Bình vôi và câu truyện tập tục Việt

Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi. Câu tục ngữ này gắn với hai tập tục: Phiên chợ đầu năm người ta đi chợ thể nào cũng mua một ít muối về nhà và phiên chợ cuối năm, người ta mua vôi về để cho ông bình vôi ăn no nê, đầy đặn. Sâu xa hơn ở vế thứ nhất, tập tục mong muốn vào đầu năm, mua muối là đưa về nhà sự mặn mà quanh năm trong các quan hệ ứng xử, quan hệ làm ăn. Dẫu muối còn nhiều, nhưng vẫn nhắc nhau mua một bát....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bình vôi và câu truyện tập tục Việt Bình vôi và câu truyện tập tục Việt Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi. Câu tục ngữ này gắn với hai tập tục: Phiên chợ đầu năm người ta đi chợ thể nàocũng mua một ít muối về nhà và phiên chợ cuối năm, người ta mua vôi về để cho ôngbình vôi ăn no nê, đầy đặn. Sâu xa hơn ở vế thứ nhất, tập tục mong muốn vào đầu năm, mua muối là đưa về nhàsự mặn mà quanh năm trong các quan hệ ứng xử, quan hệ làm ăn. Dẫu muối còn nhiều,nhưng vẫn nhắc nhau mua một bát. Điều đặc biệt ở đây là: với những vùng có thói quenđong các thứ bằng bát sát miệng (bằng miệng) như gạo, thóc, đậu, kê, vừng thì muối baogiờ cũng đong có ngọn, chứ không gạt miệng sợ về sẽ mất lộc, mất mặn mà. Vế thứ hai, tại sao cuối năm lại mua vôi hay tôi vôi? Xưa các cụ làm nhà vật liệu phải tích cóp hàng năm trời hoặc mấy năm trời trong đócó cả vôi làm vữa xây.Và việc tôi vôi chỉ dám thực hiện vào cuối năm. Đầu năm phảikiêng vì tôi vôi rã ra hết thì không may mắn. Hơn nữa “Bạc như vôi” là câu nói cửamiệng của các cụ ngày xưa .Ở nông thôn, nhà nào cũng rắc vôi bột ở 4 góc vườn rồi vẽ hướng ra phía cổng để xuađuổi ma quỷ. Vì thế, dân gian có câu: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”. Tuynhiên cũng có ý cho rằng, cuối năm mua vôi để tô điểm thêm cho ngôi nhà thêm mới,thêm đẹp để đón xuân. Tập tục người Việt: vào dịp đầu năm cái gì cũng phải đầy đặn, sung mãn để có lộccả năm. Ông bình vôi là vật thiêng, nhưng khổ nỗi: vôi được quan niệm là bạc. Nên, dângian vẫn có câu: “bạc như vôi” nên cuối năm người ta mua vôi để tránh sự bạc bẽo. Nên“đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” là vậy. Ngày xưa, dân ta thường ăn trầu và có rất nhiều người nghiện trầu. Miếng trầu làđầu câu chuyện, cũng là mở đầu cho những cuộc tình duyên, kết bạn, làm quen, gắn bó…Miếng cau nhai với lá trầu cần phải có một chút vôi trắng muốt quệt vào mới đủ, mớiđậm đà, ngon miệng và say. Và cũng phải có chút vôi trắng ấy mới có được cái màu đỏlàm hồng môi nhau. Cái màu đỏ này tượng trưng cho lòng chung thuỷ, lòng tin yêu nhaucủa đôi trai gái. Vì thế mà vôi cũng là yếu tố vô cùng quan trọng của miếng trầu. Giá trịcủa ”vôi” ngày được khẳng định với những ý nghĩa khác nhau cùng sự trường tồn củathời gian. Gắn với tục ăn trầu và những kiêng kị quanh vôi và bình vôi của người Việt. Xưa,có tục kiêng: người đàn ông dưới 40 tuổi không tôi vôi vì… sợ sớm bạc đầu. Ông bình vôi là công cụ để vôi ăn trầu bằng sành sứ, hiện nay chưa thấy hiện vậtnày ở thời kỳ Đông Sơn. Chiếc bình vôi xưa nhất chưa xác định được, nếu có chỉ ở thờikỳ Bắc thuộc. Ba tiếng “Ông – Bình – Vôi” là từ Hán Việt hóa (có gốc từ tiếng Hán đãđược Việt hóa đến mức thuần Việt). Hiện nay, trong các lò gốm ở những nơi làm sành sứ mới đúc được ông bình vôi,còn những nơi làm nồi không đúc được. Và, không phải ai cũng đúc được. Người ta cũngchỉ đúc ông bình vôi vào những tháng nhuận của năm nhuận, nhưng người thợ cả phảisạch sẽ, không tang chế thì mới nặn thành công ông bình vôi. Khi mua ông bình vôi, người ta mang theo một vuông vải đỏ hoặc nâu, mua xonggói ghém cẩn thận, bỏ vào thúng mủng đội lên đầu chứ không được cắp nách hoặc bỏ taynải để xách. Lên xuống đò phải để chỗ cao ráo. Khi đưa về nhà thường đặt chỗ kín đáo,gần đầu giường, gần cửa buồng vì trong dân gian có câu chuyện kể: Kẻ trộm vào nhàthường hay nút miệng ông bình vôi lại hoặc quay miệng vào vách thì cả nhà sẽ ngủ yên,không ai nói mơ, nếu có biết trộm thì cũng ngọng nghịu, khhông la làng được. Khi cho ông bình vôi ăn phải e dè, thận trọng. Khi dùng dao vôi để lấy vôi, nhấtthiết không được ngoáy chìa vôi vào lòng ông vì nếu thế sẽ bị bệnh cồn cào ruột gan màdùng chìa đưa thẳng rồi rút ra, Nên vì thế, miệng ông cứ mỗi ngày một đầy, thành vànhkhuyên, hôm trở trời tự lóc ra, người ta dùng dao khứa chân rồi đem xâu vào dây treotrước cửa mạch (cửa phụ nữ và ma quỷ hay ra vào) để trừ tà.Một khi ông bình vôi đã đặc ruột, người ta rước ông cùng xâu miệng lên chùa để dướichân cây hương, dưới gốc mít, gốc đa. Lâu ngày lăn lóc, sương đọng vào bụng ông, gặpcon sài đẹn, hay bị sơn ăn thì người ta lấy nước đó mà uống, mà bôi. Ai bị sâu răng thìmua ngọc trai tán nhỏ hòa vào nước này uống sẽ khỏi. Ông bình vôi là một vật thiêng, ông luôn cần no đủ. Nhưng ông lại ăn ít vì ruột càngngày càng đặc lại. Xưa có những nhà chuyên bán vôi ăn trầu, họ trải lá chuối vào rổ, bỏvôi vào, hai đầu hai rổ đem bán. Khi bán, dùng chiếc que to hơn cái đũa cả để lấy vôiphết vào lá cho khách hàng mang về. Bán thì ít, cho thì nhiều, nhưng vẫn vui vẻ. Gọi là cuối năm nhưng không ấn định ngày nào để mua vôi. Tùy thuộc vào phiênchợ nào cho thuận tiện trong khoảng mươi ngày cuối tháng Chạp theo chợ phiên (chợphiên thường có nhiều loại: tháng 3 phiên, tháng 5 phiên, tháng 6 phiên, tháng 9 phiênhay tháng 12 phiên). Không mua chợ này thì mua chợ khác.Tập tục người Việt: vào dịp đầu năm cái gì cũng phải đầy đặn, sung mãn để có lộc cảnăm. Ông bình vôi là vật thiêng, nhưng khổ nỗi: vôi được quan niệm là bạc. Nên, dângian vẫn có câu: “bạc như vôi” nên cuối năm người ta mua vôi để tránh sự bạc bẽo. Nên“đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” là vậy.VÀI BÌNH VÔI GỐM QUẢNG ĐỨC SƯU TẬP Louise Allison Cort giám định viên của VBT smithsonian, Washington, D.C trongbài viết báo cáo ngày 3 tháng 06 , 2007 ghi chép như sau: Di chỉ lò gốm vùng Quảng Đức, thuộc huyện lỵ Tuy An cách Tuy Hòa về phía bắc30 km. Trong cuộc khảo sát khu vực các lò gốm chúng tôi được nghe một người thợ gốmgià (83 tuổi) thuật lại rằng thợ gốm Chăm đã làm gốm tại đây từ 500 năm trước; có ba thếhệ thợ gốm từ Chaozhou, Quảng Đông đến đây khoảng thế kỷ 17, 18 và thợ gốm ngườiViệt Nam từ Bình Dịnh đến đây lập nghiệp từ tk 18. Hiện nay vẫn còn hai xưởng gốmhoạt động. Theo nhân viên VBT Phú Yên đi theo đoàn nói, thuyền duyên hải sẽ vậnchuyển gốm thành phẩm về phương Nam đến Nha Trang và theo phương Bắc đến BìnhĐịnh. Ng ...