Giáo trình -Sản xuất hạt giống và công nghệ hạt giống - chương 4

Chương 4: Trạng thái ngủ nghỉ của hạtKHả năng trì hoãn sự nảy mầm của hạt một thời gian là đúng với cơ chế của sự sống. Ở thực vật trạng thái ngủ của hạt là một phức hợp và là thách thức đối với các nhà nghiên cứu phân tích hạt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình -Sản xuất hạt giống và công nghệ hạt giống - chương 4 CHƯƠNG 4 TR NG THÁI NG NGH C A H TKh năng trì hoãn s n y m m c a h t m t th i gian là ñúng v i cơ ch c a s s ng. th c v t tr ng thái ng c a h t là m t ph c h p và là thách th c ñ i v i các nhànghiên c u phân tích h t. Nó là m t ph n ng thích nghi c a cây tr ng v i môitrư ng. Cây tr ng ñã ñư c thu n hoá lâu bi u hi n tr ng thái ng ít hơn cây hoangd i ho c loài m i thu n hoá. Cây tr ng khi ñã thu n hoá nó v n còn bi u hi n ngngh là m t khó khăn l n cho ngư i s n xu t gi ng và các nhà nghiên c u h t gi ng.M c dù v y m c ñ ng ngh trong m t s trư ng h p l i là mong mu n c a nôngdân và nhà s n xu t h t gi ng ñ ngăn c n n y m m trư c khi thu ho ch ho c trongth i gian b o qu n h t gi ng. Th c ch t khi h t ng ngh mang l i nh ng l i th cơb n sau: - B o t n gi ng - T o thành ngân hàng h t gi ng - ð ng b hoá s n y m m - b o ñ m m t lư ng l n cây tr ng cùng m t th i ñi m cho phát tri n - Phát tán h t gi ng - h t ñư c phát tán nh các loài ñ ng v t di cư thu n l i hơn khi có ng nghMôt s hi u bi t chung s ng ngh ñó ch là tr ng thái ngh c a h t khi chưa có ñi uki n thu n l i cho s n y m m. Tr ng thái này ñư c g i là tr ng thái t m d ng ho tñ ng trao ñ i ch t. M c dù v y tr ng thái ng ñư c xác ñ nh khi m t tình tr ng ngănc n n y m m ngay c trong ñi u ki n môi trư ng thu n l i. M t s cơ ch v t lý vàsinh lý c a tr ng thái ng c a h t, d a trên tr ng thái , m c ñ và nguyên nhân gâycác nhà khoa h c chia ng ngh thành 2 lo i chính là ng sơ c p (primarydormancy) và ng th c p (second dormancy ) Th c ch t khi h t ng ngh mang l i nh ng l i th cơ b n sau: 1. B o t n gi ng 2. T o thành ngân hàng h t gi ng 3. ð ng b hoá s n y m m - b o ñ m m t l ng l n cây tr ng cùng m t th i ñi m cho phát tri n lai xa 4. Phát tán h t gi ng - h t ñ c phát tán nh các loài ñ ng v t di c4.1 Khái ni mNg ngh c a h t (seed dormancy) v i nghĩa chung nh t là tr ng thái ng ng ho tñ ng sinh trư ng b i các nguyên nhân bên ngoài hay bên trong, h t ng ngh làh t không có kh năng n y m m ngay c khi ñi u ki n môi trư ng thu n l i chos n y m m c a h t ñó.Trong t nhiên ng ngh là m t cơ ch giúp nhi u loài th c v t t n t i và s ng sóttrong nh ng mmôi trư ng ñ c bi t. ði u khi n th i gian n y m m khi môi trư ngthu n l i nh t ñ m b o cho s s ng sót c a cây con và cây non tu i. Ng sơ c p c a 73Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình S n xu t gi ng và công ngh h t gi ng----------------------- http://www.ebook.edu.vnh t là h t không có kh năng n y m m ngay c trong ñi u ki n môi trư ng thu n l ido y u t bên ngoài hay y u t n i t i trong h t và thư ng x y ra giai ño n khi h tcòn trên cây ho c th i gian ñ u sau khi thu ho ch. Ng th c p là có nh ng y u tngăn c n s này m m c a h t khi ñã thu ho ch và trong ñi u ki n môi trư ng phùh p cho n y m m.4.2 Các hình th c ng nghTheo Larry O Copeland, 1995 ng ngh c a h t ñư c phân thành hai nhóm là ngsơ c p và ng th c c p, trong ng sơ c p l i ñư c phân làm hai hình th c ng ngo isinh và ng n i sinh4.2.1 Tr ng thái ng sơ c p Ng sơ c p là hình th c ng ph bi n nh t và ñư c chia làm hai hình th c là ng n i sinh và ng ngo i sinh. (1) Tr ng thái ng ngo i sinh Ng ngo i sinh là do các ñi u ki n c n thi t cho s n y m m c a môi trư ng bên ngoài không phù h p như ánh sáng, nhi t ñ , không khí... ho c do c u trúc c a v h t không th m nư c và không khí d n ñ n tr ng thái ng ngh c a h t, nói cách khác hình th c ng này liên quan ñ n ñ c tính c a v h t. (2) Ng n i sinh Ng n i sinh là d ng ng ph bi n nh t c a h t, là ñ c tính di truy n c a h t do các y u t bên trong h t như ñ chín c a phôi, các ch t ñi u ti t sinh trư ng, quá trình trao ñ i ch t chưa hoàn thành ho c không phù h p cho s n y m m. Ví d h t ng ngh do nh hư ng m nh b i quá nhi u ch t c ch ph i lo i b ho c gi m ñi trư c khi n y m m. Hình th c ng n i sinh không gi ng ng ngo i sinh yêu c u s bi n ñ i c a v h t mà yêu c u ph i có nh ng bi n ñ i sinh lý trong h t . ð thay ñ i sinh lý trong h t ngư i ta có th s d ng ch t ñi u ti t sinh trư ng, thay ñ i nhi t ñ , phơi n ng s gi m b t ng n i sinh c a h t.4.2.2 Ng th c pNg th c p do s cư ng b c quá m c c a ñi m t i h n trong chu i trao ñ i ch thư ng ñ n s n y m m ho c có th do cân b ng ch t kích thích và ưc ch sinhtrư ng không phù h p4.2.3 H th ng phân lo i khác v ng nghM t h th ng phân lo i ng ngh c a h t “ quan sát toàn b h t” c a Marianna G.Nikolaeva phân lo i ñư c xác ñ nh b ng hình thái và sinh lý c a h t trên cơ s nàyC. Baskin and J. Baskin (1998; 2004) ñ ngh m t h th ng phân lo i ng ngh hoànch nh bao g m 5 lo i ng ngh c a h t. 1) Ng sinh lý (Physiological dormancy-PD ...