Biểu tượng cổ mẫu “đất” trong tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 qua một số tiểu thuyết tiêu biểu

Bài viết Biểu tượng cổ mẫu “đất” trong tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 qua một số tiểu thuyết tiêu biểu được nghiên cứu nhằm cho thấy sự biểu tượng đất vừa mang ý nghĩa là vẻ đẹp của sự phồn sinh, sự chở che và giải thoát đồng thời nó còn là biểu tượng của sự tàn phá và hủy diệt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biểu tượng cổ mẫu “đất” trong tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 qua một số tiểu thuyết tiêu biểuISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, VOL. 19, NO. 2, 2021 43 BIỂU TƯỢNG CỔ MẪU “ĐẤT” TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU 1986 QUA MỘT SỐ TIỂU THUYẾT TIÊU BIỂU THE SYMBOL “LAND” IN VIETNAMESE NOVELS AFTER 1986 THROUGH REPRESENTATIVE NOVELS Phan Thúy Hằng1 1 Trường Đại học Khánh Hòa; phanthuyhang@ukh.edu.vn (Nhận bài: 26/5/2020; Chấp nhận đăng: 04/12/2020)Tóm tắt - Đối với văn học, có nhiều con đường khác nhau để giải Abstract - For literature, there are many different ways to explainmã tác phẩm, trong đó làm rõ các tầng ý nghĩa của các biểu tượng the work. One of them is clarifying the meaning of the symbolstrong tác phẩm là một hướng đi thú vị. Khảo sát tiểu thuyết Việt in the work,which is an interesting direction. SurveyingNam từ 1986 đến 2000, chúng tôi nhận thấy có rất nhiều biểu Vietnamese novels from 1986 to 2000, we have found that theretượng, trong đó biểu tượng đất chứa đựng rất nhiều hàm nghĩa are many symbols among which the land symbol contains a lot ofkhác nhau về con người và cuộc sống. Trong bài viết này, biểu different meanings about people and life. In this article, the landtượng đất vừa mang ý nghĩa là vẻ đẹp của sự phồn sinh, sự chở symbol has the meaning of beauty of prosperity, protection andche và giải thoát đồng thời nó còn là biểu tượng của sự tàn phá và liberation, and it is also the symbol of destruction and destruction.hủy diệt. Với nhiều biến thể khác nhau, đất vừa lưu giữ những cơ With many different variations, land symbol also holds thetầng văn hoá của dân tộc, vừa có khả năng trở thành những biểu cultural foundations of the nation, as well as the ability to becometượng và những cổ mẫu văn chương mới, chứa đựng những hàm new symbols and prototypes,containing the new meanings ofnghĩa mới của văn hoá đương đại. contemporary culture.Từ khóa - Biểu tượng; biểu tượng “đất”; tiểu thuyết Việt Nam Key words - Symbol; symbol “land”; Vietnamese novels.1. Đặt vấn đề việc xảy ra trong đời sống (…) Nó hình như bẩm sinh đã Biểu tượng là những hình ảnh mang ý nghĩa tượng có, có từ nguyên thủy, nó là một thành phần trong gia tàitrưng - hình ảnh mà ta nhìn thấy, chấp nhận theo quy ước, tinh thần của nhân loại” [3, tr.96]. Đối với văn học, biểuđể biểu thị một tồn tại vật chất hay tinh thần nào đó, hay tượng cổ mẫu đã mở ra khả năng vô tận trong việc khámmột hình ảnh làm dấu hiệu để phân biệt giữa vật này, người phá, nhận thức thế giới xung quanh và con người đặc biệtnày, trạng thái này với vật khác, người khác, trạng thái là chiều sâu vô thức, bản năng. Vì thế hành trình đến vớikhác... Biểu tượng biểu đạt ý nghĩa bằng dấu hiệu. Nhưng những biểu tượng trong văn học là hành trình khám phátheo Jean Chevalier, “biểu tượng là một khái niệm đầy con đường trở về cội nguồn văn hoá, đồng thời cũng là cuộcnăng động và gợi cảm, không chỉ vừa biểu hiện, vừa che hành trình nhận thức của nhân loại. Một trong những yếuđậy theo một cách nào đó, mà còn vừa thiết lập, vừa tháo tố đặc biệt quan trọng làm nên sức hấp dẫn của tiểu thuyếtdỡ... tác động lên cấu trúc tinh thần của con người” [9]. Việt Nam từ 1986 đến 2000 chính là biểu tượng và ngônNhư vậy, biểu tượng được tồn tại trên cơ sở niềm tin, cảm ngữ xây dựng biểu tượng. Trong quá trình tìm hiểu tiểuxúc và quy ước, dù chia ra hay kết hợp lại, biểu tượng vẫn thuyết Việt Nam từ 1986 đến 2000, nhóm tác giả nhận thấytiềm tàng những ý nghĩa nhất định. Biểu tượng gắn liền với các nhà văn đã sử dụng nhiều biểu tượng cổ mẫu, bên cạnhcổ mẫu (archetype, prototype). Cổ mẫu (archetype) hay những cổ mẫu như Nước, Lửa, Trăng... thì cổ mẫu Đấtmẫu cổ, là “khái niệm dùng để chỉ những mẫu của các biểu cũng xuất hiện với tần suất khá nhiều, như một biểu trưngtượng, các cấu trúc tinh thần bẩm sinh, trong tưởng tượng cho đời sống tinh thần của người Việt từ xưa đến nay.của con người, chứa đựng trong vô thức tập thể của cộng 2. Nội dungđồng nhân loại; Vô thức tập thể này là một yếu tố đặc trưngcho tất cả các vô thức cá nhân” [1, tr.972]. Như vậy, cổ Về mặt trực quan “đất cứng cáp, đục thô, ổn định, rộngmẫu trước hết cũng là biểu tượng nhưng có sức khái quát rãi, ngập ...