Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 7

Chăn nuôi bò sinh sản. Tác giả. Nguyễn Xuân Trạch. Chương 7.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 7 Ch-¬ng 7 bÖnh sinh s¶n vµ s¶n khoaI. Rèi lo¹n sinh s¶n 1. §éng dôc Èn - TriÖu chøng: Nh÷ng gia sóc ®éng dôc Èn (®éng dôc kh«ng râ rµng) thùc ra lµ nh÷ng gia sóc cãchu kú b×nh th-êng. Tuy nhiªn, ph¶i rÊt chó ý hoÆc ph¶i dïng mét sè biÖn ph¸p hç trî th×míi cã thÓ ph¸t hiÖn ®-îc con vËt ®éng dôc. - Nguyªn nh©n: Th«ng th-êng, t×nh tr¹ng c¬ thÓ kh«ng tèt hay kh«ng cã sù hiÖn diÖn cña nh÷ng giasóc c¸i hoÆc nh÷ng gia sóc ®ùc kh¸c trong ®µn lµ nh÷ng yÕu tè quan träng g©y ra hiÖnt-îng ®éng dôc kh«ng râ rµng. §éng dôc kh«ng râ rµng còng cã thÓ do thiÕu hoÆc rèilo¹n ®iÒu tiÕt hocm«n trong chu kú. - ChÈn ®o¸n: §Ó chÈn ®o¸n hiÖn t-îng ®éng dôc kh«ng râ rµng ph¶i dùa vµo hÖ thèng sæ s¸chtheo dâi, ®ång thêi hái ng-êi ch¨n nu«i xoay quanh c¸c vÊn ®Ò nh-: ngµy ®Î lÇn cuèicïng, lÇn ®Î cuèi cïng diÔn ra nh- thÕ nµo, qu¸ tr×nh håi phôc sau ®Î cã diÔn ra b×nhth-êng kh«ng, tuæi vµ t×nh tr¹ng chung cña gia sóc, cã bª con bªn c¹nh kh«ng vµ nã cã bókh«ng, ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn ®éng dôc... Sau ®ã tiÕn hµnh kiÓm tra l©m sµng bao gåm ®onhiÖt ®é c¬ thÓ, m¹ch ®Ëp, h« hÊp, kiÓm tra qua trùc trµng vµ soi ©m ®¹o. Trong tr-êng hîp bß s÷a ®éng dôc kh«ng râ rµng, viÖc sê n¾n qua trùc trµng lµ biÖnph¸p tèt nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh ®óng giai ®o¹n cña chu kú ®éng dôc. Khi sê qua trùc trµng sÏthÊy tö cung trèng rçng vµ c¸c buång trøng ®ang ë mét giai ®o¹n ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh.NÕu bß c¸i ®ang ë ngµy thø hai sau ®éng dôc, ng-êi ta cã thÓ sê thÊy hai buång trøngt-¬ng ®èi nhá, bëi v× thÓ vµng cña chu kú tr-íc thùc tÕ ®· teo biÕn mÊt, thÓ vµng míi ch-ah×nh thµnh vµ ch-a cã c¸c bao nang ph¸t triÓn. Trªn mét trong hai buång trøng cã métchç mÒm, ®ã lµ chç rông trøng. Khi gia sóc ®ang ë gi÷a chu kú th-êng cã mét buång trøng nhá vµ mét buång trønglín h¬n vµ trªn ®ã ng-êi ta cã thÓ sê thÊy thÓ vµng. Tö cung th-êng mÒm nhÏo. Vµo cuèichu kú cã mét thÓ vµng cøng vµ t-¬ng ®èi nhá. Trªn mét trong hai buång trøng sê thÊymét bao nang. Tö cung cã tr-¬ng lùc lín h¬n vµ dÔ dµng sê thÊy nã. - §iÒu trÞ: Tr-íc hÕt cÇn ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c con vËt ®ang ë trong giai ®o¹n nµo cña chukú. §iÒu nµy ®-îc tiÕn hµnh b»ng viÖc sê kh¸m c¸c buång trøng qua trùc trµng. NÕu cÇnthiÕt cã thÓ tiÕn hµnh sê kh¸m nhiÒu lÇn liªn tiÕp nhau ®Ó theo dâi tèt h¬n sù tiÕn triÓn cñachu kú. Khi sê kh¸m cã thÓ cã 3 tr-êng hîp x¶y ra: - ThÊy mét thÓ vµng ®· h×nh thµnh (trong kho¶ng ngµy thø 5 vµ ngµy thø 16 cña chukú). Khi ®ã nªn tiªm mét liÒu prostaglandin (vÝ dô: 2 ml chÕ phÈm estrumate) ®Ó lµm teobiÕn thÓ vµng, 3 ngµy sau ®éng dôc xuÊt hiÖn vµ cã thÓ cã chöa nÕu ®-îc phèi gièng. - ThÊy cã mét thÓ vµng nhá: cÇn ph¶i x¸c ®Þnh xem ®ã lµ thÓ vµng ®ang h×nh thµnhhay thÓ vµng ®ang tho¸i ho¸. Trong tr-êng hîp thø nhÊt, gia sóc sÏ ®éng dôc 16 ®Õn 19ngµy sau ®ã. Trong tr-êng hîp thø hai, ®éng dôc sÏ xuÊt hiÖn sau mét vµi ngµy. - Kh«ng cã thÓ vµng vµ nÕu dïng prostaglandin sÏ kh«ng cã hiÖu lùc. Mét khi mµ chu kú ®éng dôc ®· ®-îc x¸c ®Þnh th× cÇn ph¶i ®¸nh dÊu vµo lÞch nh÷ngngµy dù kiÕn con bß ®ã sÏ ®éng dôc trë l¹i vµ trong thêi gian ®ã cÇn ph¶i l-u ý ®Æc biÖt®Õn hµnh vi cña nã. Còng cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c ®Ó lµm cho ®éng dôc biÓuhiÖn râ rµng h¬n. 2. Kh«ng ®éng dôc - TriÖu chøng: Con vËt kh«ng cã c¸c ho¹t ®éng chu kú tÝnh vµ kh«ng cã biÓu hiÖn ®éng dôc. - Nguyªn nh©n: Nguyªn nh©n cña kh«ng ®éng dôc cã thÓ ®-îc xÕp vµo 3 nhãm sau: + ThiÕu c¸c hãcm«n gonadotropin hoÆc rèi lo¹n ®iÒu tiÕt hãcm«n. Nguyªn nh©nchñ yÕu lµ do thiÕu c¸c hãcm«n FSH vµ LH hoÆc hãcm«n kÝch thÝch tuyÕn yªn tiÕtgonadotropin (GnRH) cña vïng d-íi ®åi. Cã thÓ lµ do c¸c khèi u trong n·o hay ë tuyÕnyªn lµm øc chÕ tiÕt GnRH vµ c¸c hãcm«n FSH vµ LH. Còng cã thÓ ®ã lµ do hiÖn t-îng øcchÕ cña bª con bó s÷a (c¸c gièng bß nhiÖt ®íi th-êng mÉn c¶m h¬n víi hiÖn t-îng rèilo¹n chøc n¨ng nµy do b¶n n¨ng lµm mÑ cao). MÆt kh¸c, ®iÒu kiÖn nu«i d-ìng kÐm còngg©y ra sù øc chÕ tiÕt c¸c hãcm«n FSH vµ LH, còng nh- ng¨n c¶n sù rông trøng. + C¸c nguyªn nh©n liªn quan ®Õn buång trøng vµ tö cung. Th-êng gÆp mét sètr-êng hîp sau:  Kh«ng cã buång trøng hoÆc buång trøng kÐm ph¸t triÓn. §ã cã thÓ lµ dotr-êng hîp ®Î sinh ®«i kh¸c giíi vµ ®· cã sù tiÕp xóc qua ®-êng m¸u gi÷a hai thai nªn c¸chãcm«n ®ùc ®· h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c c¬ quan sinh dôc cña thai c¸i.  Khèi u buång trøng. Tr-êng hîp nµy Ýt gÆp nh-ng cã thÓ g©y ra hiÖn t-îngkh«ng ®éng dôc thùc sù.  U nang buång trøng. C¸c u nang buång trøng cã thÓ g©y ra hiÖn t-îng kh«ng®éng dôc nh-ng còng cã thÓ cã nh÷ng chu kú ®éng dôc kh«ng ®Òu ®Æn. + C¸c dÞ h×nh liªn quan ®Õn tö cung vµ nh÷ng chÊt chøa bªn trong tö cung. Cã thÓgÆp mét sè tr-êng hîp sau:  Kh«ng cã tö cung hoÆc tö cung kÐm ph¸t triÓn. DÞ h×nh nµy ®i cïng víi hiÖnt-îng kh«ng cã buång trøng hoÆc buång trøng kÐm ph¸t tri ...