Một số thủ thuật kế toán để thực hiện hành vi chi phối thu nhập được áp dụng phổ biến tại các doanh nghiệp Việt Nam

Vấn đề nhận diện những thủ thuật kế toán thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán để thực hiện hành vi chi phối thu nhập có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm hiểu và đánh giá ảnh hưởng của hành vi này đến việc sử dụng thông tin kế toán của các đối tượng khác nhau có liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp. Vì vậy bài viết này tập trung giới thiệu một số thủ thuật kế toán chủ yếu mà các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam thường áp dụng để thực hiện hành vi chi phối thu nhập.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số thủ thuật kế toán để thực hiện hành vi chi phối thu nhập được áp dụng phổ biến tại các doanh nghiệp Việt Nam Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật MỘT SỐ THỦ THUẬT KẾ TOÁN ĐỂ THỰC HIỆN HÀNH VI CHI PHỐI THU NHẬP ĐƯỢC ÁP DỤNG PHỔ BIẾN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Võ Văn Nhị*, Trần Thị Thanh Hải** TÓM TẮT Hành vi chi phối thu nhập để đạt những mục đích riêng nhất định của các nhà quản trị doanh nghiệp đang là hiện tượng khá phổ biến ở các nước khác nhau, trong đó có Việt Nam. Vấn đề nhận diện những thủ thuật kế toán thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán để thực hiện hành vi chi phối thu nhập có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm hiểu và đánh giá ảnh hưởng của hành vi này đến việc sử dụng thông tin kế toán của các đối tượng khác nhau có liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp. Bài viết này tập trung giới thiệu một số thủ thuật kế toán chủ yếu mà các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam thường áp dụng để thực hiện hành vi chi phối thu nhập. Từ khóa: thủ thuật kế toán, hành vi chi phối, áp dụng phổ biến, doanh nghiệp Việt Nam SOME TRICKS OF ACCOUNTING FOR INCOME ACTS GOVERNING DISSEMINATION APPLY NOW IN VIETNAM ABSTRACT Income govern behavior to achieve certain goals of the separate corporate governance is a phenomenon quite common in various countries, including Vietnam. Identify issues of accounting tricks through the selection of accounting policies to carry out acts of governing income is significant in understanding and evaluate the impact of this behavior on the use of information accounting information of different subjects related to the operation of the business. This article focuses on introducing some significant accounting tricks that the corporate governance in Vietnam often used to perform acts governing income. Keywords: accounting tricks, dominant behavior, common application, now Vietnam * PGS. TS. Khoa Kế toán-Kiểm toán, trường Đại học Kinh tế Tp. HCM TS. Khoa Kế toán-Kiểm toán, trường Đại học Kinh tế Tp. HCM ** 104 Một số thủ thuật . . . 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong những thập niên gần đây, hành vi chi phối thu nhập diễn ra khá phổ biến tại các doanh nghiệp ở Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung nhằm đạt được mức lợi nhuận mục tiêu hoặc vì các động cơ khác nhau. Ở từng giai đoạn phát triển, hành vi chi phối thu nhập được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Trong khoảng thời gian đầu, khi hiện tượng chi phối thu nhập xuất hiện khá phổ biến ở các doanh nghiệp, việc nghiên cứu về hành vi này bắt đầu được các học giả quan tâm, thì hành vi chi phối thu nhập được coi là hành động có mục đích đối với quy trình lập và trình bày báo cáo tài chính nhằm đạt được các lợi ích cá nhân (Schipper, 1989). Với định nghĩa này, hành vi chi phối thu nhập chỉ được thực hiện thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán. Sau đó 10 năm, Healy và Wahlen đã mở rộng phạm vi định nghĩa này. Theo đó, hành vi chi phối thu nhập xuất hiện khi nhà quản lý dùng xét đoán trên báo cáo tài chính và trong cấu trúc các sự kiện, giao dịch kinh tế phát sinh nhằm làm thay đổi báo cáo tài chính, làm cho các đối tượng có liên quan hiểu sai về tình trạng kinh tế của doanh nghiệp (Healy và Wahlen, 1999). Có thể thấy, cả 2 định nghĩa này đều xem xét hành vi chi phối thu nhập dưới góc độ là hành động của nhà quản lý để nhằm mục đích gây hiểu lầm cho các đối tượng có liên quan. Càng về sau, định nghĩa về hành vi chi phối thu nhập đã được các nhà nghiên cứu phát triển lên một bước, nổi bật là định nghĩa do Ronen và Yaari đưa ra năm 2008. Các học giả này cho rằng: hành vi chi phối thu nhập là tập hợp các quyết định quản lý dẫn đến không phản ánh đúng thu nhập của doanh nghiệp trong ngắn hạn. Hành vi này có thể được thực hiện bằng các hành động liên quan đến hoạt động sản xuất, đầu tư của doanh nghiệp, hoặc liên quan đến việc lựa chọn các chính sách kế toán làm ảnh hưởng đến số liệu về thu nhập của doanh nghiệp (Ronen và Yaari, 2008). Như vậy, với định nghĩa này, có thể thấy hành vi chi phối thu nhập thường được thực hiện thông qua 2 cách, đó là thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán và thông qua các hoạt động kinh tế phát sinh tại đơn vị. Hành vi chi phối thu nhập thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán là cách thức nhà quản lý lựa chọn và sử dụng linh hoạt các quy định về chính sách kế toán để tác động đến thu nhập của đơn vị. Hành vi chi phối thu nhập thông qua các sự kiện và giao dịch kinh tế là cách thức nhà quản lý tổ chức, sắp xếp các hoạt động kinh tế để từ đó tác động đến thông tin về thu nhập của doanh nghiệp. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến hành vi chi phối thu nhập thông qua việc lựa chọn chính sách kế toán với một số thủ thuật chủ yếu được áp dụng phổ biến tại các doanh nghiệp Việt Nam. Có thể kể đến một số thủ thuật như sau: 2. MỘT SỐ THỦ THUẬT PHỔ BIẾN ĐƯỢC ÁP DUNG Ở VIỆT NAM 2.1. Thay đổi chính sách kế toán áp dụng Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán Việt Nam đưa ra một số phương pháp kế toán, chính sách kế toán và cho phép doanh nghiệp được lựa chọn chính sách phù hợp với doanh nghiệp mình. Ví dụ: các phương pháp tính giá hàng tồn kho (nhập trước xuất trước, bình quân gia quyền, thực tế đích danh); các phương pháp khấu hao tài sản cố định (phương pháp khấu hao đường thẳng, phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần và phương pháp khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm),... Tuy nhiên, khi lựa chọn chính sách kế toán nào thì phải áp dụng nhất quán để đảm bảo thông tin trình 105 Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật bày trên báo cáo tài chính có khả năng so sánh được, nếu thay đổi chính sách cần thuyết minh về sự thay đổi này. Chính việc có nhiều cơ hội lựa chọn chính sách kế toán nên nhà quản lý có thể đưa vào áp dụng chính sách kế toán thích hợp nhất theo xét đoán chủ quan của nhà quản lý để phục vụ cho các mục tiêu định trước của doanh nghiệp trong từng thời kỳ. 2.2. Thông qua việc trích lập và hoàn nhập các khoản dự phòng tổn thất tài sản Hiện nay kế toán Việt Nam cho phép doanh nghiệp thực hiện việ ...