Cây thuốc vị thuốc Đông y - CAM TOẠI

Tên khoa học: Euphorbia sieblodian Morren et Decasne hay Euphorbia kansui Liou.), họ Thầu dầu (Euphorbiaceae)Mô tả:Cây: Cây thảo sống đa niên, có độc. Thân cao hơn 0,3m, gốc rễ màu hơi hồng tím, lá dài hình viên chùy, mép nguyên, mọc đôi, lá dưới cuống hoa tương đối lớn, nởhoa đầu mùa hè màu nâu tím.Dược liệu: Rễ khô Cam toại hình thoi dạng chuỗi liền, xoắn không đều, dài khoảng 3,2-6cm, hai đầu nhỏ hơn, chính giữa phình lớn, vỏ ngoài màu vàng trắng hoặc màu trắng bẩn, nhiều nhất là nơi lõm vào, chỉ nhân ngang...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cây thuốc vị thuốc Đông y - CAM TOẠI Cây thuốc vị thuốc Đông y - CAM TOẠI Cây Cam toạiCAM TOẠI (甘遂)Radix Euphorbiae sieblodianaeTên khoa học: Euphorbia sieblodian Morren et Decasne hay Euphorbia kansuiLiou.), họ Thầu dầu (Euphorbiaceae)Mô tả:Cây: Cây thảo sống đa niên, có độc. Thân cao hơn 0,3m, gốc rễ màu hơi hồng tím,lá dài hình viên chùy, mép nguyên, mọc đôi, lá dưới cuống hoa tương đối lớn, nởhoa đầu mùa hè màu nâu tím.Dược liệu: Rễ khô Cam toại hình thoi dạng chuỗi liền, xoắn không đều, dàikhoảng 3,2-6cm, hai đầu nhỏ hơn, chính giữa phình lớn, vỏ ngoài màu vàng trắnghoặc màu trắng bẩn, nhiều nhất là nơi lõm vào, chỉ nhân ngang ít hơn, chất nhẹgiòn, chính giữa mặt cắt ngang có chất xơ dính liền, mặt cắt chất bột màu trắnggần tâm có tổ chức một vòng dạng xơ thể hiện màu vàng trắng. Loại to, ít xơ,nhiều bột trắng ngà, không có mọt là tốt.Bộ phận dùng: Dược liệu là rễ cây Cam toại (Euphorbia sieblodian Morren etDecasne hay Euphorbia kansui Liou.)Phân bố: Vị thuốc phải nhập từ Trung Quốc.Thu hái: Chọn rễ vào tháng 2, tháng 8, phơi trong râm cho khô.Bộ phận dùng: rễ.Thành phần hoá học:Phenolic: 1,1-bis(2,6-dihydroxy-3- acetyl-4-methoxyphenyl)methane, methyl (2,4-dihydroxy-3-formyl-6-methoxy)phenyl ketone;Diterpene: 20-O-(2E,4E-decadienoyl)ingenol, 20-O-(2E,4Z-decadienoyl)ingenol, 3-O-(2E,4Z-decadienoyl)ingenol, 3-O-(2E,4E-decadienoyl)ingenol, 3-O-(2E,4Z-decadienoyl)-5-O-acetylingenol, 3-O-(2E,4Z-decadienoyl)-20-O-acetylingenol, 3-O-(2E,4E-decadienoyl)-20-O-acetylingenol,20-O-(decanoyl)ingenol, and 5-O-(2E,4E-decadienoyl)ingenolCông năng: Thông lợi đại tiểu tiện, bài tiết thủy thấp, trục ẩm, đồng thời có tácdụng giải độc tán kết.Công dụng: Là thuốc xổ tẩy mạnh. Trị phù thủng, đàm ẩm, nước tích ở xoangngực, bụng. Dùng ngoài để trị thấp nhiệt sưng độcCách dùng, liều lượng: Cam toại dùng sống (Sinh cam toại) có tác dụng mạnh vàđộc tính mạnh (liều mỗi ngày 0,3-1g). Cam toại nướng, xào dấm làm chậm tácdụng xổ tẩy và giảm độc tính (liều mỗi ngày 1,5-3g). Dùng dạng bột hay dạngviên.Bào chế:+ Lấy rễ gĩa nát nhỏ dùng nước Cam thảo ngâm 3 ngày, khi ấy nước thành đennhư mực, xong vớt ra ngâm vào nước chảy. Rửa đãi 3-7 lần cho đến khi nướctrong thì thôi. Sao giòn dùng (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Luận).+ Lấy bột bọc Cam toại nướng chín cho bớt chất độc rồi dùng (Bản Thảo CươngMục).+ Lấy rễ ngâm nước trong vòng 3 giờ, vớt ra cạo sạch vỏ ngoài, xắt mỏng, sao vớiCám, tỷ lệ cứ 1 phần Cam toại một phần Cám bằng nhau, cho tới khi vàng giòn.Có thể tán bột (Có người ngâm với nước Cam thảo và Tề ni rồi mới làm như trên)(Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).+ Lấy Cam đã rẩy qua nước cho ẩm, bọc lấy Cam toại đã rửa sạch, xong đốt chocháy cám ở ngoài (Trung Dược Đại Từ Điển).Bài thuốc:+ Thương hàn biến chứng thủy kết hung, dùng Cam toại bỏ vào thang “Hãm hungthang” uống rất hiệu quả (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).+ Mặt mình sưng húp dùng Cam toại 2 chỉ, dùng thịt thăn của heo đực “Yêu tử”cắt làm 7 miếng, bỏ bột Cam toại vào lấy giấy ướt bao ngoài nướng chín ngày ănmột miếng, liên tục 4-5 ngày khi nào nghe sôi bụng, lợi tiểu là có hiệu quả (TrửuHậu Phương).+ Dưới tim như có cảm giác nước đọng đầy cứng, mạch Phục, bệnh nhân đi cầu làdễ chịu: Cam toại củ lớn 3 củ, Bán hạ 12 củ, sắc một thăng n ước còn phân nửa, bỏvào 5 củ Thược dược với 2 bát nước sắc lại còn nửa thăng bỏ bã, trộn với nửa cânmật ong sắc còn 8 phân uống (Cam Toại Bán Hạ Thang - Kim Quỹ Yếu Lược).+ Đại tiểu tiện không thông dùng bột Cam toại, bột miến sống trộn dẻo đều đắpvào giữa rốn rồi đơn điền rồi cứu 3 tráng, bên trong uống ‘Cam Thảo Thang’, khinào thông thì thôi, lại dùng Cam toại 1 lượng trộn mật, chia làm 4 lần, ngày uống1 lần thì thông (Thánh Huệ Phương).+ Phù thủng, thở gấp dùng Cam toại, Đại kích mỗi thứ 1 lượng, sao lửa cho kỹ tánbột, lần uống nửa muỗng cà phê sắc với nửa chén nước sôi uống (Thánh Tế TổngLục).+ Bí đái tức tối khó chịu: bột Cam toại 4g uống với ‘Trư Linh Thang’ thì thông(Bút Phong Tạp Hứng Phương).+ Phù thủng bụng căng đầy: dùng Cam toại (sao) 2 chỉ 2 phân, Hắc khiên ngưu 1lượng 5 chỉ tán bột sắc, uống từng hớp (Phổ Tế Phương).+ Phù thẳng căng đầy, đại tiểu tiện không lợi muốn chết, dùng Cam thảo 5 chỉ(nửa sống nửa sao), dùng Yên chi phôi tử 5 muỗng cà phê tán bột lần uống 1 chỉ,Bạch miến 4 lượng trộn nước làm như con cờ nấu với nước khi nào nổi lên là đượcrồi ăn nhạt, sau khi lợi đại tiểu tiện dùng tiếp “Bình vị tán” gia thục Phụ tử 2 chỉsắc uống (Phổ Tế Phương).+ Thận thủy lưu chú làm đùi gối co quắp, tứ chi sưng đau, dùng bài trên gia thêmMộc hương 4 chỉ, mỗi lần dùng 2 chỉ lùi chín uống nhai với rượu nóng khi nào đáira nước vàng thì có hiệu quả (Ngự Dược Viên Phương).+ Trẻ em cam thủy dùng Cam toại (sao), Thanh quật bì, 2 vị bằng nhau tán bột, 3tuổi dùng 1 chỉ uống với “Mạch nha thang”, khi nào đi ngoài được là thôi. Củ đồchua mặn trong 3,5 ngày gọi là “Thủy bảo tán” (Tổng Vi Luận Ph ương).+ Phù thủng thở gấp, đại tiểu tiện không thông dùng “Thập táp hoàn” gồm Camtoại, Đại kích, Nguyên hoa, các vị bằng nhau tán bột, lấy Táo nhục làm viên bằnghạt ngô đồng, lần uống 40 viên với ‘Xâm Thần Nhiệt Thang’ khi nào đi ra nướcvàng là thôi, nếu chưa thì trưa hôm sau uống tiếp (Tam Nhân Phương).+ Có thai phù húp thở gấp, bụng dưới đầy, tiểu không thông, đã dùng ‘Trư KinhTán’ nhưng không bớt, dùng Cam toại 2 lượng, gĩa nát, trộn mật viên bằng hạt ngôđồng lần uống 50 viên, hễ đi ra ngoài được là tốt nhưng phải uống ‘Trư Linh Tán’,nếu không đi được, lại uống tiếp (Tiểu Phẩm Phương).+ Cước khí sưng đau, phong khí đập vào thận khí, hạ bộ ngứa dùng Cam loại nửalượng. Mộc miết tử nhân 4 cái tán bột, thăn thịt heo 1 cái bỏ màng da xắt lát đểdùng, lần 4 chỉ thuốc bỏ vào trong thịt bao với giấu ướt nướng chín ăn lúc đói vớinước cơm, sau khi uống thì duỗi 2 chân răng, đi đại tiện xong phải ăn cháo ...