Nghi thức hát tiễn hồn của cộng đồng

Tìm hiểu và quan tâm tới những giải pháp tích cực trong tâm linh con người về cõi chết cũng là yếu tố quan trọng không kém trên phương diện chăm sóc đời sống tinh thần tích cực cho nhân dân cũng như thắt chặt mối quan hệ gắn bó đoàn kết trong một quốc gia phong phú sắc tộc như Việt Nam ta.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghi thức hát tiễn hồn của cộng đồngTạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN NGHI THỨC HÁT TIỄN HỒN CỦA CỘNG ĐỒNG người Thái Phương Đoàn(1) - Lê Thúy Quỳnh(2) H iện nay, nghi lễ hát tiễn hồn người chết về Mường Trời của cộng đồng Thái trong tang ma vẫn còn, song những cách thức tỉ mỉ theo nghi thức cổ, giàu giá trị nhân văn đã và đang bị mai một đi ítnhiều. Tìm hiểu và quan tâm tới những giải pháp tích cực trong tâm linh con người về cõi chết cũng là yếu tốquan trọng không kém trên phương diện chăm sóc đời sống tình thần tích cực cho nhân dân cũng như thắt chặtmối quan hệ gắn bó đoàn kết trong một quốc gia phong phú sắc tộc như Việt Nam ta. Từ khóa: Nghi thức, hát tiễn hồn, dân tộc Thái, dân tộc thiểu số Dân tộc Thái có trên 1 triệu người sinh sống Trước đây, lễ hát tiễn hồn của người Tháitập trung chủ yếu tại các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, thường được kéo dài vài ngày, ngày nay do ý thứcSơn La, Hoà Bình, Yên Bái, Nghệ An, Thanh Hoá được những quan niệm tiến bộ về vệ sinh và hủvà sinh sống rải rác ở một số tỉnh miền núi phía tục tốn kém nên đồng bào đã rút ngắn thời gian đểBắc và Tây Nguyên do di cư. Dân tộc Thái còn người chết ở lại nhà nên lễ hát tiễn hồn thường chỉcó những tên gọi khác là Táy và có các nhóm Táy kéo dài trong khoảng thời gian một đêm cuối cùngĐăm, Táy Khao, Táy Mười, Táy Thanh, Hàng người chết còn ở tại gia. Nếu ngày mai đưa ngườiTổng, Pu Thay, Thổ Đà Bắc. Tiếng Thái thuộc hệ chết tới rừng ma (Pá hươn) an táng thì thời gianngôn ngữ Tày-Thái. của nghi lễ bắt đầu từ sau bữa cúng cơm chiều cho Về tâm linh, dân tộc Thái quan niệm con người chết và kéo dài cho tới gà gáy sớm mai.người bao gồm hai phần là phần hồn và phần thân Nghi lễ dài hay ngắn cũng phụ thuộc vàoxác, phần hồn có sự gắn bó khăng khít với thân thể, văn bản khắp tiễn hồn dài hay ngắn theo từng địahồn là một dạng phi vật thể, nhưng là thể sống của phương khác nhau: Văn bản khắp tiễn hồn củacon người. Nếu không có hồn sự sống không tồn người Thái đen ở Mường Thanh (dài hơn 3000 câu)tại, thể xác của con người lúc bấy chỉ thuần túy là thì nghi lễ diễn ra từ chiều tối tới khi trời sáng hômvật thể vô tri, vô giác. Cũng như nhiều dân tộc thiểu sau mới kết thúc; văn bản khắp tiễn hồn của ngườisố Việt Nam, người Thái rất coi trọng tang ma. Với Thái trắng ở Mường Tè Xã – Lai Châu (dài hơnhọ, tang ma là việc hệ trọng để con người thực hiện 400 câu) thì thời gian diễn ra nghi lễ chỉ kéo dàihành trình chuyển từ cảnh giới này đến cảnh giới khoảng 2 tới 3 tiếng,... Dù thời gian diễn ra nghi lễkhác. Trong quá trình chuyển đổi đó, phần thể xác ở từng địa phương dài ngắn khác nhau, xong nghivà linh hồn vẫn không tách rời nhau. Với họ, chết lễ ở tất cả các địa phương đều chỉ xảy ra khi có sựkhông phải là dấu chấm hết, vì sau khi chết, linh kiện tang ma và nghi lễ đó không được ấn định vàohồn sẽ về với quê cha đất tổ - Mường Trời, để tiếp bất kỳ một thời gian nào trong ngày.tục thực hiện những ước mơ chưa thành hiện thực Không gian của nghi lễ là không gian đaunơi trần thế. Vì thế, trong tang ma của người Thái thương, bi thiết giã biệt tại gia đình, tại cộng đồngdiễn ra nghi thức hát tiễn hồn độc đáo, đậm chất bản mường. Thời gian tổ chức lễ hát tiễn hồn diễnnhân văn. ra vào ban đêm cũng đã tạo cho nghi lễ đắm chìm 1. Thời gian và không gian diễn ra nghi lễ vào một không gian huyền ảo, dễ dàng cho các Mo lớn dắt dẫn tất cả bà con trong gia đình, bản mườngNgày nhận bài: 10/10/2016. Ngày duyệt đăng: 30/11/2016(1) Học viện Dân tộc; e-mail: phuongdoan@cema.gov.vn 39Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂNngười chết như cùng về một cõi của thế giới bên sống và lao động hàng ngày chia cho người chết đểkia, tiễn người quá cố về với Mường Trời. Nhờ đó người chết có đủ để ăn, để ngủ, để cày cấy, trồngmà không gian diễn xướng trở nên hư ảo, bi thương trọt chăn nuôi...và linh thiêng hơn bao giờ hết. 3. Tiến trình nghi lễ gắn liền với quá trình 2. Cách bài trí đồ cúng lễ, ý nghĩa của các diễn xướng độc đáovật dụng cúng lễ 3.1. Chủ điều hành và các bước tiến hành Đồ cúng lễ của lễ tiễn hồn thường có rất nghi lễnhiều thứ khác nhau. Mâm cúng lễ nhiều hay ít Khi trong nhà có người ốm, hấp hối rồi quacũng còn tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của từng đời,... thường có rất nhiều các bà Một, ông Mo tiếngia đình, hay tùy thuộc vào tuổi lớn nhỏ của người hành các nghi lễ như: Cầu cho người ốm khỏi bệnhquá cố. Nếu là với người cao niên có một cuộc đời khi người ốm mới mắc bệnh; cúng tìm hồn lạc khiđầy đủ ý nghĩa trách nhiệm với gia đình bản mường người chết sắp hấp hối và vừa mới qua đời,... Cácthì đồ cúng tế bao giờ cũng trang trọng và đầy đủ. lễ này được coi là những lễ nhỏ và có thể do các Về cơ bản đồ cúng phải có gà vịt, xôi trắng, Mo (chức sắc thấp) đảm nhiệm. Nhưng với lễ tiễnrượu cùng với những vật dụng chia của cho người hồn về Mường Trời thì dứt khoát phải do Mo lớnchết. Chính giữa nơi làm lễ, cả trong tang ma của tiến hành (người Thái gọi họ là Mo Luông). Bởi ...