịch âm. Nguyên nghĩa của “Tết” chính là “tiết - 节/節”, còn hai chữ“nguyên đán” có gốc chữ Hán “元旦”, “nguyên - 元” có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai còn“đán - 旦” là buổi sáng sớm. Cho nên đọc đúng phiên âm phải là “ Tiết Nguyên đán”. Tết nàycòn có tên gọi là Xuân Tiết (春节/春節 - Chūn Jié), mang ý nghĩa đánh dấu sự kết thúc củamùa Đông và khởi đầu mùa Xuân mới.2.2 Nguồn gốc hình thànhVăn minh lúa nước là một nền văn minh cổ đại xuất hiện từ cách đây khoảng 13.000 nămtại vùng đồng bằng sông Dương Tử (Trung Quốc), sau đó lan sang Đông Nam Á và Ấn Độ.Các quốc gia thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước, trong đó có Việt Nam – do nhu cầucanh tác nông nghiệp nên đã phân chia thời gian trong một năm thành 24 tiết khí khácnhau (và ứng với mỗi tiết này có một thời khắc giao thừa) trong đó tiết quan trọng nhất làtiết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, tức là Tiết Nguyên Đán. Sau này đượcbiết đến là Tết Nguyên Đán. Ngoài ra, theo lịch sử Trung Quốc kể lại, Tết Nguyên Đán đãcó từ đời Tam Hoàng Ngũ Đế và được thay đổi theo từng thời kỳ. Tuy nhiên Tam HoàngNgũ Đế chỉ là nhân vật trong truyền thuyết. Nguồn gốc của ngày tết này có từ xa xưa vớirất nhiều truyền thuyết và tập tục liên quan, đã phản ánh niềm tin và cách sống của conngười từ thời cổ xưa.27522.3 Quan niệm ngày Tết của người Hoa tại Định Quán, Đồng NaiNgười Hoa tại Định Quán, Đồng Nai quan niệm ngày tết cổ truyền - tết nguyên đán là ngàyquan trọng cho sự khởi đầu, giao hòa giữa đất trời, con người và t ...