Loãng xương: thuốc và cách dùng (Kỳ I)

Mười năm trở lại đây, người dân quan tâm đến việc phòng chữa loãng xương (LX). Tuy nhiên, do chưa nắm được có hệ thống về thuốc, nên có người dùng thuốc chưa đúng, không toàn diện, có khi chỉ dùng thuốc phụ trợ, thậm chí chỉ dùng thực phẩm chức năng.Một vài đặc điểm về bệnhMật độ xương BMD (bone material density) trung bình ở người khỏe mạnh lúc trẻ là T1, lúc mãn kinh là T2. Độ lệch chuẩn T tính bằng bằng T2/T1. Theo WHO, được coi là bị LX khi T ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Loãng xương: thuốc và cách dùng (Kỳ I) Loãng xương: thuốc và cách dùng (Kỳ I) Mười năm trở lại đây, người dân quan tâm đến việc phòng chữa loãngxương (LX). Tuy nhiên, do chưa nắm được có hệ thống về thuốc, nên cóngười dùng thuốc chưa đúng, không toàn diện, có khi chỉ dùng thuốc phụ trợ,thậm chí chỉ dùng thực phẩm chức năng. Một vài đặc điểm về bệnh Mật độ xương BMD (bone material density) trung bình ở người khỏe mạnhlúc trẻ là T1, lúc mãn kinh là T2. Độ lệch chuẩn T tính bằng bằng T2/T1. TheoWHO, được coi là bị LX khi T < (-2,5). Tuy nhiên, BMD thay đổi rất chậm, việc so sánh giá trị tuyệt đối qua từngthời kỳ, cũng như với BMD chuẩn rất khó. Trong chu chuyển xương (tạo, hủyxương) có tạo ra một số chất, dẫn chất (tiết vào máu, nước tiểu) mà chỉ số củachúng có thể đo được (như hydroxyprolin, hydroxylysin - glycosid, pyridinolin,desoxypyridinlin, propetid proclagen loại I, osteocalin, phosphatse kiềm). Tuynhiên, các chỉ số này còn phụ thuộc vào một số yếu tố khác (tuổi, giới tính, loạixương). Cho nên, chưa thể dùng các chỉ số đó để tiên lượng tỷ lệ mất xương, chẩnđoán LX. Mặt khác, thực tế có khi chưa đạt đến độ lệch chuẩn T vẫn bị gãy xương.Vì vậy, ngay khi có triệu chứng lâm sàng rõ thì điều trị, không chờ xét nghiệm độlệch chuẩn T. Kiểm tra mật độ xương. Triệu chứng LX bao gồm: bị đau trong cả ống xương, chứ không phải chỉđau ở khớp, đau như có kiến bò trong xương, không dữ dội, nhưng khó chịu. Cáckhớp xương bị hư hại trong đó các chất dịch giảm về số lượng, giảm chất lượng vàbị loãng ra nên khớp bị khô kêu răng rắc, không mềm dẻo như trước. Các khớpxương sống bị chùn lại, người bị thấp xuống (so với khi trẻ), nặng hơn là lưngcòng xuống. LX có liên quan đến việc giảm hấp thu vitamin D, canxi, phosphor (vì chứcnăng bộ máy tiêu hóa giảm sút, vì ít tiếp xúc với ánh sáng), ở nữ có liên quan rấtrõ đến việc giảm estrogen lúc mãn kinh (MK), ở nam có thể liên quan nhưngkhông rõ đến giảm testosteron ở tuổi trên 40. Nữ (MK) có khoảng 50 - 60% bị LX,trong khi ở nam tuổi tương đương tỷ lệ này chỉ 10%. LX cũng có thể do rối loạn tuyến cận giáp, do dùng corticoid. LX làm giảm chất lượng cuộc sống. Hậu quả nghiêm trọng là gây gãyxương (dù va chạm rất nhẹ) để lại di chứng tàn phế suốt đời hoặc tử vong (sau gãyxương hông, người bệnh chỉ sống thêm chỉ khoảng 1 năm). Quá trình tạo, hủy xương diễn ra suốt chiều dài cuộc đời, khi trẻ quá trìnhtạo xương lớn hơn, khi già quá trình hủy xương chiếm ưu thế. Cách phòng ngừaLX chủ động nhất là dùng đủ canxi, vitamin D ngay từ khi còn trẻ (ở tuổi nhỏ, tuổitrưởng thành, trước tuổi 26), nhằm giúp xương phát triển hoàn thiện. Nhu cầu hấpthu canxi mỗi ngày ở người lớn là 800mg. Khi vitamin D (biểu thị bằng nồng độ25 (OH) D3 máu) < 50nmol/L là thiếu, từ 50 - 80 nmol/L là hụt và > 80nmol/ L làđủ (tốt nhất ở khoảng 100 - 120nmol/l). Khi bị LX cần chữa càng sớm càng tốt. Cần dùng cả thuốc giúp quá trìnhtạo xương và cả thuốc chống, làm chậm quá trình hủy xương. Mỗi người có tìnhtrạng bệnh, sự đáp ứng thuốc khác nhau, cần chọn lựa thích hợp (loại, liều lượng,cách dùng). Vẫn cần bổ sung canxi và vitamin D Khi đủ vitamin D, sự hấp thu từ thức ăn của canxi tăng (30%), phosphotăng (80%); nồng độ canxi, phospho máu tăng, tạo thành tricalciphosphat, gắn vàokhung xương, làm tăng quá trình tạo xương. Theo đó, bổ sung canxi, vitamin D sẽlàm tăng BMD, giảm gãy xương. Song các thực nghiệm cho thấy không diễn rahoàn toàn suôn sẻ như thế. Một tổng phân tích từ 15 nghiên cứu cho thấy với nữ khỏe mạnh, nữ sauMK, bổ sung canxi sau 2 năm làm tăng BMD gần 2% nhưng không làm giảm tỷ lệgãy xương đốt sống và các xương khác có ý nghĩa thông kê (Shea B- Well sCCraney A-2002). Các nghiên cứu qui mô lớn, tại các nhà dưỡng lão cho thấy: bổ sungvitamin D3 với liều 800IU/ngày trong mỗi 4 tháng, làm giảm 33% gãy xươngngoài đốt sống so với nhóm chứng (Trivedi DP-2003). Tỷ lệ giảm gãy xương chậu, ngoài đốt sống trong nghiên cứu trên 3.370 nữcao tuổi với liều mỗi ngày 1.200mg canxi + 800IU vitamin D3 lần lượt là 43% -32% (Pháp-1992), song trong một nghiên cứu khác (JAMA293:2257- 2264) vớiliều mỗi ngày700 - 800IU vitamin D3, chỉ giảm lần lượt là 26 - 23%. Thậm chítrong nghiên cứu trên 36.000 nữ MK với liều mỗi ngày 1.000mg canxi + 400IUvitamin D3 không làm giảm gãy xương (WHI*-2006). Loại trừ yếu tố canxi (có thể gây nhiễu các kết quả) chỉ dùng vitamin D3mỗi ngày 800IU thì nồng độ 25 (OH) D3 tăng từ 38nml/L (mức thiếu nặng) lên70nmol/L (mức hụt) và không làm giảm gãy xương. Tuy nhiên nhận thấy, khi mứcthiếu vitamin nhiều (nồng độ 25 (OH)D3 Hiện nay, vẫn khuyến cáo bổ sung canxi, vitamin D trong LX nhưng chú ý:kiểm tra vitamin D canxi máu trước khi dùng, khoảng 3 tháng cần kiểm tra lại,đánh giá s ...