Báo cáo nghiên cứu khoa học: Rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh để nâng cao chất lượng dạy học chương trình sinh học lớp 10 THPT

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 6. Nguyễn Công Kình, Chu Thị Kim Dung, Rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh để nâng cao chất lượng dạy học chương trình sinh học lớp 10 THPT ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh để nâng cao chất lượng dạy học chương trình sinh học lớp 10 THPT" RÌn luyÖn … sinh häc líp 10 THPT, tr. 36-42N. C. K×nh, C. T. K. Dung RÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh ®Ó n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc ch−¬ng tr×nh sinh häc líp 10 THPT NguyÔn C«ng K×nh (a), Chu ThÞ Kim Dung (b) Tãm t¾t. Nghiªn cøu nµy nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng kÜ n¨ng thùc hµnh cÇn h×nh thµnh cho häc sinh th«ng qua c¸c bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh (TNTH) trong s¸ch gi¸o khoa sinh häc líp 10. §ång thêi, x¸c ®Þnh qui tr×nh rÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh d¹y häc. KÕt qu¶ thu ®−îc cã thÓ gióp cho gi¸o viªn phæ th«ng øng dông vµo viÖc d¹y häc c¸c néi dung TNTH. 1. Më ®Çu Kü n¨ng thùc hµnh lµ yÕu tè c¬ b¶n cña ng−êi lao ®éng trong nÒn s¶n xuÊthiÖn ®¹i, do ®ã viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh khi cßn ngåi trªn ghÕnhµ tr−êng lµ môc tiªu cña nÒn gi¸o dôc. Theo GS. TS. L©m Quang ThiÖp, sù thu nhËn kiÕn thøc qua c¬ quan thÝnhgi¸c chØ ®¹t 11%, trong khi thu nhËn b»ng c¬ quan thÞ gi¸c cã thÓ ®¹t 83%. Quanghe, l−îng th«ng tin l−u gi÷ ®−îc chØ ®¹t kho¶ng 20%, nh−ng qua quan s¸t kÕt hîpvíi nghe, l−îng th«ng tin l−u gi÷ cã thÓ ®¹t tíi 50%, cßn tù lµm vµ tr×nh bµy cã thÓnhí tíi 90%. Qua ®©y cho thÊy c«ng t¸c TNTH cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nhd¹y häc, nã kh«ng nh÷ng lµ nguån cung cÊp tri thøc vµ ph−¬ng tiÖn ®Ó chuyÒn t¶i trithøc mµ cßn lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng tri thøc vµ n¨ng lùc trÝ tuÖ, phÈmchÊt cña con ng−êi lao ®éng míi. Sinh häc lµ khoa häc thùc nghiÖm, nªn c«ng t¸c TNTH võa lµ ph−¬ng ph¸p,ph−¬ng tiÖn võa lµ ®iÒu kiÖn, m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng thùchµnh vµ nghiªn cøu cho häc sinh. Trong d¹y häc, kü n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm®−îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng häc sinh thùc hiÖn thµnh th¹o vµ khÐo lÐo c¸c thao t¸c hµnh®éng theo quy tr×nh gåm c¸c buíc ®· ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó thu ®−îc kÕt qu¶ lµ ph−¬ngph¸p nghiªn cøu vµ kiÕn thøc khoa häc. Nh− vËy, kh¸i niÖm thùc hµnh kh«ng ph¶ilµ ph¹m trï trõu t−îng mµ lµ b»ng sù lùa chän, vËn dông tri thøc, nh÷ng c¸ch thøcvµ quy tr×nh, nh÷ng thao t¸c hµnh ®éng cô thÓ, hîp lý nh»m ¸p dông lý thuyÕt lÜnhhéi ®−îc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã ý nghÜa thùc tÕ. 2. Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña c¸c thÝ nghiÖm thùc hµnh trong ch−¬ngtr×nh Sinh häc líp 10 Mét vµi ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t vÒ néi dung ch−¬ng tr×nh Sinh häc 10. Ch−¬ng tr×nh Sinh häc 10 gåm cã ba phÇn: phÇn 1 - Giíi thiÖu chung vÒ thÕgiíi sèng, phÇn 2 - Sinh häc tÕ bµo, phÇn 3 - Sinh häc vi sinh vËt. Thùc chÊt néi dungcña ba phÇn trªn lµ nghiªn cøu sù sèng ë cÊp ®é tÕ bµo. Néi dung ch−¬ng tr×nh cña Sinh häc 10 thÓ hiÖn tÝnh c¬ b¶n, hiÖn ®¹i cñakhoa häc Sinh häc ngµy nay, nã ®−îc x©y dùng trªn c¸c quan ®iÓm: - TÝnh kh¸i qu¸t ho¸ vÒ hÖ thèng sèng nh− lµ mét hÖ më cã tæ chøc cao theothø bËc lÖ thuéc.NhËn bµi ngµy 23/11/2007. Söa ch÷a xong 10/01/2008.36 T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1A-2008§¹i häc Vinh - CÊu tróc ®i ®«i víi chøc n¨ng thÓ hiÖn ë mäi cÊp ®é tæ chøc. - Quan ®iÓm tiÕn ho¸: cÊu tróc, chøc n¨ng, hiÖn t−îng, c¬ chÕ ®Òu thÓ hiÖnqu¸ tr×nh tiÕn ho¸ qua lÞch sö ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. S¸ch gi¸o khoa Sinh häc 10 hiÖn nay cã nhiÒu ®iÓm míi, träng t©m cña sù ®æimíi lµ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc: tõ chç th«ng b¸o nh÷ng kiÕn thøc ®· ®−îc s¾p®Æt s½n sang viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp ®Ó häc sinh tù lùc chiÕm lÜnh trithøc. Néi dung lµ c¸c kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ c¬ chÕ cña qu¸ tr×nh sinh häc, mangtÝnh lý thuyÕt, kh¸i qu¸t ho¸ vµ trõu t−îng ho¸ cao. Häc sinh ph¶i cã t− duy suynghÜ, t×m tßi s¸ng t¹o ®Ó n¾m v÷ng c¸c nguyªn lý lý thuyÕt vµ ¸p dông vµo thùc tiÔn.Néi dung TNTH ®−îc t¨ng lªn nhiÒu h¬n, gi¶m t¶i phÇn lý thuyÕt. VÒ h×nh thøc,S¸ch gi¸o khoa Sinh häc 10 chó träng t¨ng kªnh h×nh: bÊt cø bµi häc nµo còng cãtranh, ¶nh mµu ®Ó minh ho¹, c¸c s¬ ®å, biÓu ®å, c¸c phiÕu häc tËp. KiÕn thøc lýthuyÕt lu«n ®−îc g¾n liÒn víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña ®êi sèng … Khi d¹y häc,nh÷ng phÇn cÊu tróc tæ chøc sèng, qu¸ tr×nh sèng ë cÊp ®é tÕ bµo, ph©n tö vµ trªn c¬thÓ th−êng dïng nh÷ng tranh ¶nh, b¶n trong, b¨ng h×nh, ®Üa CD, phÇn mÒm ®Óph¶n ¸nh. Néi dung c¸c TNTH trong ch−¬ng tr×nh gåm cã: - ThÝ nghiÖm co vµ ph¶n co nguyªn sinh. - Mét sè thÝ nghiÖm vÒ enzim. - Quan s¸t c¸c kú cña nguyªn ph©n trªn tiªu b¶n rÔ hµnh. - Lªn men etilic vµ lactic. - Quan s¸t mét sè vi sinh vËt. - Ngoµi ra cßn cã c¸c thÝ nghiÖm minh ho¹ cho c¸c môc nhá trong bµi. Néi dung c¸c TNTH trong ch−¬ng tr×nh Sinh häc 10 cã mÊy ®iÓm ®Æc tr−ngsau ®©y: - §èi t−îng nghiªn cøu bÐ nhá, ë cÊp ®é tÕ bµo, nªn khi nghiªn cøu ph¶i nhêvµo ph−¬ng tiÖn kÝnh hiÓn vi hoÆc tranh ¶nh ®· ®−îc phãng to. - Néi dun ...