NHỮNG PHO TƯỢNG THỜI LÊ TRỊNH

Hải Phòng là một trong những cái nôi khu vực từ văn hóa cổ tới thời kỳ phong kiến độc lập ở nước ta. Hiện nay, ở đây còn lại một số công trình kiến trúc Mỹ thuật điêu khắc tượng có giá trị độc đáo mà ít nơi có được. Tổ sư làng nghề tạc tượng phủ sơn là Nguyễn Công Huệ truyền nghề cho dân làng xã Đồng Minh huyện Vĩnh Bảo từ thời Bắc thuộc. Cũng tại đây, dòng họ Tô có ông tổ nghề là Tô Phú Vượng nổi tiếng là nhà điêu khắc tượng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHỮNG PHO TƯỢNG THỜI LÊ TRỊNH NHỮNG PHO TƯỢNG THỜI LÊ TRỊNH mặt trước và mặt sau trang phục quan võ mặc đại triều tk 17-18 ở đình Bảo Hà Hải Phòng là một trong những cái nôi khu vực từ văn hóa cổ tới thời kỳ phong kiến độc lập ở nước ta. Hiện nay, ở đây còn lại một số công trình kiến trúc Mỹ thuật điêu khắc tượng có giá trị độc đáo mà ít nơi có được. Tổ sư làng nghề tạc tượng phủ sơn là Nguyễn Công Huệ truyền nghề cho dân làng xã Đồng Minh huyện Vĩnh Bảo từ thời Bắc thuộc. Cũng tại đây, dòng họ Tô có ông tổ nghề là Tô Phú Vượng nổi tiếng là nhà điêu khắc tượng từ cuối thế kỷ XVII đầu XVIII thời Lê Trinh. Tô Phú Vượng có biệt tài nhìn người tạc ra tượng đẹp, chuẩn mực theo phong cách hiện thực thần thái sinh động có thể xem tướng đuợc. Ông đuợc chúa An Vương Trịnh Cương phong tước là Kỳ tài tử năm 1728 niên hiệu Bảo Thái 9, sau thăng là Kỳ tài bá. Đến năm 1754 thời Cảnh Hưng chúa Tĩnh Vương Trịnh Sâm, Tô Phú Vượng đuợc vinh phong là Kỳ tài hầu1. Ông đuợc coi là kỳ tài của nước ta thời Lê Trịnh. Tại quê ông còn để lại nhiều tượng điêu khắc giá trị. Đặc biệt ở đây ông còn tự tạc chân dung mình trong tư thế ngồi phong độ ph Ba pho tượng thị nữ ở đình Bảo Hà Nhóm tượng này ít đuợc biết tới vì để sâu trong hậu cung, nơi có một không gian nhỏ bé, quá chật và tối. Phía trên ngai thờ có 4 thị nữ hầu đứng xung quanh, còn ba pho tượng cổ có giá trị từ thế kỷ XVII, XVIII thời Lê Trịnh, mỗi cô một vẻ đẹp thuần hậu, hai tay có các động tác khác nhau như bưng khay trầu, bê buồng cau, bưng trái đào, bưng quả phật thủ. Các tượng thị nữ nét mặt đoan trang, mũi thon dọc dừa, tất cả đều rẽ ngôi giữa, cân đối, mái tóc dài màu đen dày xuống tận gót và chân rất rõ đặc tính của thiếu nữ Việt. Có cô thị nữ đeo hoa tai mặt dàn, chân đi hài trái đào cong, váy phủ kín dài thướt tha. Những pho tượng thị nữ thế hiện trang phục cung đình: áo gấm tay thụng, cổ viền có trang trí họa tiết, áo cổ chéo vạt hai lớp yếm trong cùng, trên áo trang trí đoàn văn (hoa tròn lớn, điểm các bông hoa nhỏ dây liên xen kẽ rất đẹp). Bốn lớp áo cổ giao nhau (tràng vạt) trong là yếm đào. Cổ áo đuờng viền lớn có trang trí hoa văn chữ triện. Những bức tượng đã hơn ba thế kỷ, màu sắc vẫn như xưa. Nét vẽ, màu sắc mắt môi uyển chuyển, mờ ảo trong đôi mắt, mũi thon, môi hồng tạo khối hình đẹp khác hẳn với pho tượng mới đuợc làm thêm để cho đủ bộ bốn cô thị nữ xưa. Tuy làm đã có mẫu xưa để làm theo, nhưng dáng điệu thô cứng, khối mặt không thanh thoát, mắt đen, môi đỏ lòe loẹt, kém xa tượng cổ. Nét độc đáo tượng thần Linh Lang Tượng thần Linh Lang đình Bảo Hà nồi tiếng là có thể cử động ngồi xuống đứng lên ở thời Lê Trịnh. Tượng Linh Lang đuợc tạc ngồi trên ngai, đội mũ Dương Đường, áo gấm long bào cân đai đuợc chạm khắc tinh vi. Khi điều khiển chốt ở cửa, tượng sẽ từ từ đứng lên... sau đó lại ngồi xuống an tọa. Đây là pho tượng thờ đặc biệt có cử động còn lại duy nhất ở nước ta từ thời Lê Trịnh. Thời Lý, trong bia Sùng thiện diên Linh đã viết về những pho tượng cử động bằng máy, biểu diễn ở Hoàng cung Thăng Long. Những nét đẹp đẽ về tạo hình, điêu khắc ở tượng trang phục quan văn, quan võ đình Bảo Hà Khu vực Hậu cung đình Bảo Hà, hai bên còn có quan văn, quan võ mặc trang phục triều đình đứng hầu, theo lối cung đình Lê Trịnh. Đây là những tượng quan văn, quan võ mặc trang phục rất rõ nét, cụ thể có giá trị về mỹ thuật, lịch sử ở thời chúa Trịnh. Theo các cụ truyền lại đây là bố cục chầu hầu ở triều đình: Hai bên quan văn võ đứng đối diện nhau. - Trang phục quan võ, tượng thứ nhất: cao hơn người thật, mặc áo gấm màu tía, tay thụng lớn, dáng điệu ung dung, khuôn mặt hơi ngước lên cao, râu dài đội mũ đa la võ, áo gấm triều phục, hai bàn tay giấu trong tay áo thụng lớn. áo phủ ngoài cổ tròn, họa tiết áo hoa tròn trang trí vành hoa xoắn nhau với trang trí hoa lá cách điệu nhưng đơn giản, khỏe về đuờng nét. Ngực áo có bổ tử hình vuông, hơi cắt góc, đai lớn hai lên phía trên để không che khuất hình bổ tử. Những nếp áo dài khỏe tạo mảng lớn chảy dài xuống gấu áo trang trí ba lớp sóng (thủy ba kép) cách đều. áo phủ ngoài dài tới gót chân trong mặc xiêm dài quét đất, đi hài võ. - Tượng quan võ thứ hai trong trang phục thường triều: đầu đội mu đa la sếch xuống gần hết phần trán. áo đa la mặc ngoài có tròn xẻ ở giữa ngực, đuờng viền lớn có nẹp vòng xoắn trang trí, nẹp cổ đè lên họa tiết hoa cúc lớn hình tròn. Phía trong áo gấm hoa tròn, tay thụng. Dáng tượng thế võ đứng làm tiêu binh trong nghi lễ, tay cầm kiếm dựng đứng trước vai (như kiểu bồng súng) nét mặt hiên ngang mạnh mẽ, thắt đai lưng to bản giát vàng. áo đa la phủ ngoài phía dưới gấu áo hình sóng thủy ba bủa soài. áo gấm trong gấu áo sóng thủy tinh, hình sóng to nhỏ xen kẽ nhau rất đẹp về bố cục trang trí. - Tượng quan võ thứ ba: mũ đa la đen đội chéo chếch xuống trán, áo gấm hoa văn tròn lớn. Tượng ở thế động, tay phải lộ ra ngoài áo tay thụng lớn, thế tay tạo dáng hình họa mạnh mẽ, các ngón tay động, thanh thoát, móng tay ngắn, d ...