Đọc hiểu bài thơ Nhàn Nguyễn Bỉnh Khiêm

Tham khảo bài viết đọc hiểu bài thơ "nhàn" nguyễn bỉnh khiêm, tài liệu phổ thông phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đọc hiểu bài thơ "Nhàn" Nguyễn Bỉnh Khiêm Đọc hiểu bài thơ Nhàn - Nguyễn Bỉnh Khiêm1. Tác giảNguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585) người làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại,Hải Dương (nay thuộc Vĩnh Bảo, Hải Phòng), từng thi đỗ Trạng nguyên.Làm quan được tám năm, ông dâng sớ xin triều đình chém mười tám kẻlộng thần nhưng không được chấp nhận. Sau đó ông xin về trí sĩ ở quênhà, tự đặt tên hiệu là Bạch Vân cư sĩ, dựng am Bạch Vân, lập quánTrung Tân, mở trường dạy học.Tác phẩm của Nguyễn Bỉnh Khiêm gồm có tập thơ chữ Hán Bạch Vânam thi tập, tập thơ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi, tập sấm kí Trình Quốccông sấm kí,…2. Tác phẩmBao trùm trong thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm từ khi về trí sĩ ở quê nhà là cảmhứng thanh nhàn, tự tại, gắn bó với thiên nhiên, không tơ tưởng bonchen phú quý. Cảm hứng ấy được thể hiện bằng những bài thơ có ngôntừ giản dị, tự nhiên mà cô đọng, giàu ý vị. Bài thơ Nhàn trích trong tậpthơ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi là một trường hợp tiêu biểu.Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm sống gần trọn thế kỉ XVI, giai đoạn cónhiều biến cố phức tạp, nội chiến tranh giành quyền lực giữa các tậpđoàn phong kiến diễn ra liên miên, nhân dân lầm than đói khổ trongcảnh nồi da nấu thịt. Sáng tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện tháiđộ phê phán những thói đời bạc bẽo, ham danh lợi mà bỏ đi tình nghĩa,là một biểu hiện thanh cao của một tấm lòng thiết tha với dân tộc.Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là bài thơ tiêu biểu cho mảng thơ về đềtài tịch cư trong văn học trung đại. Bài thơ vẽ nên một bức tranh sinhhoạt của người ẩn sĩ với thú vui dân dã. Khi về ở ẩn, Trạng Trình đã tỏ rarất bằng lòng với lựa chọn của mình :Cao khiết thuỳ vi thiên hạ sĩ ?An nhàn ngã thị địa trung tiên !(Ngụ hứng)Là tiên khách bởi được thoải mái cả về thân xác và tinh thần :Nội đắc tâm thân lạc,Ngoại vô hình dịch luỵ.(Bên trong được thú vui của tâm, của thân,Bên ngoài khỏi phải chạy vạy để phục dịch cho hình xác)(Cảm hứng)Thú vui nhàn dật, tránh xa khỏi vòng danh lợi là một đề tài khá quenthuộc của văn học thế kỉ XVI. Nhiều tác giả ca ngợi cuộc sống miền thôndã với thú vui điền viên sơn thuỷ :Yêu thay miền thôn tịch ;Yêu thay miền thôn tịch !Cư xử dầu lòng ;Ngao du mặc thích.Khéo chiều người mến cảnh sơn hà ;Dễ quyến khách vui miền tuyền thạch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Cuộc sống tự nhiên, thanh tao miền tịch cư đã giúp các nhà nho tránhđược những phiền phức chốn quan trường. Cuộc sống nhàn tịch miềnthôn dã được tác giả miêu tả ở hai câu đề và hai câu thực : Một mai, một cuốc, một cần câu,Thơ thẩn dầu ai vui thú nào Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.Cách dùng số từ, danh từ, từ thơ thẩn trong câu thơ thứ nhất và nhịpđiệu hai câu đề gợi nên dáng vẻ ung dung trong công việc lao độnghàng ngày và thể hiện những nhu cầu khiêm tốn của cuộc sống ẩn dật.Cuộc sống thật gần gũi với tự nhiên, đơn giản mà thanh sạch, vô tư,dường như không mảy may vướng bận những lo toan của cuộc sốngbon chen nơi đông đúc. Cuộc sống đơn giản, với những sinh hoạt đạmbạc, mùa nào thức ấy, không phải lo lắng gì nhiều. Đủ cả bốn mùa, mỗimùa một sản vật, vừa thể hiện thời gian quanh năm, vừa thể hiện đượcmối quan hệ gần gũi, hoà nhập cùng thiên nhiên. Một trong những đặcđiểm nổi bật của lối sống ẩn dật là hoà nhập cùng thiên nhiên. Nhữngnhu cầu giản dị của người ẩn sĩ đều được thiên nhiên thoả mãn mộtcách dễ dàng. Những sinh hoạt của người ẩn sĩ thật giản dị và thanhcao, giống như một tiên khách chốn trần gian. Bằng lòng với cuộc sốngẩn dật, người ẩn sĩ tự hào với sự lựa chọn của chính mình :Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,Người khôn, người đến chốn lao xao.Câu thực được tạo nên bởi một lối đối rất chỉnh giữa quan niệm dạivà khôn. Một lối nói chứa hàm ý mỉa mai, thể hiện sự kiên định củanhà thơ với lối sống nhàn dật. Tự nhận ta dại là một sự ngông ngạocủa người ở ẩn, đó là cái dại của bậc đại trí trong thiên hạ. Cái dại củanhững người như Mạnh Hạo Nhiên, Đào Tiềm, Nguyễn Trãi :Cầm một chương, thơ mấy quyển, đủ tháng ngày ngâm ngợi, ấy thúmầu ông Mạnh Hạo Nhiên ;Lan chín khóm, cúc ba hàng, dõi hôm sớm bù trì, này của báu ông ĐàoBành Trạch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Họ tự hào với cuộc sống ấy bởi đó là cuộc sống thanh cao. Và họ kiênđịnh với cách lựa chọn ấy :Dù ai cười thơ thẩn ngẩn ngơ ;Thì ta cũng ngô nghê ngốc nghếch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Những bậc đại trí ấy tìm đến vắng vẻ, trước tiên không phải là trốntránh trách nhiệm với cuộc đời, mà họ đều đến nơi thôn tịch khi họ đãkhông thể cứu nước cứu dân, họ chọn cuộc sống giữa thiên nhiên câycỏ khi họ phải lựa chọn giữa lối sống luồn cúi và cuộc sống thanh sạchmà nghèo cực. Dù luôn nói đến cái thảnh thơi của một người nhàn tâmthản trí nhưng thực ra trong lòng họ vẫn mang những day dứt về cuộcđời. Về ở ẩn, họ dễ tránh được chốn lao xao, bởi theo nhà thơ, là nơimọi người phải đua chen trong vòng danh lợi :Thành thị vốn đua tranh giành giật( ...