Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn

Cấp cứu bệnh nhi bị ngộ độc thuốc paracetamol.Paracetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, là một thuốc hạ nhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhất như: sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả trẻ sơ sinh). Paracetamol được dùng phổ biến nhưng cũng chứa đựng những nguy cơ nếu sử dụng không đúng cách....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn Cấp cứu bệnh nhi bị ngộ độc thuốc paracetamol. Paracetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, làmột thuốc hạ nhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhấtnhư: sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thaivà trẻ em (kể cả trẻ sơ sinh). Paracetamol được dùng phổ biến nhưng cũng chứađựng những nguy cơ nếu sử dụng không đúng cách. Nguyên nhân của hiểm họa Điều chưa ghi trong tờ hướng dẫn dùng thuốc: Độc hại của paracetamol: Paracetamol bị N-hydroxyl hoá do cytochromP450 tạo ra. N-acetylbenzoquinonimin là chất độc gây hoại tử gan không hồiphục. Nhờ có glutathion của gan chuyển hóa N-acetylbenzoquinonimin thành chấtkhông độc đào thải ra ngoài. Do đó, mỗi lần uống paracetamol (dù ở liều thôngthường) cơ thể sẽ mất một lượng glutathion bằng 4% trong lượng paracetamol đãdùng. Khi uống quá liều paracetamol (người lớn 6-10g/24 giờ) gan không đủlượng glutathion để giải độc. -N-acetylbenzoquinonimin tích lại sẽ phân hủy tếbào gan, dẫn đến hoại tử không hồi phục, Nhiễm toan chuyển hóa, hôn mê rồi tửvong (như vậy paracetamol dùng đường uống nguy hại hơn tiêm và đặt hậu môn). Các thuốc tương tác với paracetamol gây hại: - Tăng độc tính với gan khi dùng cùng lúc: isoniazit, đồ uống chứa ethanol(rượu trắng, rượu thuốc, bia, rượu vang... các loại thuốc chống co giật như:carbamazepin, phenyltoin, barbiturat (riêng phenobarbital có thời gian bán thảitrong huyết tương tới 6 ngày ở người bình thường và 21 ngày ở người suy gan, suythận, thì phải chờ 7 hoặc 21 ngày sau khi ngừng phenobarbital mới được dùngparacetamol). - Gây tăng huyết áp khi dùng cùng lúc với các loại thuốc chống tăng huyếtáp. - Hạ nhiệt nghiêm trọng: khi dùng cùng lúc với phenothiazin. Do nhiều tên biệt dược chứa paracetamol Do những ưu điểm đã nêu trên của paracetamol nên các nhà bào chế đãphối hợp paracetamol với nhiều dược chất khác tạo ra hàng trăm biệt dược. Nếukhông được xem nhãn hộp thuốc thì nhiều khi đến cả bác sĩ, dược sĩ cũng khôngđoán được. - Biệt dược chỉ chứa paracetamol có tên từ A - Z đơn cử như: acephen,babifever, Bé nóng, camol, dafalgan, decolgen ace, efferalgan, larylin, mexcol,panadol, servigesic, temol, vadol, zumol. - Biệt dược phối hợp với các dược chất khác từ 2 - 7 thành phần có hàngtrăm tên khác nhau. Đáng lưu ý là: những biệt dược có thành phần phenobarbital(chất tương tác xấu làm tăng độc tính của paracetamol với gan) như thần kinh D3,thần kinh số II, setal, frebital. Những biệt dược chứa phenylpropanolamin,pseudoephedrin, phenylephrin (không nên dùng cho người có bệnh cường giáp,tăng huyết áp, đau thắt ngực, huyết khối, mạch vành, đái tháo đường, tiền sử taibiến mạch máu não). Do quá nhiều dạng bào chế - Theo đường dùng thuốc: thuốc tiêm, thuốc uống, tọa dược (thuốc đạn)với nhiều hàm lượng khác nhau. Do gia đình hoặc người bệnh tự dùng thuốc Các biệt dược chứa paracetamol có khoảng 90% là thuốc mua không cầnđơn bác sĩ (OTC). Vì vậy, việc sử dụng quá liều paracetamol do trùng lặp các dạngthuốc khác nhau, tên biệt dược khác nhau, cho một người bệnh có đau nhức dữdội, đau nhức triền miên hoặc sốt cao kéo dài là điều dễ xảy ra, nhất là với nhữngbệnh nhi. Tai nạn phổ biến hơn cả là việc tự dùng các biệt dược chứa paracetamolđể chữa cảm, cúm, ho. Với người bệnh chỉ có hắt hơi sổ mũi, nước mũi chảy ròngròng (có thể do cảm lạnh, do viêm mũi dị ứng), chỉ cần đặt dưới lưỡi 2mgclopheniramin sau 30 phút là giảm nhẹ rồi hết các triệu chứng nói trên thì ngườita lại uống decolgen forte với liều 1-2 viên/lần x 3 hoặc 4 lần/ngày. Như vậy,người dùng thuốc phải chịu tác hại của một chất không cần thiết là 1.500 -4.000mg paracetamol/ngày, gan mất oan một lượng từ 60 - 160mg glutathion quýgiá (chất tạo sức đề kháng và chống ôxy hóa trong cơ thể). Do thầy thuốc chỉ định nhưng không hướng dẫn đầy đủ Với người bệnh sốt cao hay đau nhức dai dẳng, thầy thuốc thường cho liềucao hoặc dùng paracetamol nhiều ngày, nhưng thường quên kiểm tra trước đóbệnh nhân đã dùng thuốc có chứa paracetamol hoặc các loại thuốc tương tác có hạivới paracetamol (như phenobarbital...) cũng dẫn đến ngộ độc. Tôi đã đến thămbệnh nhân điều trị ở nhiều bệnh viện thấy bệnh nhân đã hết sốt cao 2 ngày (xembảng theo dõi ở đầu giường bệnh nhân ghi: 37,5oC và 38oC), không đau nhức màbệnh nhân vẫn được phát efferangan codein. Có lẽ đó cũng là một nguyên nhângóp phần làm gia tăng số bệnh nhân suy gan, bệnh nhân tử vong do sốt xuất huyếtmỗi ngày một tăng (có trường hợp men gan cao, tiểu cầu giảm mà vẫn được phátthuốc uống có chứa paracetamol). Thiếu sót phổ biến là bác sĩ cấp đơn cho ngườicó thẻ bảo hiểm y tế thường kèm theo 10-20 viên paracetamol 500mg ...