Chương 9: Sinh thái quần thể

Một quần thụ Dầu rái, hoặc một đàn Thỏ rừng bao gồm nhiều cá thể cùng chung sống trên một không gian nhất định. Ở một số quần thể thực vật và động vật, một vài cá thể có thể sống cách xa quần thể nhiều trăm mét, thậm chí nhiều kilômét. Tuy vậy, các thành viên của một nhóm cá thể cùng loài ít khi tồn tại độc lập. Chúng có thể tạo ra một quần thể mới, trở về quần thể mà từ đó chúng ra đi, hoặc kết hợp với một nhóm cá thể khác, hoặc có thể chết. Cũng giống như một...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chương 9: Sinh thái quần thể Tài Liệu Chương 9. Sinh Thái Học Quần Thể 155 Mục Lục Chương 9........................................................................................................................ 157 9.1. MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 157 9.2. QUẦN THỂ VÀ CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA NÓ.................................................... 157 9.2.1. Mật độ quần thể ................................................................................................... 158 9.2.2. Thành phần giới tính ............................................................................................ 158 9.2.3. Tỷ lệ sinh đẻ ......................................................................................................... 158 9.2.4. Tỷ lệ tử vong ........................................................................................................ 159 9.2.5. Cấu trúc tuổi của quần thể ................................................................................... 159 9.2.6. Phân bố các cá thể trong không gian nơi ở của chúng và các quan hệ của những cá thể cùng loài ................................................................................................................... 160 9.2.7. Tăng trưởng của quần thể và các đặc trưng dân số của quần thể......................... 161 K = Mật độ giới hạn ......................................................................................................... 9.2.8. Tính biến động của quần thể sinh vật .................................................................. 163 9.2.9. Lý thuyết về sự điều chỉnh kích thước quần thể .................................................. 164 9.3. SINH THÁI QUẦN THỂ THỰC VẬT .................................................................. 165 9.3.1. Sinh trưởng và phát triển của quần thể thực vật .................................................. 165 9.3.2. Sinh trưởng và phát triển của lâm phần đồng tuổi ............................................... 167 9.3.3. Sự phát sinh và phát triển của lâm phần thuần loài khác tuổi và lâm phần hỗn loài ....................................................................................................................................... 172 9.3.4. So sánh ưu điểm và nhược điểm của các lâm phần ............................................. 174 9.3.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến năng suất rừng và phương hướng nâng cao năng suất rừng......................................................................................................................... 176 9.5.1. Khái niệm về tái sinh rừng ................................................................................... 177 9.5.2. Tái sinh rừng bằng hạt ......................................................................................... 178 9.5.3. Tái sinh rừng bằng chồi ....................................................................................... 186 Gốc chặt ........................................................................................................................... 9.5.4. Phương pháp nghiên cứu tái sinh rừng ................................................................ 190 9.6. Ý NGHĨA CỦA SINH THÁI QUẦN THỂ TRONG LÂM NGHIỆP .................... 195 156 Chương 9 SINH THÁI HỌC QUẦN THỂ 9.1. MỞ ĐẦU Một quần thụ Dầu rái, hoặc một đàn Thỏ rừng bao gồm nhiều cá thể cùng chung sống trên một không gian nhất định. Ở một số quần thể thực vật và động vật, một vài cá thể có thể sống cách xa quần thể nhiều trăm mét, thậm chí nhiều kilômét. Tuy vậy, các thành viên của một nhóm cá thể cùng loài ít khi tồn tại độc lập. Chúng có thể tạo ra một quần thể mới, trở về quần thể mà từ đó chúng ra đi, hoặc kết hợp với một nhóm cá thể khác, hoặc có thể chết. Cũng giống như một yếu tố môi trường nào đó, những cá thể khác trong một quần thể có thể là môi trường cho sự tồn tại của một cá thể. Do đó, sinh thái quần thể loài là một bộ phận quan trọng của khoa học sinh thái. Việc tìm hiểu sinh thái học quần thể (thực vật, động vật, vi sinh vật) đem lại lợi ích to lớn cho kinh doanh rừng, bảo tồn và quản lý tài nguyên rừng. Chương 9 trình bày những vấn đề về sau đây: (1) sự hình thành quần thể, (2) những lợi thế và bất lợi của cá thể trong quần thể, (3) sinh trưởng của quần thể theo thời gian, (4) những nhân tố sinh thái ấn định sự tăng trưởng quần thể, (5) ý nghĩa của sinh thái quần thể trong kinh doanh rừng. Vì đối tượng chủ yếu của kinh doanh rừng là quần thể cây gỗ, do đó trong chương này chúng ta cũng chỉ tập trung nghiên cứu chi tiết sinh thái quần thể cây gỗ. 9.2. QUẦN THỂ VÀ CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA NÓ Quần thể là một nhóm cá thể của một loài (hoặc đơn vị phân loại trong loài) định cư trong một không gian hay lãnh thổ nhất định. Mỗi quần thể có nhiều đặc trưng, nhưng xét về tính chất và số lượng, chúng ta có thể chia ra hai loại sau đây: (1) những đặc trưng có liên quan đến tương quan số lượng và cấu trúc; (2) những đặc trưng biểu thị thuộc tính di truyền của quần thể như: mật độ, sinh sản và tử vong, thành phần tuổi, sự phân bố trong không gian và kiểu sinh trưởng, sự dao động số lượng cá thể... Sau đây chúng ta xem xét một số đặc trưng cơ bản nhất của quần thể. 157 9.2.1. Mật độ quần thể Mật độ quần thể chỉ số lượng cá thể (hoặc thể tích, trọng lượng, sinh khối...) của loài trên đơn vị diện tích hoặc thể tích nhất định (m2, m3, ha...). Ví dụ: (1) Quần thể cây Keo lá tràm (Acacia auriculiformis) trong một khoảnh rừng trồng có mật độ 2500 cây/ha, (2) mật độ quần thể Dầu rái (Dipterocarpus alatus) tronng một khoảnh rừng tự nhiên hỗn loài là 105 cây/ha, (3) mật độ cá Mè hoa là 1500 con/ha… Mật độ quần thể là m ...