Những hàm ý ngữ dụng liên quan đến từ thì và cách dùng nó để biểu hiện các hành vi ngôn ngữ

Nội dung bài viết "Những hàm ý ngữ dụng liên quan đến từ thì và cách dùng nó để biểu hiện các hành vi ngôn ngữ" trình bày về hàm ý ngữ dụng của hư từ thì. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của bài viết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những hàm ý ngữ dụng liên quan đến từ thì và cách dùng nó để biểu hiện các hành vi ngôn ngữSè 9 (203)-2012ng«n ng÷ & ®êi sèng11Ng«n ng÷ häc vµ viÖt ng÷ häcNh÷ng hµm ý ng÷ dông liªn quanquan ®Õntõ th× vµ c¸ch dïng nã ®Ó biÓu hiÖn c¸chµnh vi ng«n ng÷Pragmatic implications of the word thenthenthen andits usage to denote linguistic behavioursL−¬ng ®×nh kh¸nh(TS, Cao ®¼ng S− ph¹m H−ng Yªn)AbstractEach utterance has both direct and indirect meanings which we must refer to something tounderstand. That is called denotation and it is divided into linguistic implication andpragmatic implication. In Vietnamese, the word then used in utterances denotes linguisticbehaviours and pragmatic implication. When we would like to clearly determine pragmaticimplications related to the word then, we must put the whole sentence in the context.1. Më ®ÇuMét ph¸t ng«n, ngoµi c¸i ý nghÜa ®−îc nãira trùc tiÕp nhê c¸c yÕu tè ng«n ng÷ (©m, tõ,kÕt cÊu có ph¸p) cßn cã rÊt nhiÒu ý nghÜakh¸c n÷a mµ chóng ta ph¶i dïng ®Õn thaot¸c suy ý, dùa vµo ng÷ c¶nh, ®iÒu khiÓn lËpluËn... míi n¾m b¾t ®−îc. C¸c ý nghÜa nhêsuy ý míi n¾m b¾t ®−îc gäi lµ ý nghÜa hµmÈn. NghÜa ®Çy ®ñ cña mét ph¸t ng«n baogåm nghÜa hiÓn ng«n vµ nghÜa hµm ng«n.NghÜa hµm ng«n chia ra thµnh tiÒn gi¶ ®Þnhvµ hµm ý. Cã hai lo¹i hµm ý ®ã lµ: hµm ýng«n ng÷ vµ hµm ý ng÷ dông. Hµm ý ng«nng÷ lµ lo¹i hµm ý ®−îc h×nh thµnh do tõ ng÷vµ cÊu tróc néi t¹i cña mét c©u. Hµm ý ng÷dông lµ lo¹i hµm ý ®−îc h×nh thµnh qua ng÷c¶nh cña c©u, qua nh÷ng t×nh huèng giaotiÕp cô thÓ. Hµm ý ng÷ dông ®−îc n¶y sinhtheo nh÷ng quy luËt l«gic, quy luËt t©m lÝ,nhËn thøc, trªn c¬ së nh÷ng tri thøc nÒnt¶ng trong cuéc sèng. Do nh÷ng c¬ chÕ ng«nng÷, chóng ta nhËn biÕt ®−îc, suy luËn rac¸c lo¹i hµm ý.Trong tiÕng ViÖt, c¸c tõ ®−îc ph©n thµnhhai lo¹i: thùc tõ vµ h− tõ. Th«ng th−êngthùc tõ bao gåm danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ.H− tõ bao gåm phô tõ vµ kÕt tõ... C¸c tõ ®·,sÏ, råi, rÊt, kh«ng... ®−îc gäi lµ phô tõ, cßnnh−ng, víi, vµ do, bëi, vËy... gäi lµ kÕt tõ.Nh÷ng tõ h− cã ý nghÜa t×nh th¸i vµ quanhÖ kh¸c nhau, cã ý nghÜa phñ ®Þnh, ý nghÜanghi vÊn, ý nghÜa nhÊn m¹nh, ý nghÜa thêigian vµ ®−îc dïng ®Ó biÓu thÞ c¸c quan hÖ12ng«n ng÷ & ®êi sèngng÷ ph¸p. C¸c tõ h− ngoµi nh÷ng ý nghÜatrªn cßn cã ý nghÜa kh¸c vµ biÓu hiÖn nh÷ngquan hÖ kh¸c n÷a.VÝ dô: 1. Gi¸ quyÓn truyÖn nµy hai m−¬ingµn ®ång.2. Gi¸ quyÓn truyÖn nµy cã haim−¬i ngµn ®ång.3. Gi¸ quyÓn truyÖn nµy vÉn haim−¬i ngµn ®ång.4. Tuy nhiªn, gi¸ cña quyÓntruyÖn nµy vÉn hai m−¬i ngµn ®ång.C©u 1, 2 lµ c©u t−êng thuËt. Chóng ®Òuth«ng b¸o vÒ gi¸ s¸ch, nh−ng chóng cã ®iÓmkh¸c nhau c¬ b¶n lµ: ë c©u 1, chÊp nhËn®−îc c¶ hai c¸ch ®¸nh gi¸ hoÆc khen rÎ, hoÆcchª ®¾t. C©u 1 kh«ng cã sù ®¸nh gi¸ nµo. ëc©u 2, chØ chÊp nhËn lêi ®¸nh gi¸ khen rÎ.C©u 2 gåm hai thµnh phÇn: ng−êi nãi ®·th«ng b¸o vÒ gi¸ s¸ch rÎ vµ sù ®¸nh gi¸ b×nhluËn cña ng−êi nãi ®ã lµ sù ®¸nh gi¸ rÎ. Sùkh¸c nhau ë c¸ch sö dông trî tõ cã.C©u 3, 4 tõ vÉn nãi vÒ sù tiÕp tôc cñahiÖn t−îng tr¹ng th¸i nªn c¶ hai c©u ®Òu cãtiÒn gi¶ ®Þnh lµ tr−íc ®©y gi¸ quyÓn truyÖnlµ hai m−¬i ngµn vµ c¶ hai c©u ®Òu th«ngb¸o vÒ gi¸ s¸ch hiÖn nay. C©u 4 chØ ®−îcph¸t ng«n trong ®iÒu kiÖn sau: Tr−íc ®ã ®·cã mét ph¸t ng«n P lµm chóng ta nghÜ r»nggi¸ quyÓn truyÖn nµy ®· thay ®æi. C©u 4kh¸c c©u 3 ë tr¹ng ng÷ tuy nhiªn.Trong c¸c vÝ dô trªn, tõ cã, tuy nhiªnmang nh÷ng nÐt nghÜa kh¸i qu¸t, ®éc lËpvíi néi dung cña thùc tõ vµ phÇn cßn l¹i cñac©u.Nh− vËy, tõ h− cã vai trß quan trängtrong sù h×nh thµnh nghÜa cña c©u (ph¸tng«n). Nh÷ng nghÜa ®ã ®éc lËp víi thùc tõ,chóng biÓu hiÖn c¸c hµnh vi ng«n ng÷ biÓuhiÖn c¸c hµm ý. C¸c nhµ ng«n ng÷ cµng chóý tíi vai trß cña tõ phô trî trong viÖc t¹onghÜa cña c©u, ®Æc biÖt lµ nghÜa hµm Ènng«n ng÷. Còng trong c¸c ph¸t ng«n, sùxuÊt hiÖn cña c¸c tõ h− dÉn ®Õn nh÷ng hµmý ng÷ dông kh¸c nhau. Tõ th× lµ mét biÓuhiÖn cô thÓ cña tõ h−.2. XÐt hµm ý trong c©u ghÐp cã tõ th×sè9 (203)-2012Dïng cÆp tõ nèi nÕu... th× sÏ t¹o ra c¸c c©ubiÓu hiÖn quan hÖ ®iÒu kiÖn - kÕt qu¶ (NÕu Ath× B). T−¬ng øng víi c¸c c©u nµy, trong l«gicchØ cã mét kiÓu ph¸n ®o¸n ®−îc gäi lµ ph¸n®o¸n kÐo theo A => B (NÕu A th× B). §èichiÕu l«gic, c¸c kiÓu c©u cã cÆp tõ nÕu ... th×lµ nh÷ng c©u biÓu hiÖn quan hÖ nh©n qu¶(c©u nh©n qu¶). NhiÒu c©u nh©n qu¶ truyÒn®¹t t−êng minh mét néi dung. Nh−ng còngcã nh÷ng c©u nh©n qu¶ chøa ®ùng hµm ý.Ng−êi nghe nhËn ra hµm ý nµy th«ng quamét qu¸ tr×nh suy luËn ®Æc thï cña ng«nng÷ tù nhiªn.VÝ dô: - NÕu bµ Êy kh«ng ®Ñp th× xãmm×nh ch¼ng cã ai ®Ñp c¶.Hµm ý cña c©u trªn lµ: Bµ Êy lµ ng−êi ®ÑpnhÊt xãm.Ph¸t ng«n trªn cã thÓ ®−îc suy luËn quac¸c b−íc nh− sau:B−íc 1: C©u trªn cã cÊu tróc nÕu A th× B;A => B (A = bµ Êy kh«ng ®Ñp; B = xãm m×nhch¼ng cã ai ®Ñp c¶).B−íc 2: Trong thùc tÕ, mäi ng−êi ®Òu tinr»ng c©u B lµ sai, kh«ng B míi lµ ®óng, ta sÏcã ~ B.B−íc 3: Ta cã nÕu A th× B (A = B) vµkh«ng B (~ B). VËy theo quy t¾c MT suy ra ~A.A = NÕu bµ Êy kh«ng ®Ñp (tøc lµ bµ Êy ...