Kỳ VIII: Giày Bata và Xe đạp Eska

Chụp ảnh với ký ức xưa Những năm còn nhỏ, hẳn mỗi đứa trẻ bao giờ cũng được bố mẹ mua cho những đôi giày vải mùa đông, gọi chung là giày ba ta. Giày ba ta là tên gọi chung cho tất cả những đôi giày vải, thậm chí là giày vải Đồng Xuân, Thượng Đình, Thụy Khuê… Kỳ VII: Praha - Những ngày cuối Vừa đi vừa kể Thế nhưng ít ai biết Bata lại chính là một thương hiệu giày nổi tiếng nhất của nước Tiệp. Dân ta hay có thói quen “chủng loại hóa” tên gọi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kỳ VIII: Giày Bata và Xe đạp Eska Kỳ VIII: Giày Bata và Xe đạp Eska Chụp ảnh với ký ức xưaNhững năm còn nhỏ, hẳn mỗi đứa trẻ bao giờ cũng được bố mẹ mua cho nhữngđôi giày vải mùa đông, gọi chung là giày ba ta. Giày ba ta là tên gọi chung cho tấtcả những đôi giày vải, thậm chí là giày vải Đồng Xuân, Thượng Đình, ThụyKhuê…Kỳ VII: Praha - Những ngày cuốiVừa đi vừa kểThế nhưng ít ai biết Bata lại chính là một thương hiệu giày nổi tiếng nhất củanước Tiệp. Dân ta hay có thói quen “chủng loại hóa” tên gọi sản phẩm bằng mộtthương hiệu gắn bó nào đấy, kiểu như dép xốp gọi là “dép Bitis” (thương hiệuBitis), áo thun ba lỗ gọi là “áo đông xuân” (thương hiệu Đông Xuân)… Dân SàiGòn thì gọi xe máy nói chung là “xe hon đa”, xe ôm gọi là “hon đa ôm”. Điều nàycàng chứng tỏ giày Bata hồi đó rất “phổ biến” ở Việt Nam, đặc biệt là ngoài Bắc.Cũng dễ hiểu bởi trước đây Tiệp cũng thuộc khối Xã hội chủ nghĩa anh em, vàgiày dép cũng như quần áo là ưu tiên số một trong những lô hàng “viên trợ khônghoàn lại” cho Việt Nam thời bấy giờ. Giày Bata hồi đó trong mắt tôi là những sảnphẩm giày bình dân cho những người lao động, cho trẻ con đi học giữ ấm mùađông. Đặc biệt các cô chú công nhân bộ đội thì mỗi năm kiểu gì chả được phát,được “phân phối” vài đôi Bata để làm đồng phục đi làm, thậm chí đi chơi nữa.Đi mua giày ở chính xứ sở bataỞ Việt Nam bây giờ giày Bata gần như vắng bóng, nhiều người quên hẳn. Nó đãđược thay thế bởi nhiều thương hiệu Việt, sản phẩm giày Trung Quốc áp đảo vànhững nhãn hiệu nổi tiếng nước ngoài tràn vào. Thế nên tôi mới bất ngờ khi sangđây, những cửa hàng, shop của Bata vô cùng hoành tráng, rất đông khách ra vàomua sắm. Và không chỉ là những kiểu giày vải bình dân rẻ tiền như từng thấy ởViệt Nam cách đây 20 năm, mà là những sản phẩm giày dép, túi xách, cặp da caocấp, có những món lên đến cả vài ngàn USD. Tôi không nghĩ hồi ấy Bata chỉ sảnxuất giày vải, mà chắc là Bata nghĩ do là hàng “viện trợ” cho dân nghèo nên chỉ“cho” xài đến thế là oách rồi. Nhưng dân Việt giờ “sành điệu” lắm rồi (bằngchứng là tôi cũng cố mua cho bằng được một đôi tại chính xứ sở của nhà sản xuất,dù hơi đắt so với giày bán tại Việt Nam, xem ảnh các bạn sẽ thấy cái túi đỏ cầmtay chính là đôi giày Bata đấy). Bao nhiêu nhãn hiệu đã sang. Vậy mà hàng Batavẫn chưa thấy trở lại thống trị. Bata có chậm trễ không, khi vẫn để trong tiềm thứcngười Việt một hình ảnh quê kệch, xấu xí của những đôi giày vải lao động? Mànói thế thôi chứ hình như bây giờ hoạt động thương mại giữa Việt Nam – Séc giờchỉ là những áp-phe-đánh lẻ của những Việt kiều đang sinh sống tại Séc, mà cũngchỉ thuần túy là đánh hàng hóa từ Việt Nam sang chứ chiều “chính ngạch” ngượclại vẫn chưa thấy. Ngoại trừ việc đầu tư của một số Việt kiều gần đây về các Khucông nghiệp Việt Nam, còn lại có có thì cũng chỉ là rác thải (ô tô cũ, phụ tùng cũ)từ Séc được nhập về bán cho dân Việt. Ngay chính đoàn công tác của tôi đây, hìnhnhư cũng là đoàn đầu tiên kể từ… lâu lắm rồi sang đây để xúc tiến hợp đồng nhậpkhẩu thiết bị công nghiệp … (bí mật) cho một công ty Việt Nam. Nghĩa l à chúngsẽ trở thành những người sử dụng, người mua sản phẩm, là … thượng đế. Màthượng đế thì ở trên giời dưới đất đều được chăm bẵm, chiều chuộng, vì chúng tôilà những người trả tiền mà. Anh Hải, một Việt kiều ở Tiệp lâu năm nói: các anhsang đây là chúng tôi tự hào lắm, vì các anh sang là để làm giàu cho chúng nó, chứkhông phải như chúng tôi sang để kiếm chác, bưng của về nhà. Chả biết cái sự tựhào nó thế nào. Nhưng tôi thì nghĩ, cả thế giới họ đều là những người tiêu thụ. Bỏtiền (của mình) để mua một cái gì đó cho mình là điều bình thường, thế thì có gìđáng tự hào. Anh Hải bảo mừng lắm, Việt Nam giờ thay đổi nhanh quá, mừng lắmchứ! Vâng rất mừng thưa anh. Hình như câu nói của anh thì bất cứ Việt kiều nàocũng nói thế được cả!Xe đạp EskaCặp lồng treo ghi đông phải, túi xách treo ghi đông trái, con nhỏ đ èo sau lưng.Hình ảnh một công chức mẫn cán Việt Nam những năm 80 đấy. Anh/chị ta đangcố gò lưng đạp xe đi làm/tan sở, đón/đưa con đến/từ nhà trẻ…Ở cái thời mà xe máy còn là của quý hiếm trên đường phố, mấy chục năm giời dânta gắn bó với chiếc xe đạp. Chiếc xe hồi ấy là tài sản quý báu của mỗi gia đình màphải dành dụm bao năm mới có được. Hồi ấy những chiếc xe đạp Mifa xanh ngọc,Favourite tím biếc, Eska xanh cánh chả… là niềm mơ ước của không ít bao người.Eska là xe Tiệp, tôi vô tình gặp lại nó khi đi bộ lang thang ở trong một ngôi làngnhỏ gần Ostrava (chụp ảnh liền). Nó là chiếc xe Eska duy nhất tôi nhìn thấy ở đấtnước này, được dựng ở cảnh một ngôi nhà nhỏ, bên ngoài vườn, ngay lối đi ngoàiđường, chắc cũng được bỏ từ lâu. Cái kiểu dựng xe thế này ở Việt Nam gọi là “hớhênh”, có thể mất cắp bất cứ lúc nào. Và nó làm tôi nhớ ngay đến việc năm 198x,mẹ tôi đã bị mất cắp chiếc xe Favourite màu hồng (quà của ông bác ruột cũng điTiệp về cho từ cuối những năm 70) còn rất mới dù đã gắn bó cả chục năm (chi ...