Chính sách của triều đình Lê - Trịnh đối với dân tộc thiểu số ở Đàng Ngoài

Bài viết phân tích chính sách của triều đình Lê - Trịnh đối với dân tộc thiểu số ở Đàng Ngoài. Theo tác giả, đó là: phủ dụ, mua chuộc tầng lớp tù trưởng, giảm nhẹ hoặc tha thuế; trừng phạt và đập tan ý định chống đối của các tù trưởng dân tộc thiểu số. Các chính sách đó về cơ bản là kế thừa chính sách của các triều đại Lý, Trần, Hồ, Lê sơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chính sách của triều đình Lê - Trịnh đối với dân tộc thiểu số ở Đàng NgoàiTạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 10(83) - 2014CHÍNH SÁCH CỦA TRIỀU ĐÌNH LÊ - TRỊNHĐỐI VỚI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở ĐÀNG NGOÀINGUYỄN MINH TƯỜNG *Tóm tắt: Bài viết phân tích chính sách của triều đình Lê - Trịnh đối với dântộc thiểu số ở Đàng Ngoài. Theo tác giả, đó là: phủ dụ, mua chuộc tầng lớp tùtrưởng, giảm nhẹ hoặc tha thuế; trừng phạt và đập tan ý định chống đối của cáctù trưởng dân tộc thiểu số. Các chính sách đó về cơ bản là kế thừa chính sáchcủa các triều đại Lý, Trần, Hồ, Lê sơ.Từ khóa: Thời Lê - Trịnh; Đàng Ngoài; Bắc Hà; Trịnh - Nguyễn; dân tộcthiểu số.1. Mở đầuỞ Đàng Ngoài, trong buổi đầu, triềuđình Lê - Trịnh đứng trước một tình thếphải đối phó với nhiều lực lượng đốilập. Nhà Mạc tuy đã bị lật đổ năm 1592,nhưng con cháu dư đảng họ Mạc vẫnnổi dậy hoạt động khắp nơi - nhất làvùng Đông Bắc (Quảng Ninh - LạngSơn - Cao Bằng). Những hành độngchống đối của họ Mạc phát triển mạnhmẽ trong khoảng các năm 1593 - 1594và tiếp tục kéo dài mãi đến nửa sau thếkỷ XVII. Ở Tuyên Quang, họ Vũ (concháu Vũ Văn Uyên, Vũ Văn Mật), vẫnduy trì khu vực cát cứ của mình vànhiều lần cũng nổi dậy chống lại họTrịnh. Trong tình thế ấy, công việc củahọ Trịnh là phải trấn áp những thế lựcquân sự đối địch, đàn áp phong tràonhân dân để củng cố địa vị thống trị.Bên cạnh đấy, họ Trịnh vẫn phải thihành những chính sách vừa phủ dụ, muachuộc, vừa trấn áp đối với tầng lớp tùtrưởng đứng đầu vùng dân tộc thiểu số ởĐàng Ngoài với mục đích củng cố miềnbiên cương của Tổ quốc, chống lại sự56xâm nhập từ bên ngoài. Căn cứ vàonhững tư liệu lịch sử, chúng tôi nhậnthấy triều đình Lê - Trịnh trong thờigian trị vì ở thế kỷ XVII - XVIII, đã cónhững chính sách dưới đây đối với dântộc thiểu số ở Đàng Ngoài.(*)2. Phủ dụ, mua chuộc tầng lớp tùtrưởng thiểu sốMiền biên giới Việt - Trung vào cuốithế kỷ XVI và thế kỷ XVII, XVIII nóichung còn hết sức phức tạp. Ở đây hầuhết là đất cư trú của các dân tộc thiểu số:Thái, H′mông, Dao, Tày, Nùng... Cácdân tộc này sống trên lãnh thổ cả hainước Việt Nam, Trung Quốc. Đối với đấtphiên trấn này, sự kiểm soát, chi phối củachính quyền Lê - Trịnh khá lỏng lẻo.Triều đình thường giao cho các viênquan đứng đầu nội trấn kiêm lãnh, haycử các triều thần ngồi tại Kinh cai trị. Lợidụng tình trạng lỏng lẻo ấy, bọn quan lạiTrung Quốc ở vùng biên giới thường kéoquân sang cướp phá mùa màng, xâm lấnPhó giáo sư, tiến sĩ, Viện Sử học, Viện Hànlâm Khoa học xã hội Việt Nam.(*)Chính sách của triều đình Lê - Trịnh...đất đai để thu thuế, nhất là xâm chiếmnhững vùng có mỏ đồng quan trọng. Mặtkhác, những lực lượng đối lập với chínhquyền Lê - Trịnh (như dư đảng họ Mạc,họ Vũ...) cũng thường chạy lên vùngbiên giới dựa vào thế lực nhà Minh, nhàThanh để hoạt động cướp phá.Để đối phó với tình trạng trên, chínhquyền Lê - Trịnh tiếp tục các chính sáchtruyền thống đối với tù trưởng thiểu sốlà phủ dụ, mua chuộc như phong quantước cho họ.Năm 1665, chúa Trịnh Tạc (1657 1682) gia phong cho phiên thần ở LạngSơn là Nguyễn Đình Kế tước Hoằngquận công vì đã dụ được các thổ tù BếCông Lượng và Bế Quốc Tế quy thuậntriều đình(1).Năm 1669, thổ tù Tuyên Quang là VũCông Đức vì có việc bất bình với thủ hạlà Ma Phúc Trường, trong lòng hoàinghi lo sợ, về Kinh đô để tự bày tỏ. VũCông Đức đi đến tuần Đông Lan(2), nửađêm bị kẻ cướp giết. Trước kia, Giaquốc công Vũ Văn Mật đóng ở doanhYên Bắc, trấn Tuyên Quang, lúc bắt đầuthời Lê trung hưng, Vũ Văn Mật cócông đánh nhà Mạc, được quyền thế tậptrấn giữ Tuyên Quang, đóng ở ĐạiĐồng. Con Vũ Văn Mật là Thái phó VũCông Kỷ và cháu là Thái bảo Vũ ĐứcCung sửa lễ cống triều đình Lê - Trịnhtheo chức phận. Đến đời cháu tằng tôn(chắt) là Thiếu phó Vũ Công Đức(3) cậytrấn Tuyên Quang là nơi hiểm trở, xaxôi, bèn liên kết với dư đảng họ Mạc,tiếm xưng tước Vương, lập triều đường,nha môn. Triều đình Lê - Trịnh cũngbao dung, nhẫn nhịn không hỏi gì đến.Đến đây, được tin Vũ Công Đức bị giết,triều đình Lê - Trịnh “nghĩ đến ông chaCông Đức có công lao to, nghĩa khôngthể dứt, mới lập con Đức là Vũ CôngTuấn nối nghiệp, cho làm Đô đốc,Thiêm sự, ban tước Khoan quận công,ban cấp dân lộc để giữ việc thờ cúng.Các con trai, con gái của Công Đức đềuđược vỗ về yên ủi”(4). Chúa Trịnh Tạclại cho Ma Phúc Trường là kẻ bất trung,đem giam vào ngục. Họ Vũ chiếm cứvùng Đại Đồng, trấn Tuyên Quang, vốnlà dân tộc Kinh ở đất Gia Lộc, HảiDương, bỏ nhà Mạc lên đây từ đầu thếkỷ XVI, nhưng trải qua nhiều đời làm thổtù đã trở thành “Tày hóa”, vì thế cho nênchúng tôi coi con cháu họ Vũ như nhữngtù trưởng dân tộc thiểu số. Vả lại, lựclượng quân sự, cũng như người dân dướiquyền cai trị của họ Vũ, chủ yếu đều làngười dân tộc thiểu số Tày, Nùng...Năm 1692, Trấn thủ Cao Bằng làNgô Sách Tuân sai Thổ ty là Bế CôngQuỳnh dụ dỗ viên quan ở Long Châu,Trung Quốc bắt được dư đảng họ Mạc làHán Đường công Mạc Kính Chư, Đôđốc Đinh Công Định đưa về Kinh sư,giết chết. Triều đình Lê - Trịnh luậncông thăng Ngô Sách Tuân làm Hữu thịlang bộ Công, Giám hộ là Lê Bật Huân,Nguyễn Công Ban đều được thăng GiámNgô Sĩ Liên và các sử thần triều Nguyễn(1998), Đại Việt sử ký toàn thư, Nxb Khoa họcxã hội, Hà Nội, t.3, tr.271.(2)Tuần Đông Lan: ở khoảng đò sông Chảy,huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.(3)Cương mục chép là Thiếu phó Vũ Công Đắc.(4)Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Nguyễn(1998), sđd, t.3, tr.281-282.(1)57Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 10(83) - 2014sát ngự sử, Bế Công Quỳnh được phongtước Quận công(5).Năm 1745, trước đấy, dư đảng họMạc vây Cao Bằng hơn 2 tháng, trongthành thiếu lương ăn, Đốc đồng TrầnDanh Lâm khuyên bảo thổ binh, chiến sĩhết sức chống giữ. Trần Danh Lâm lạichiêu dụ các họ tù trưởng dân tộc thiểusố làm ngoại ứng, hứa trọng thưởng khihọ lập công. Số tù trưởng này đều vui vẻlàm việc, ngăn đường lấy củi, gánhnước, vận lương của dư đảng họ Mạc.Họ Mạc lo sợ bị tiêu diệt, bèn thu quânrút lui. ...