Bài giảng Kinh tế học và Triết học của Chủ nghĩa xã hội

Nguồn gốc của cuộc tranh luận về ‘tính toán’ xã hội chủ nghĩa*1Có một thực tế lạ lùng trong lịch sử tư tưởng chính trị và xã hội của thế kỷ này, đó làhai hệ thống kiến giải xã hội mang tính lý thuyết và duy lý, thống trị mạnh mẽ nhất, một bênlà những người theo chủ nghĩa cá nhân tự do cổ điển và bên kia là những người theo chủnghĩa tập thể, lại rất hiếm khi đối đầu nhau một cách trực tiếp trong lãnh địa của những phéptắc khảo cứu khoa học. Bất chấp dung lượng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Kinh tế học và Triết học của Chủ nghĩa xã hội Tác phẩm dịch DC-03/2009Kinh tế học và Triết học của Chủ nghĩa xã hội Norman Barry TS. Nguyễn Đức Thành dịch và chú thích© 2009 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách Tác phẩm dịch DC-03/2009Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội Kinh tế học và Triết học của Chủ nghĩa xã hội* Norman Barry† TS. Nguyễn Đức Thành‡ dịch và chú thích* Tiểu luận này lần đầu tiên xuất hiện trên Il Politico, một tạp chí về Khoa học Chính trị của Italia (Trường Đạihọc Pavia), Tập XLIX, Số 4, năm 1984. Nguồn: Bút ký kinh tế, số 6 - The Libertarian Alliance, 1986http://www.libertarian.co.uk/lapubs/econn/econn006.pdf† Norman Barry là Giáo sư Chính trị học tại Trường Đại học Buckingham, là tác giả của các bộ sách: Nhập mônLý thuyết Chính trị Hiện đại, Triết học Kinh tế và Xã hội của Hayek, Pháp quyền mới, và Bàn về Chủ nghĩa Tựdo Cổ điển và Chủ nghĩa Tự do-Vị lợi Cổ điển.‡ Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường ĐH Kinh tế, ĐHQGHN.Email: nguyen.ducthanh@vepr. org.vn 1 Mụ c l ụ cNguồn gốc của cuộc tranh luận về ‘tính toán’ xã hội chủ nghĩa................................................3Phê phán mang tính xã hội chủ nghĩa về chủ nghĩa tư bản........................................................6Lập luận của Mises ....................................................................................................................8Những lập luận của Lange .......................................................................................................16Một số suy ngẫm chung ...........................................................................................................21Chú thích..................................................................................................................................25 2Nguồn gốc của cuộc tranh luận về ‘tính toán’ xã hội chủ nghĩa*1 Có một thực tế lạ lùng trong lịch sử tư tưởng chính trị và xã hội của thế kỷ này, đó làhai hệ thống kiến giải xã hội mang tính lý thuyết và duy lý, thống trị mạnh mẽ nhất, một bênlà những người theo chủ nghĩa cá nhân tự do cổ điển và bên kia là những người theo chủnghĩa tập thể, lại rất hiếm khi đối đầu nhau một cách trực tiếp trong lãnh địa của những phéptắc khảo cứu khoa học. Bất chấp dung lượng khổng lồ của chúng, những bài viết trong cácngành triết học xã hội này chẳng mấy khi được viết ra theo cách cho phép đi tới những giảipháp rốt ráo cho hàng loạt vấn đề chúng đặt ra: thay vào đó, chúng xuất hiện như những côngtrình kiến trúc vĩ đại, với nhiều tầng bậc mỹ thuật khác nhau, đứng kế bên nhau chứ khôngphải trên cùng một mảnh đất chung. Như những bà nội trợ xứ Glaswegia*2 gân cổ lên cãinhau từ hai bên hè phố, người theo chủ nghĩa cá nhân và người theo chủ nghĩa tập thể dườngnhư luôn luôn tranh luận từ hai hệ tiền đề khác nhau. Như người được giải Nobel về Khoahọc Kinh tế George Stigler*3 từng nói, những cuộc tranh luận giữa những người xã hội chủnghĩa’ và những người ‘tư bản chủ nghĩa’ là không ăn khớp với nhau (‘unjoined’).(1) Tuynhiên, sự chệch choạc này, theo Stigler, hoàn toàn bắt nguồn từ sự thất bại của cả hai phe khiđánh giá các kết quả thực tiễn của những lập luận tương ứng của họ. Theo một lối ‘thựcchứng’ điển hình, ông tuyên bố rằng chỉ ‘bằng chứng thực tế’ (evidence) mới có thể giảiquyết được sự bất đồng giữa các hệ tư tưởng. Trái với quan điểm trên, cần phải nhấn mạnh rằng những nhận định thực nghiệm riêngnó không bao giờ có thể mang tính quyết định trong các lập luận triết học về chính trị và xãhội. Nguyên nhân một phần vì dữ liệu trong lĩnh vực xã hội là rất phức tạp, không thể kiểmsoát, mang tính tạm thời và lộn xộn. Rõ ràng là, những thất bại hiển nhiên của việc kế hoạchhoá tập trung nhằm tối đa hoá các mục tiêu xã hội chủ nghĩa đã không làm thay đổi ngay cảnhững người theo chủ nghĩa tập thể có đầu óc thực nghiệm, dù những thất bại này chắc chắnlàm anh ta thất vọng. Anh ta luôn có thể quy kết chúng cho những tình huống không thuận*1 Tính toán xã hội chủ nghĩa (Socialist Calculation) là đối tượng của một trong những cuộc tranh luận lớnnhất trong lịch sử kinh tế học thế kỷ XX, mà bài viết sau đây sẽ đề cập tới. Cuộc tranh luận xoay quanh vấn đềliệu một nền kinh tế xã hội chủ nghĩa kế hoạch hoá có thể thay thế việc tính toán của thị trường (tự do) trongviệc phân bổ nguồn lực và điều tiết giá cả hay không. Nếu tính ...