Người lái đò sông Đà

Sông Đà - một trận đồ tự nhiên hùng vĩ, được xây dựngbằng hai chất liệu nước và đá, lỏng và cứng, cuồn cuộntuôn dài, nhấp nhô ngang dọc mà tạo hoá đã ban chovùng Tây Bắc nước Nam ta.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Người lái đò sông Đà Người lái đò sông Đà - Một thiêntùy bút có thầnSông Đà - một trận đồ tự nhiên hùng vĩ, được xây dựngbằng hai chất liệu nước và đá, lỏng và cứng, cuồn cuộntuôn dài, nhấp nhô ngang dọc mà tạo hoá đã ban chovùng Tây Bắc nước Nam ta. Công trình tự nhiên ấy đã vàđang biến đổi theo thời gian. Còn một công trình Sông Đànghệ thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ mà NguyễnTuân đã để lại cho lịch sử văn học Việt Nam, để lại chođời trên trang tuỳ bút thì mãi mãi vẫn còn nguyên vẹn, vẹnnguyên.Đọc Người lái đò Sông Đà, ta như gặp được một cây đạibút thông tạo hoá và một ông đò cũng thấu càn khôn.Cả hai đều thấu hiểu sự ảo diệu của tự nhiên, đều nắmvững quy luật xung - hợp, sinh - khắc chế hoá lẫn nhaucủa vũ trụ. Trên trang tuỳ bút, Sông Đà vừa cất giấu, vừaphô bày vẻ đẹp tuyệt mỹ của tạo hoá - một vẻ đẹp vừahung hãn, như hoang dại lại như tình tứ mộng mơ. Ôngđò Lai Châu vừa là người lao động lực lưỡng, gân guốc,vừa là nghệ sĩ tài ba. Nhiều lúc ta như thấy Nguyễn Tuânhoá thân vào ông đò Lai Châu. Tay lái của ông đò cảmđâu là ứng đó, ứng đâu là hành đó không sớm cũngkhông muộn, qua bao thác ghềnh vẫn cứ bình an. Phảichăng trời đã cho ông tuệ nhãn? Thân hình ông khoẻmạnh gọn quánh như chất sừng, chất mun. Ông còn lànghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật vượt thác qua ghềnh.Chất nghệ sĩ trong ông là ở cánh tay chèo lái là ở đôi chângiữ thế tạo đà cứ như là vũ điệu vừa nhịp nhàng vừa ăn ývới bản nhạc giao hưởng của nước sông, của đá núi, củagió ngàn. Nhưng cái chính của chất nghệ sĩ trong ông làlòng yêu đời, yêu nghề, say mê khám phá sự huyền diệucứ bay lên với đôi cánh lãng mạn. Miêu tả ông lái đò LaiChâu, Nguyễn Tuân muốn gửi đến người đọc nhữngthông điệp gì? Cuộc sống không phải lúc nào cũng nhưkhúc sông phẳng lặng mà có lúc, nhiều lúc thác ghềnh.Sống là phải biết chấp nhận, phải bơi lội, chèo lái để vượtqua thác, băng qua ghềnh chứ không phải là kéo thuyềnlên bờ để ngắm nhìn để chờ đợi? Những đoạn vănNguyễn Tuân miêu tả ghềnh thác ở Sông Đà làm chongười đọc vừa sợ lại vừa yêu, vừa muốn lánh xa lại vừamuốn lăn vào. Đây là ghềnh Hát Loóng dài hàng cây số:Nước xô đá đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng giógùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt. Và đâynữa: .... còn xa lắm mới đến cái thác dưới nhưng đã thấytiếng nước réo gần mãi lên, réo to mãi lên. Tiếng nướcthác nghe như là oán trách gì, rồi lại như là van xin, rồi lạinhư là khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nórống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộngiữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa, đang phá tuông rừnglửa. Sóng thác đã đánh đến đòn độc hiểm nhất.... Mặtsông trong tích tắc loé sáng lên như một cửa bể đom đómrừng ùa xuống mà châm lửa vào đầu sóng... Ông đò đãnắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Ông đã thuộcquy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này.Nguyễn Tuân vừa biết dùng người, viết câu hay, tả cảnhhợp, tả tình sâu nên cuốn hút người đọc và tôn vinh vẻđẹp của con người, của thiên nhiên. Văn của NguyễnTuân đúng là như thế vừa chân nhân vừa chân trí -một thứ văn ngang dọc. Tai nghe tiếng nước, mắt ngắmxoáy sâu, câu văn đã dứt mà âm thanh vẫn còn vangvọng, khí văn vẫn còn phảng phất như khói mây. Vượtqua 73 thác ghềnh, ông đò Lai Châu vẫn đĩnh ngộ thôngtuệ, không để luỵ tâm, không làm tổn trí. Đi thuyền khôngsợ thác ghềnh vừa là dũng lược vừa là mưu lược củaNguyễn Tuân và ông đò Lai Châu. Nguyễn Tuân quan sátông đò chèo lái con thuyền then vuốt đuôi én, giống nhưthầy trò Khổng Tử xem người đàn ông bơi ở Lã Lương.Nguyễn Tuân cùng với người lái đò Sông Đà vừa tìm kiếmvừa khám phá, vừa chinh phục lại vừa tôn vinh. Thạchtrận trên Sông Đà. Cách xa Nguyễn Tuân, cách xa chúngta mấy trăm năm về trước, Nhà Bác học, Nhà Danh nhânvăn hoá Lê Quý Đôn cũng đã viết về sông Đà. Bên cạnhnhững ghềnh thác hiểm trở, Lê Quý Đôn còn cho ta biếtnhiều tư liệu kỳ thú: Hạ lưu Vạn bờ... có núi Ngải trướcmặt trông ra sông Đà, đối ngạn là xứ Ngòi Lạt, trên núi cócây Ngải Tiên. Mùa xuân hoa rụng xuống nước, cá uốngnước này liền vượt được Long Môn hoá rồng... sông Đànước sông trong suốt, chảy xuống các động Phà Tây, HảoTề thuộc châu Quỳnh Nha... Đường sông thác ghềnhhiểm trở, gồm 83 thác có tiếng mà Vạn bờ là thác nguyhiểm thứ nhất (Kiến văn tiểu lục - trang 345)Nguyễn Tuân đã không còn để pha màu, chế bản, tạohình tôn vinh những mẫu đẹp cho đời đã 20 năm naynhưng trên những trang viết chứa học thuật, tụ tinh hoa,phong độ Nguyễn Tuân vẫn như núi đứng, tinh thầnNguyễn Tuân vẫn như mây bay. Những bản nhạc củanước của đá, của thác của ghềnh, người đọc, người họclắng nghe để mà nghĩ tới cái âm vang sâu thẳm nơi cõilòng tác giả? Ghềnh sông dài, thác sông lớn, xoáy nướcsâu đã khơi dậy những gì tiềm ẩn nơi sâu kín nhất, u linhnhất của tác giả và ông đò Lai Châu. Ghềnh và thác trongtự nhiên cũng là ghềnh và thác trong cuộc sống đã bungnở trong nhãn tuệ của Nguyễn Tuân để Nguyễn Tuân gửitới người đọc, người học qua thiên tuỳ bút có thần. ...