Giáo trình Văn học Việt Nam: Giai đoạn cuối TK XVIII - Nửa đầu TK XIX: Phần 2 - Nguyễn Lộc

Nối tiếp phần 1, phần 2 của cuốn Giáo trình Văn học Việt Nam - Giai đoạn cuối TK XVIII - Nửa đầu TK XIX sẽ giới thiệu đến người học nội dung chính về tác giả và tác phẩm tiêu biểu như: Chinh phụ ngâm, Hoàng Lê Nhất Thống Chí, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Văn học Việt Nam: Giai đoạn cuối TK XVIII - Nửa đầu TK XIX: Phần 2 - Nguyễn Lộc PhÇn Ii T¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu CH−¬NG MéT CHINH PHô NG¢M I - TIÓU Sö §ÆNG TRÇN C«N, T¸C GI¶ CHINH PHô NG¢M Ng−êi viÕt Chinh phô ng©m b»ng H¸n v¨n lµ §Æng TrÇn C«n. Cho ®Õn nay, chóng ta biÕt®−îc vÒ cuéc ®êi cña §Æng TrÇn C«n cßn qu¸ s¬ sµi. Theo Phan Huy Ých trong Dô Am ng©mtËp, Phan Huy Chó trong LÞch triÒu hiÕn ch−¬ng lo¹i chÝ, nhÊt lµ theo Ph¹m §×nh Hæ trongTang th−¬ng ngÉu lôc, ng−êi viÕt t−¬ng ®èi nhiÒu h¬n vÒ §Æng TrÇn C«n, vµ giíi thiÖu §ÆngTrÇn C«n lµ b¹n cña bè m×nh, th× §Æng quª ë lµng Nh©n Môc (tôc goi lµ lµng Mäc), huyÖnThanh Tr×, phÝa t©y thµnh Th¨ng Long, lµ ng−êi sèng cïng thêi víi chóa Uy V−¬ng TrÞnhGiang, nghÜa lµ vµo kho¶ng nöa ®Çu thÕ kû XVIII, nh−ng cô thÓ «ng sinh n¨m nµo vµ mÊtn¨m nµo kh«ng thÊy nãi râ(1). Thuë nhá §Æng TrÇn C«n rÊt ch¨m häc. “Trong kho¶ng tr−êng èc, v¨n ch−¬ng cña «ngtiÕng lõng thiªn h¹”(2). BÊy giê kh«ng râ v× giÆc gi· hay v× bÖnh tËt cña chóa TrÞnh Giang mµkinh thµnh ban ®ªm cÊm löa rÊt ngÆt, §Æng TrÇn C«n ph¶i ®µo hÇm xuèng ®Êt ®Ó ®äc s¸ch,lµm bµi. ¤ng thi H−¬ng ®Ëu h−¬ng cèng vµ háng kú thi Héi. TÝnh «ng ®Ònh ®oµng phãngtóng, “kh«ng muèn rµng buéc vÒ chuyÖn thi cö”, «ng nhËn chøc huÊn ®¹o ë mét tr−êng phñ,sau ®æi sang chÝnh thøc lµm tri huyÖn Thanh Oai, tØnh Hµ §«ng cò, nay thuéc Hµ T©y. Cuèicïng «ng chØ lµm ®Õn chøc Ngù sö ®µi chiÕu kh¸n råi mÊt. VÒ s¸ng t¸c v¨n häc, ngoµi Chinh phô ng©m lµ t¸c phÈm næi tiÕng, §Æng TrÇn C«n cßnmét lo¹t bµi th¬ ®Ò tranh t¸m c¶nh ®Ñp ë Tiªu T−¬ng (Tiªu T−¬ng b¸t c¶nh) vµ mét sè bµi phónh− Tr−¬ng Hµn t− thuÇn l« (Tr−¬ng Hµn nhí rau thuÇn c¸ v−îc), Tr−¬ng L−¬ng bè y (Tr−¬ngL−¬ng ¸o v¶i), KhÊu m«n thanh (TiÕng gâ cöa),... Nh÷ng th¬ phó nµy nãi chung ®Ïo gät, trauchuèt, nh−ng kh«ng cã néi dung thiÕt thùc. Trong Tang th−¬ng ngÉu lôc, Ph¹m §×nh Hæ cßnchÐp §Æng TrÇn C«n lµ t¸c gi¶ cña truyÖn BÝch C©u kú ngé. Trong Chinh phô ng©m bÞ kh¶oHoµng Xu©n H·n nãi «ng cã thÓ lµ t¸c gi¶ cña nh÷ng truyÖn Tïng b¸ch thuyÕt tho¹i (KÓchuyÖn vÒ c©y tïng, c©y b¸ch), Long hæ ®Êu kú (Rång vµ hæ ®Êu phÐp l¹) vµ KhuyÓn miªu ®èitho¹i (Chã vµ mÌo nãi chuyÖn), tÊt c¶ ®Òu viÕt b»ng ch÷ H¸n. §Æng TrÇn C«n s¸ng t¸c Chinh phô ng©m vµo thêi gian nµo ? Phan Huy Chó trong LÞchtriÒu hiÕn ch−¬ng lo¹i chÝ viÕt : “Chinh phô ng©m, 1 quyÓn. H−¬ng cèng §Æng TrÇn C«nso¹n. V× ®Çu ®êi C¶nh H−ng cã viÖc binh ®ao, c¶nh biÖt ly cña ng−êi ®i chinh thó khiÕn «ng(1) ¤ng Hoµng Xu©n H·n c¨n cø vµo : Mét lµ bøc th− cña §Æng TrÇn C«n göi cho Phan KÝnh mêi th−ëngxu©n. §o¸n tuæi «ng xÊp xØ tuæi Phan KÝnh (Phan KÝnh sinh n¨m 1715). Hai lµ, s¸ch Tang th−¬ng ngÉu lôc,trong truyÖn Bµ vî thø «ng NguyÔn KiÒu (NguyÔn KiÒu ¸ phu nh©n), viÕt vÒ §oµn ThÞ §iÓm, Ph¹m §×nh Hænãi cã lÇn §Æng TrÇn C«n ®Õn ®−a th− ra m¾t §oµn ThÞ §iÓm. Bµ §iÓm c−êi chÕ «ng lµ trÎ con. §oµn ThÞ§iÓm sinh n¨m 1705. KÕt hîp hai sù kiÖn l¹i, Hoµng Xu©n H·n ®o¸n §Æng TrÇn C«n sinh vµo kho¶ng 1710 -1720, «ng cßn ®o¸n §Æng TrÇn C«n mÊt vµo kho¶ng n¨m 1745 thä ch−a ®Õn 40 tuæi. Xem Hoµng Xu©nHo·n, Chinh phô ng©m bÞ kh¶o, NXB Minh T©n, Paris, 1953, tr. 14.(2) Ph¹m §×nh Hæ, Tang th−¬ng ngÉu lôc, b¶n dÞch, NXB V¨n ho¸, Hµ Néi, 1960, tr. 135. 45c¶m xóc mµ lµm”(1). “§Çu ®êi C¶nh H−ng” lµ n¨m 1740. “ViÖc binh næi dËy” ë ®©y chØphong trµo n«ng d©n khëi nghÜa rÇm ré lóc bÊy giê. V¶ l¹i, ta biÕt thªm §oµn ThÞ §iÓm dÞchChinh phô ng©m vµo kho¶ng tõ n¨m 1742 ®Õn n¨m 1744 lµ nh÷ng n¨m chång bµ ®i sø TrungQuèc. VËy cã thÓ tin ®−îc nh− «ng Hoµng Xu©n H·n tÝnh, lµ §Æng TrÇn C«n viÕt Chinh phông©m vµo nh÷ng n¨m 1741 - 1742(2). II - VÊn ®Ò dÞch gi¶ Chinh phô ng©m Chinh phô ng©m cña §Æng TrÇn C«n ra ®êi lµ mét sù kiÖn quan träng trong ®êi sèng cñav¨n häc d©n téc lóc bÊy giê. Ng−êi ta chó ý nhiÒu ®Õn t¸c phÈm nµy ch¾c kh«ng ph¶i chØ v×nghÖ thuËt cña nã ®iªu luyÖn, mµ tr−íc hÕt v× Chinh phô ng©m thÓ hiÖn mét khuynh h−íngmíi trong v¨n häc, mang râ nÐt dÊu Ên cña thêi ®¹i. Nh−ng Chinh phô ng©m l¹i lµ mét t¸cphÈm viÕt b»ng ch÷ H¸n gi÷a mét thêi ®¹i mµ ch÷ N«m ®ang ph¸t triÓn, nhiÒu ng−êi kh«ngb»ng lßng víi nguyªn t¸c cña nã, ®· t×m c¸ch dÞch nã ra tiÕng nãi d©n téc ®Ó mäi ng−êi cã thÓth−ëng thøc ®−îc dÔ dµng. §ã lµ nguyªn nh©n ra ®êi nhiÒu b¶n dÞch quèc ©m Chinh phông©m. ¤ng Hoµng Xu©n H·n s−u tÇm ®−îc trong Chinh phô ng©m bÞ kh¶o c¶ th¶y b¶y b¶ndÞch vµ pháng dÞch Chinh phô ng©m, trong ®ã cã bèn b¶n b»ng thÓ song thÊt lôc b¸t vµ bab¶n b»ng thÓ lôc b¸t cña c¸c dÞch gi¶ §oµn ThÞ §iÓm, Phan Huy Ých, B¹ch Liªn Am NguyÔn,NguyÔn Kh¶n vµ ba ng−êi n÷a, ch−a biÕt lµ ai(3). Trong sè b¶y b¶n dÞch vµ pháng dÞch nµy, b¶n l−u hµnh réng r·i nhÊt, vµ thµnh c«ngnhÊt mµ ngµy nay chóng ta vÉn ®äc do ai dÞch ? Tr−íc ®©y mäi ng−êi ®Òu cho b¶n Êy do §oµn ...