Phát triển nguồn nhân lực ở một số quốc gia và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, nguồn nhân lực luôn đóng vai trò hết sức quan trọng, quyết định sự thành công của mỗi quốc gia. Do vậy các nước trên thế giới luôn chú trọng đến đầu tư và phát triển nguồn nhân lực. Tùy vào điều kiện về kinh tế, văn hóa, xã hội, mỗi quốc gia có cách thức xây dựng và phát triển nguồn nhân lực khác nhau. Bài viết tìm hiểu kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực của một số quốc gia trên thế giới, từ đó rút ra một số gợi ý cho Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển nguồn nhân lực ở một số quốc gia và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam HUFLIT International Conference On Ensuring A High-Quality Human Resource In The Modern Age - Oct 16, 2020 doi: 10.15625/vap.2020.0055 PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Ở MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM Lê Trung Hiếu Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng hieult@due.edu.vn TÓM TẮT: Trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, nguồn nhân lực luôn đóng vai trò hết sức quan trọng, quyết định sự thành công của mỗi quốc gia. Do vậy các nước trên thế giới luôn chú trọng đến đầu tư và phát triển nguồn nhân lực. Tùy vào điều kiện về kinh tế, văn hóa, xã hội, mỗi quốc gia có cách thức xây dựng và phát triển nguồn nhân lực khác nhau. Bài viết tìm hiểu kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực của một số quốc gia trên thế giới, từ đó rút ra một số gợi ý cho Việt Nam. Từ khóa: Nguồn nhân lực, phát triển, Việt Nam. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nguồn nhân lực (NNL) là yếu tố quan trọng nhất của lực lượng sản xuất xã hội, quyết định sức mạnh của một quốc gia. Trình độ phát triển của NNL là thước đo chủ yếu của sự phát triển, vì vậy các quốc gia trên thế giới đều rất coi trọng việc xây dựng và phát triển NNL. Thực tiễn cho thấy, trong thế kỷ XX có những quốc gia nghèo tài nguyên thiên nhiên nhưng nhờ có chính sách hiệu quả trong phát triển NNL nên đạt được nhiều thành tựu kinh tế xã hội to lớn. Đặc biệt ở các quốc gia ở châu Á, phát triển NNL đã và đang là vấn đề ưu tiên trước hết bởi chất lượng NNL sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia. Việc đầu tư phát triển NNL đúng đắn sẽ tạo động lực phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhận thức rõ điều này, ngay từ khi mới thành lập, Đảng và chính phủ Việt Nam đã dành sự quan tâm và đầu tư rất lớn vào công tác đào tạo NNL. Với phương châm “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, hằng năm Chính phủ đã dành khoảng 5 % GDP chi cho giáo dục và đào tạo. Nhờ vậy, trình độ dân trí, trình độ chuyên môn kỷ thuật người lao động ngày càng được nâng cao, tạo động lực to lớn thúc đẩy nền kinh tế phát triển nhanh và ổn định trong thời gian qua. Tuy nhiên, trong bối cảnh mới với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học, công nghệ, NNL Việt Nam được đánh giá là chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế cũng như hội nhập quốc tế. Năng suất lao động còn thấp so với các nước trong khu vực cũng như các nước trên thế giới. Để phát triển nền kinh tế theo hướng hiện đại và bền vững đòi hỏi NNL có chất lượng, trình độ chuyên môn cao, có khả năng áp dụng tiến bộ khoa học kỷ thuật vào sản xuất. Bài viết này sẽ tìm hiểu kinh nghiệm về đào tạo và phát triển NNL của một số quốc gia trên thế giới, qua đó rút ra một số gợi ý cho Việt Nam. II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU A. Cơ sở lý thuyết 1. Nguồn nhân lực Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về nguồn nhân lực. Theo Liên Hợp Quốc thì “Nguồn nhân lực là tất cả những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, năng lực và tính sáng tạo của con người có quan hệ tới sự phát triển của mỗi cá nhân và của đất nước”. Ngân hàng thế giới cho rằng: “Nguồn nhân lực là toàn bộ vốn con người bao gồm thể lực, trí lực, kỹ năng nghề nghiệp… của mỗi cá nhân”. Như vậy, có thể thấy rằng nguồn lực con người được coi như một nguồn vốn quan trọng trong quá trình phát triển của mỗi quốc gia cùng với các loại vốn vật chất khác: vốn tiền tệ, công nghệ, tài nguyên thiên nhiên [1]. Theo Tổ chức Lao động quốc tế: “Nguồn nhân lực của một quốc gia là toàn bộ những người trong độ tuổi có khả năng tham gia lao động”. Theo đó nguồn nhân lực được hiểu là nguồn cung cấp sức lao động cho sản xuất xã hội, cung cấp nguồn lực con người cho sự phát triển. Nguồn nhân lực bao gồm các nhóm dân cư trong độ tuổi lao động, có khả năng tham gia vào lao động, sản xuất xã hội, là tổng thể các yếu tố về thể lực, trí lực của họ được huy động vào quá trình lao động. Theo Nicolas Henry: “Nguồn nhân lực là nguồn lực con người của những tổ chức (với quy mô, loại hình, chức năng khác nhau) có khả năng và tiềm năng tham gia vào quá trình phát triển của tổ chức cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của quốc gia, khu vực, thế giới” [2]. Theo George T. Milkovich and John W. Boudrea: “Nguồn nhân lực là tổng thể các yếu tố bên trong và bên ngoài của mỗi cá nhân đảm bảo nguồn sáng tạo cùng các nội dung khác cho sự thành công, đạt được mục tiêu của tổ chức” [3]. Lê Trung Hiếu 21 2. Phát triển nguồn nhân lực Trong thời đại ngày nay, nhận thức được vai trò quan trọng của NNL đối với sự phát triển kinh tế, các quốc gia đặc biệt chú trọng đến việc phát triển con người, phát triển NNL. Chăm lo đầy đủ đến con người là yếu tố bảo đảm chắc chắn nhất cho sự thịnh vượng của mọi quốc gia. Đầu tư cho con người là đầu tư có tính chiến lược, là cơ sở nền tảng cho sự phát triển bền vững. Do có nhiều cách tiếp cận khác nhau, nên phát triển NNL được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Theo quan niệm của Liên Hợp Quốc, “phát triển nguồn nhân lực bao gồm giáo dục, đào tạo và sử dụng tiềm năng con người nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống”. Có quan điểm cho rằng: phát triển nguồn nhân lực là gia tăng giá trị cho con người, cả giá trị vật chất và tinh thần, cả trí tuệ lẫn tâm hồn cũng như kỹ năng nghề nghiệp, làm cho con người trở thành người lao động có những năng lực và phẩm chất mới, cao hơn, đáp ứng được những yêu cầu to lớn và ngày càng tăng của sự phát triển kinh tế - xã hội. Một số nhà kinh tế Việt Nam cũng có những quan niệm tương tự với sự cụ thể hóa hơn về phát triển NNL, tiêu biểu như: Trần Xuân Cầu và Mai Quốc Chánh (2012) cho rằng “Phát triển nguồn nhân lực là quá trình phát triển th ...