Địa Đồ Duyên Hải Miền Trung - Sông Trà phần 7

Tham khảo tài liệu địa đồ duyên hải miền trung - sông trà phần 7, khoa học tự nhiên, địa lý phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Địa Đồ Duyên Hải Miền Trung - Sông Trà phần 7 CHƯƠ NG VĂN H C XXVI I. VĂN H C DÂN GIAN Căn c vào th c t văn h c dân gian Qu ng Ngãi, m c này c a s ách xin tách văn h c dân gian c a t ng dân t c s inh s ng trên ñ a bàn ñ kh o xét riêng. Trong m i dân t c s ñư c phân ra hai ph n c hính: ph n gi i t hi u v truy n k dân gian và ph n gi i t hi u v c ác lo i hình văn v n. ñây, nh ng ngư i biên so n c ó chú tr ng ñ n tên g i v n c ó, sát v i th lo i, mà không áp ñ t nh ng tên g i khác. Xin lư u ý thêm r ng ngay c c ác tên g i t h lo i này ph n nào c ũng do các nhà nghiên c u ñ t và tr nên quen thu c . 1. VĂN H C DÂN GIAN C A NGƯ I VI T 1.1. TRUY N K Bên c nh nh ng truy n k r t ph bi n v i m i ngư i Vi t Nam kh p ñ t nư c, như Thánh Gióng, M Châu - Tr ng Th y, Sơn Tinh - Th y T inh, Ch ð ng T - Tiên Dung, Th c h Sanh, T m Cám..., ngư i Vi t Qu ng Ngãi c ũng có nh ng sáng tác dân gian, g n li n v i vùng ñ t mà h ñã t ng g n bó trong su t nhi u t h k . Nhìn dư i góc ñ ñ tài, truy n k dân gian c a ngư i Vi t Qu ng Ngãi ph n ánh nhi u khía c nh khác nhau: v c ác hi n tư ng t nhiên, v l c h s vùng ñ t, v nh ng di tích - th ng c nh, v c ác nhân v t l c h s và c v nh ng con ngư i bình d ... trên quê hương núi n - s ông Trà. V c ách gi i thích hi n tư ng t nhiên, ngư i Vi t Qu ng Ngãi lưu truy n nhi u t ruy n k dân gian liên quan ñ n nhi u ng n núi, nhi u c on sông, như c huy n ông Kh ng L gánh ñ t l p bi n làm ñ hai ñ u ñ t, m t ñ u thành núi n, m t ñ u thành núi Bút; chuy n v nh ng d u c hân kh ng l Sa Kỳ, Gò Yàng, chuy n v c ác d u c hân thiêng c a Cao Bi n, chuy n v Hòn Son, Hòn Ch Sa Huỳnh... G n li n v i c ác di tích văn hóa - l c h s , danh lam th ng c nh có các chuy n v Cao Bi n y m núi Long ð u và s tích vua Nam Chi u bên b s ông Trà, chuy n v c huông Th n, gi ng Ph t trên chùa Thiên n, chuy n v gi ng Vua làng Thanh Th y ( Bình Sơn), chuy n v gi ng Ông Mi ng ñ o Lý Sơn; chuy n v Ông Rau núi Long Ph ng, chuy n v 4 ông tu tiên c hùa Hang Lý Sơn, chuy n v hòn Ông, hòn Bà vùng c a bi n Sa C n, chuy n v Kha H mà nay còn mi u th Th n H Trà B ng. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 110 G n li n v i c ác nhân v t l c h s , nh ng t m gương ti t li t, nh ng nhân cách cao ñ p c a k sĩ , anh hùng, có các chuy n, như c huy n v Bùi Tá Hán hi n Thánh mà nay v n c òn truy n t ng hai câu thơ Nhân mã b t tri hà x kh / Huy t y trư ng d th bi lưu, chuy n v Nguy n T n t i p c ác già làng ngư i dân t c ðá Vách, chuy n v ñánh gi c Tàu Ô c a ông Nguy n Vă n Tu t, chuy n v Bà Roi tu n t i t ( Lý Sơn) và nhi u giai tho i v c ác chí s ĩ yêu nư c Lê Trung ðình, Lê ðình C n, Nguy n Th y, Nguy n Bá Loan, v ông Gi i nguyên Thu n Phư c, v C nhân Ph m Hoành, v c hàng nho sĩ h Ph m làng Chánh L ... G n li n v i hình nh ngư i bình dân, có r t nhi u c huy n k khác nhau, thư ng là nh ng truy n c ư i, nh ng giai tho i c ó ch ñ c hính là phê phán các thói hư t t x u, ca ng i ngư i tài trí, ñ c ñ , dũng c m, như : chuy n th ng Bòi ñi thi, chuy n hò hay l y ñư c v , c huy n m t r ñ i gi i c ũng ñư c vào cung, chuy n c hàng h m b m t v ñau…(1). N i dung chính c a kho tàng truy n k ngư i Vi t Qu ng Ngãi thư ng th hi n c ái nhìn suy nguyên v c ác s v t, hi n tư ng, th hi n ni m t hào ñ i v i quê hương x s qua vi c thiêng hóa vùng ñ t, thiêng hóa con ngư i, qua ñó c ũng b c l tâm h n và tính n t c on ngư i Qu ng Ngãi trong vi c ng x v i môi trư ng t nhiên và môi trư ng xã h i. Trong các truy n k nêu trên có m t s c âu chuy n mang môtíp quen thu c trong truy n k dân gian c a nhi u vùng trong nư c. Tuy nhiên, nh ng câu chuy n c ó môtíp ph bi n y c ũng ñã có nhi u ñ i khác, ñã có nh ng s c thái riêng c a vùng ñ t và con ngư i Qu ng Ngãi. ðó là m t s tái t o theo nhãn quan riêng c a ngư i dân vùng ñ t này trong quá trình sinh s ng m t môi trư ng m i, mà ñó ñi u ki n t nhiên, ñ i u ki n l c h s - xã h i ñã có ít nhi u khác bi t s o v i vùng quê g c , có s giao lưu v i Vă n hóa Chămpa c , v i văn hóa c a ngư i Hoa và v i vă n hóa c a c ác dân t c thi u s mi n núi. 1.2. VĂN V N DÂN GIAN Cùng v i truy n k dân gian, trong c ng ñ ng c ư dân Vi t Qu ng Ngãi còn có m t kh i lư ng l n c a dao, hát hò, hát h , t c ng , vè, câu ñ ... th hi n dư i hình th c văn v n. Ngoài nh ng câu, nh ng bài mang tính ph thông c a toàn qu c, c a vùng, mi n, ngư i Vi t Qu ng Ngãi còn có nh ng câu, nh ng bài mang nét riêng c a vùng ñ t. Có th t m c hia vă n v n dân gian c a ngư i Vi t Qu ng Ngãi làm hai m ng ñ t ài chính: m ng ñ tài ph n ánh ng x v i môi trư ng t nhiên và m ng ñ tài ph n á nh ng x v i môi tr ư ng xã h i. Trong quan h ng x ñ i v i môi trư ng t nhiên, ngư i Vi t Qu ng Ngãi có nh ng kinh nghi m ñư c truy n t ñ i này sang ñ i khác b ng nh ng câu ca, nh ng câu nói có v n (trong ñó ch y u là t c ng , vè), mà trong ñó ch a ñ ng nh ng kinh nghi m v l c h th i t i t, l c h con nư c, l c h ñánh ...