MỐI QUAN HỆ GIỮA LUẬT TỤC VÀ LUẬT PHÁP TRONG CHẾ ĐỘ TỰ QUẢN CỘNG ĐỒNG

Giải quyết mối quan hệ giữa hình thức tự quản và quản lý (giữa hương ước, luật tục và luật pháp) là việc làm cần thiết trong bối cảnh xã hội Việt Nam hiện nay, đặc biệt là ở những vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Bên cạnh pháp luật, việc vận dụng luật tục để điều chỉnh các quan hệ cộng đồng tại các vùng dân tộc thiểu số là cần thiết. Cơ sở khoa học và thực tiễn của vấn đề trên thể hiện ở chỗ: Thứ nhất, pháp luật luôn mang tính thống nhất và phổ quát trên...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MỐI QUAN HỆ GIỮA LUẬT TỤC VÀ LUẬT PHÁP TRONG CHẾ ĐỘ TỰ QUẢN CỘNG ĐỒNG VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU SINH Chuyên ngành: Xã hội học Mã sô: 62 31 30 01 ́ MỐI QUAN HỆ GIỮA LUẬT TỤC VÀ LUẬT PHÁP TRONG CHẾ ĐỘ TỰ QUẢN CỘNG ĐỒNG (Nghiên cứu trường hợp luật tục Êđê trên địa bàn tỉnh Dak Lăk) Họ và tên: ThS. Trương Thị Hiền Nơi công tác: Khoa Sư phạm - Trường ĐH Tây Nguyên Người hương dân khoa hoc: PGS. TS. Trần Hữu Quang ̃ ̣ Cơ quan công tác: Viện phát triển bền vững vùng Nam Bộ HÀ NỘI - 2010 1. Lý do chọn đề tài Giải quyết mối quan hệ giữa hình thức tự quản và quản lý (giữa hương ước, luật tục và luật pháp) là việc làm cần thiết trong bối cảnh xã hội Việt Nam hiện nay, đặc biệt là ở những vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Bên cạnh pháp luật, việc vận dụng luật tục để điều chỉnh các quan hệ cộng đồng tại các vùng dân tộc thiểu số là cần thiết. Cơ sở khoa học và thực tiễn của vấn đề trên thể hiện ở chỗ: Thứ nhất, pháp luật luôn mang tính thống nhất và phổ quát trên phạm vi quốc gia trong khi đó mức độ phát triển của xã hội trong phạm vi từng vùng, từng địa phương, từng dân tộc lại không đồng đều về nhiều mặt. Do vậy, không phải lúc nào pháp luật cũng có hiệu lực như nhau ở các phạm vi lãnh thổ khác nhau, với những điều kiện xã hội khác nhau.[10] Thứ hai, trong mức độ nhất định, luật tục cũng có vai trò không kém phần quan trọng như pháp luật là điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, duy trì và ổn định trật tự xã hội của cộng đồng, đảm bảo cho cộng đồng tồn tại và phát triển. Thứ ba, trong chừng mực nhất định, tính cộng đồng của luật tục cao hơn pháp luật. Luật tục phản ánh ý chí, nguyện vọng của cộng đồng vì vậy nó là công cụ điều chỉnh các mối quan hệ xã hội giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với gia đình, dòng họ, giữa cá nhân với buôn làng, với xã hội , với tự nhiên và cả với các lực lượng siêu nhiên… nhằm ổn định một trật tự có lợi cho toàn thể cộng đồng. Trên cơ sở đó, luật tục được thực hiện do tính tự giác và sự cưỡng chế của cộng đồng. Thứ tư, trong giai đoạn hiện nay, sự tồn tại của luật tục mang tính khách quan và hiệu lực của luật tục cũng được đảm bảo bởi các điều kiện khách quan của sự phát triển kinh tế - xã hội. Nói cách khác, chính thực tế tồn tại của luật tục hiện nay đã chứng tỏ rằng trong xã hội đang tồn tại những điều kiện kinh tế - xã hội khách quan và các quan hệ xã hội phù hợp với sự điều chỉnh của luật tục. Thứ năm, hiện nay, công tác tự quản trong cộng đồng có nhiều hạn chế, tệ nạn xã hội phát triển nhanh và nhiều hơn, an ninh trật tự ngày càng phức tạp, đoàn kết cộng đồng không còn được như trước nữa, tài nguyên môi trường bị xâm hại... Đứng trước những thách thức về những ảnh hưởng không tốt của nền kinh tế thị trường đối với thuần phong mỹ tục của các dân tộc, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX đã chỉ rõ: Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa dân tộc, các giá trị văn học, nghệ thuật, ngôn ngữ, chư viết và thuần phong mỹ tục của các dân tộc; tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa. Tiếp thu tinh hoa và góp phần làm phong phú thêm văn hóa của nhân loại [14]. Đến Đại hội X một lần nữa Đảng ta lại khẳng định: Tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ hơn với phát triển kinh tế-xã hội, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội [15]. Vấn đề vận dụng luật tục của các dân tộc thiểu số vào quản lý cộng đồng là yêu cầu khách quan, phù hợp với định hướng lãnh đạo của Đảng. Dak Lăk là một tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên – nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số. Trong những năm qua, với những chính sách ưu đãi của Chính phủ, nỗ lực của chính quyền địa phương, kinh tế - xã hội của tỉnh đã có những chuyển biến tích cực. Hiện nay, nước ta đã đã có hệ thống pháp luật thống nhất sử dụng và cũng có những văn bản dưới luật hướng dẫn thi hành cho phù hợp với từng vùng dân tộc thiểu số. Điều này giúp cho nông thôn vùng dân tộc thiểu số phát triển nhanh, vươn tới sự bình đẳng dân tộc như chính sách của Đảng và Nhà nước ta đã đề ra. Nhưng nếu chúng ta nghiên cứu đầy đủ hơn, chọn lọc nhiều hơn những tình tiết của luật tục để soạn thảo ra Bộ luật dân sự thống nhất của quốc gia và cách xét xử phù hợp với phong tục thì việc ổn định xã hội vùng dân tộc thiểu số sẽ tốt hơn nữa.[4] Luật tục gắn liền với vấn đề tự quản ở cộng đồng dân cư và xa hơn là vấn đề dân chủ của các thành viên trong cộng đồng. Đối với buôn làng truyền thống, tự quản là một đặc trưng và cũng là hình thức của dân chủ với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Tính chất tự quản này cần được phát huy để làm tăng hiệu lực của công tác quản lý hành chính. Tuy nhiên, tự quản vấn đề gì, tự quản đến mức độ nào và nói rộng ra là được phép vận dụng luật tục đến đâu, đó là vấn đề cần làm rõ. Do đó, chúng tôi cho rằng cần trả lời các câu hỏi sau: Thứ nhất, luật tục được hình thành dựa trên những giá trị xã hội nào? Tồn tại trong những điều kiện xã hội như thế nào? Thứ hai, mức độ cần thiết phải vận dụng luật tục bên cạnh luật pháp trong quản lý cộng đồng tại các buôn làng dân tộc thiểu số như thế nào? Thứ ba, trong quá trình áp dụng luật tục, mối quan hệ giữa luật tục và luật pháp diễn ra như thế nào? Có mâu thuẫn không? Và nếu có mâu thuẫn thì phải giải quyết như thế nào? Để trả lời các câu hỏi trên, chúng tôi chọn đề tài “Mối quan hệ giữa luật tục và luật pháp trong chế độ tự quản cộng đồng (Nghiên cứu trường hợp Luật tục Êđê trên địa bàn tỉnh Dak Lăk)” làm luận án của mình. Dưới cách tiếp cận xã hội học, luật tục sẽ đư ...