dược liệu học (tập 1): phần 2

(nb) dược liệu học (tập 1): phần 2 trình bày những nội dung về dược liệu chứa mono và diterpenoid glycosid, anthranoid và dược liệu chứa anthranoid, flavonoid và dược liệu chứa flavonoid, coumarin và dược liệu chứa coumarin, dược liệu chứa glycosid cyanogenic,... mời các bạn tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
dược liệu học (tập 1): phần 2Dược liệu chứa mono và diterpen glycosidCHƯƠNG 6DƯỢC LIỆU CHỨA MONOVÀ DITERPENOID GLYCOSIDMONOTERPENOID GLYCOSIDMonoterpenoiđ glycosid gồm những glycosid có bộ khung của aglycon cấutạo từ 2 đơn vị hemiterpen nối với nhau theo quy tắc đầu - đuôi, lấy 2 chất acidpicrocinic và gardenosid có trong cây Dành dành - Gardenia jasminoides Ellis,làm ví dụ.Acid picrocinicGardenosidTrong thực vật, iridoid là một trong những nhóm monoterpenoid glycosidđược gặp nhiều. Cho đến nay người ta đã biết trên 1000 chất. Sau đây chỉ xétđến nhóm này.Dược liệu chứa mono và diterpen glycosừỉI. S ơ LƯỢC CẤU TRÚC HOÁ HỌCCác iridoid có khung cơ bản là nhân iridan1. Một số rấ t ít iridoid không ỏdạng glycosid (nghĩa là không có phần đường) và có thể bay hơi được gọi là‘iridoid đơn giản’, có mặt trong thành phần của tinh dầu, ví dụ chấtnepetalacton có trong cầy Nepeta catarỉa2, còn lại đa sô ở dạng glycosid khôngbay hơi.Nhân ừidan có 10 carbon gồm 2 vòng methylcyclopentan vàmethylhydropyran đính với nhau qua 1 cạnh chung. Carbon methyl ỏ vị trí 11có mức độ oxy hoá khác nhau: CH3, CH2OH, CHO, COOH, nhưng thường là ỏmớc độ oxy hoá cao tức là -COOH. Nhóm chức này trong nhiều trường hợp ởdạng ester hoậc ester nội do đóng vòng lacton vói -O H ỏ vị trí 6. Một sô chấtthiếu carbon ở C -ll, cũng có trường hợp thiếu carbon ỏ C-10, đây là những chấtnor-ừidoid. Carbon ở vị trí 10 hay gặp mức oxy hoá thấp tức là nhóm CH3.Trong một vài trường hợp đặc biệt ở vị trí C-8 có thềm một mạch có 4 hoặc 5carbon, đây là những chất homo-ừidoid có bộ khung trên 10 carbon. Vònghydropyran thường có nốỉ đôi ở vị trí 3 - 4 . Vòng cyclopentan có thể có nối đôi ỏvị trí 7 hoặc 6, một số ít có thể ở vị trí 5. Sự oxy hoá (gắn nhóm có oxy) thườngxảy ra ở vị trí 1, 5, 6, 7, 8. Trong trường hợp vòng cyclopentan mỏ vòng ở vị trí 7- 8 hoặc mở rồi đóng lại thành vòng lacton 6 cạnh hoặc thành vòngtetrahydropyran hoặc tetrahydropyron thì ta có các dẫn chất secoiriđoid. Chođến nay có trên 60 chất secoiridoid đã biết.Khi tạo thành glycosid, phần đương thường gặp là glucose nối vào vị trí1 theo dây nốì acetal. Có một sô trưòng hợp là đường đôi: glucose l-»6glucose, glucose l->2 glucose, apiose l-»6 glucose, xylose l-»6 glucose,galactose l-»3 glucose. Mạch đường cũng có thể nối vào vị trí 11 nhưng hiếm.Có trường hợp iridoid có 2 mạch đường, ví đụ rehm aniosid B, c , D hay 10-0^■glucosyl aucubosid.1 Tên gọi xuất phát từ tên La tinh của một giống kiến châu Oc - Iridomyrmex. Loại kiến này tiết ra các chấtiridodial, iridomyrmecin để tự vệ. Các chất có cấu trúc tương tựđược gọi là irídoid.2Nepetalacton có tính hấp dẫn đặc biệt với các động vật họ Mèo và xua đuổi côn trùng.Dược liệu chứa mono và diterpen glycosidII. PHÂN LOẠI1. Iridoid có aglycon đủ 10 carbon1.1.Irỉd o id không có nối đôi tron g vòng 5 can hGarđosidR1r2Rar4HHHOHr5Rech2ScanzhisidHHOHHOHch3Loganỉc acidLoganinDesoxyloganinHHHOHOHHHch3ch3CH,HHHHHch3Verbenalinch3HHHHch3Hastacosidch3OH=0=0HHch3ch31.2. Irid o ỉd có nối đôi ỏ C-7Rị_____ R2R3____ R4_____ Rẹ_________ Rẹ_______Geniposidic acidHHHHOH-glcGeniposidCH3HHHOH-glcAcetyỉ geniposidCH3HHHCH 3COO-gícGenipin gentibiosidCH3HHHOH-gentibioseThevesiđHOHHHOH-glcTheveridosidCH3ohHHOH-glcScandosidHHOHHOH-glcScandosid methylesterCH3HohHOH-gỉcDesacetyl asperulosid acidmethylesterCH 3HohHOH-glcAsperulosidIHIHCH 3COO-glcDesacetyí asperulosidIHIHOH-glcHOHHCH 3COS-glcHỊHCH3COS-glcPaederosidic acidPaederosidHIDược liệu chứa mono và diterpen glycosid1.3. Có nối đôi ở C-6COOCH,COOHHOH2COH Ố—p-D-glcHOHjCMonotropeinO H Ò -p-D -glcGardenosid1.4. Irỉd o id có nối dôi ở C-5COOCH,XH0 HO. . x CHĩ ĩ _Ó—p-D-gic.,n ,3Gentiosid2. Iridoid không đủ 10 carbon2.1. Irid o id có 9 carbonCác iridoid thuộc nhóm này thiếu nhóm m ethyl â C - ll còn được gọi làcác 11-nor-iridoid.2.1.1. Không có nối đôi ở trong vòng cyclopentanR2R,ÓHarpagidLeonuridRehmaniosidHarpagosỉdcR1CH,Ó—(3-D-glcR,r2r3OHOHHHOHHHOHp-D-glcOHOHC6H5CHCH-COO-Dược liệu chứa mono và diterpen glycosid2.1.2. Có nhóm epoxy ỏ C-7R1RCatalpolH-(SDglcRehmaniosid AH-pDglc 6 ...