Đánh giá thích nghi sinh thái cảnh quan đối với một số cây lâu năm ở vùng hồ thủy điện Sơn La

Kết quả nghiên cứu đã thành lập bản đồ cảnh quan và phân tích sự phân hóa cảnh quan, làm cơ sở đánh giá thích nghi đối với 2 cây trồng lâu năm của vùng hồ thủy điện Sơn La (mắc ca, xoài) theo các đơn vị lãnh thổ là cấp loại cảnh quan; thống kê diện tích các cấp thích nghi theo ranh giới hành chính và đề xuất định hướng ưu tiên phát triển các cây trồng lâu năm theo hướng sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên vùng hồ thủy điện Sơn La.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá thích nghi sinh thái cảnh quan đối với một số cây lâu năm ở vùng hồ thủy điện Sơn La HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1059.2019-0022 Natural Sciences 2019, Volume 64, Issue 3, pp. 185-195 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ĐÁNH GIÁ THÍCH NGHI SINH THÁI CẢNH QUAN ĐỐI VỚI MỘT SỐ CÂY LÂU NĂM Ở VÙNG HỒ THỦY ĐIỆN SƠN LA Nguyễn Thị Liệu1 và Nguyễn Quyết Chiến2 1 Khoa Trung học Cơ sở, Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Giang 2 Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Kết quả nghiên cứu đã thành lập bản đồ cảnh quan và phân tích sự phân hóa cảnh quan, làm cơ sở đánh giá thích nghi đối với 2 cây trồng lâu năm của vùng hồ thủy điện Sơn La (mắc ca, xoài) theo các đơn vị lãnh thổ là cấp loại cảnh quan; thống kê diện tích các cấp thích nghi theo ranh giới hành chính và đề xuất định hướng ưu tiên phát triển các cây trồng lâu năm theo hướng sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên vùng hồ thủy điện Sơn La. Từ khóa: Hồ thủy điện Sơn La, đánh giá cảnh quan, cây lâu năm. 1. Mở đầu Trên thế giới, đánh giá cảnh quan được thực hiện khá sớm (đầu thế kỉ 20) ở Nga, Tây Âu, Bắc Mỹ theo cả hướng hoàn thiện phương pháp luận và hướng triển khai ứng dụng. Ở Việt Nam, nghiên cứu cảnh quan phát triển mạnh từ những năm cuối thế kỉ 20, với nhiều công trình nghiên cứu có giá trị thực tiễn, đặc biệt là trong vấn đề quy hoạch, khai thác, sử dụng tổng hợp, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên các vùng miền và địa phương trên cả nước [1]. Thủy điện Sơn La (TĐSL) là công trình thủy điện có công suất lớn nhất của Việt Nam trên thượng lưu sông Đà và cũng là công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á. Đây là công trình có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Sự xuất hiện của hệ thống đập - hồ thủy điện đã làm biến đổi mạnh mẽ cảnh quan, môi trường lưu vực và hàng loạt vấn đề dân sinh, đòi hỏi phải có các biện pháp khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, phòng chống thiên tai và hướng tới phát triển bền vững. Những nghiên cứu theo hướng đánh giá cảnh quan cho phát triển cây trồng lâu năm trên lưu vực hồ TĐSL mới chỉ được lồng ghép trong một số nghiên cứu ở bản đồ tỷ lệ nhỏ của vùng Tây Bắc [2] hoặc theo đơn vị hành chính thuộc địa bàn các tỉnh Sơn La, Điện Biên… nhằm định hướng phát triển nông, lâm nghiệp và du lịch [3-6]. Đánh giá cảnh quan được nhóm tác giả lựa chọn là hướng tiếp cận bởi đây là hướng nghiên cứu cho phép phân tích hệ thống và tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, nhằm tạo cơ sở khoa học cho việc đề xuất định hướng phát triển một số cây lâu năm - là những cây trồng có giá trị kinh tế, có khả năng giải quyết việc làm cho cộng đồng dân cư trên lưu vực hồ TĐSL. Nhóm tác giả xin trân trọng cảm ơn đề tài “Xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững theo lĩnh vực và theo lãnh thổ vùng Tây Bắc” đã hỗ trợ trong quá trình thực hiện nội dung nghiên cứu. Ngày nhận bài: 18/11/2018. Ngày sửa bài: 12/3/2019. Ngày nhận đăng: 19/3/2019. Tác giả liên hệ: Nguyễn Quyết Chiến. Địa chỉ e-mail: chienhnue@gmail.com 185 Nguyễn Thị Liệu và Nguyễn Quyết Chiến 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp phân tích liên hợp các bản đồ thành phần Phân tích liên hợp các thành phần được sử dụng để: 1/ Xác định được ranh giới, diện tích và vị trí của các đơn vị phân loại cảnh quan trên cơ sở các bản đồ thành phần (địa hình, thổ nhưỡng, khí hậu, thảm thực vật...); 2/ Đánh giá thích nghi thái đối với các cây lâu năm ở vùng hồ TĐSL thông qua việc phân tích liên hợp bản đồ cảnh quan và bản đồ phân bố các đặc trưng sinh thái của cây trồng; 3/ Tích hợp bản đồ thổ nhưỡng, bản đồ hiện trạng sử dụng đất và bản đồ hành chính để đề xuất định hướng không gian ưu tiên phát triển các vùng chuyên canh cây lâu năm tại vùng hồ TĐSL. * Phương pháp phân tích nhân tố trội Vì mỗi nhân tố thành tạo cảnh quan vùng hồ TĐSL có vai trò khác nhau trong từng cấp phân vị trong phân loại nên khi xác định ranh giới của các đơn vị cảnh quan cần đánh giá đúng vai trò của từng yếu tố trong hệ thống phân loại và phân vùng, xác định các nhân tố trội trong từng cấp phân vị làm cơ sở chủ đạo để vạch ranh giới cảnh quan trên bản đồ. Trong đó: kiểu địa hình là nhân tố trội đối với cấp phân vị lớp cảnh quan và phụ lớp cảnh quan; đặc điểm sinh khí hậu là nhân tố trội đối với kiểu và phụ kiểu cảnh quan; loại đất và thảm thực vật là nhân tố trội đối với loại cảnh quan; độ dốc địa hình và độ dày tầng đất là nhân tố trội đối với dạng cảnh quan. * Phương pháp xây dựng bản đồ cảnh quan Bản đồ cản ...