Phong Tục Về Tang Ma

Phong Tục Về Tang MaTác giả: Nguyễn Dư Tang lễ là những lễ nghi được đặt ra để bày tỏ lòng thương xót và kính thờ người chết. Người Việt Nam coi tang lễ cha mẹ là quan trọng nhất. Khi cha mẹ hấp hối thì phải khiêng ra giữa nhà để tỏ rằng cha mẹ chết một cách quang minh chính đáng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phong Tục Về Tang Ma Phong Tục Về Tang MaTác giả: Nguyễn DưTang lễ là những lễ nghi được đặt ra để bày tỏ lòng thương xót và kính thờngười chết. Người Việt Nam coi tang lễ cha mẹ là quan trọng nhất.Khi cha mẹ hấp hối thì phải khiêng ra giữa nhà để tỏ rằng cha mẹ chết mộtcách quang minh chính đáng. Lúc này phải đặt tên hiệu, tên thụy, còn gọi làtên cúng cơm, rồi thưa cho cha mẹ biết để sau này mỗi khi cúng giỗ, nghecon cháu khấn tên thì cha mẹ về dự lễ. Lại lấy một miếng lụa trắng dài đặtlên mặt, có người nói đặt lên ngực (1) để hồn người sắp chết nhập vào, rồikết thành hình người, gọi là hồn bạch.Khi tắt thở rồi thì tang chủ (người chủ lễ, thường là con trai trưởng) lấy mộtchiếc đũa để ngang hàm, dùng một miếng khăn hoặc một miếng giấy phủ lênmặt để tránh ma quỷ ám hại.Xong, khiêng xác đặt xuống đất, rồi lại khiêng lên giường, mong rằng ngườichết hấp thụ sinh khí của đất, may ra sống lại.Phan Kế Bính cho rằng tục này mang ý nghĩa là người ta bởi đất sinh ra thìkhi chết lại về đất (2). Có lẽ Phan Kế Bính đã chịu ảnh hưởng của Đạo ThiênChúa chăng ?Người con cầm cái áo của người chết mới thay, đi đường phía trước trèo lênmái nhà hú vía ba lần (lễ phục hồn, chiêu hồn) : ba hồn, bảy vía, cha đâu vềvới con hoặc ba hồn, chín vía mẹ đâu về với con, tỏ ý mong cha mẹ sống lại.Theo quan niệm của Đạo giáo thì phách (hay vía) là phần tinh thần củangười phải phụ vào xác mới tồn tại, khi người chết thì tan đi, còn hồn làphần tinh thần không có xác vẫn tồn tại được.Hú vía xong tụt xuống bằng lối phía sau. Mang áo vừa được hú vía phủ lênxác.Dùng nước thơm tắm rửa cho người chết (lễ mộc dục ), chải tóc, cắt móngtay móng chân, thay quần áo mới. Con trai tắm rửa cho cha, con gái tắm rửacho mẹ. Người chết được mặc quần áo sang trọng hay đơn sơ tùy theo nhàgiàu hay nghèo, có chức tước hay không, chết già hay chết trẻ.Các đồ dùng và nước tắm của lễ mộc dục được đem chôn.Sau đó làm lễ phạn hàm, hay ngậm hàm. Bỏ một nắm gạo và ba đồng tiền(đồng kẽm, đồng chinh) vào miệng người chết. Gạo để linh hồn người chếtăn, khỏi phải thành ma đói ( ngạ quỷ). Tiền dùng để đi đò hay qua cầu sangbên kia thế giới. Những người lúc sống ăn ở bạc ác thì lúc chết linh hồn phảiqua cầu Nại Hà. Người lương thiện được qua cầu Kim Ngân. Ngày xưa nhàgiàu dùng gạo và vàng, ngọc để làm lễ phạn hàm.Từ lúc mặc quần áo đẹp cho người chết xong, con cháu không mặc đồ tốtđẹp, chải chuốt. Ngược lại, càng ăn mặc tiều tụy càng tỏ lòng hiếu thảo.Tiếp đến là lễ khâm liệm. Khâm liệm là dùng vải bọc xác trước khi đặt vàoáo quan. Xác được chèn đồ bổ khuyết, bọc kín và buộc chặt thành một khốivuông vức.Lúc đặt xác vào áo quan ( lễ nhập quan ), lót giấy bản, rắc bỏng hay trà khôđể đề phòng hút nước do xác tiết ra. Nhiều nhà mời thầy phù thủy làm lễphạt mộc (chém gỗ). Một tay cầm dao, tay kia cầm bó hương, thầy phù thủyvừa niệm thần chú, vừa quát tháo, vừa chém vào thành áo quan để trừ maquỷ còn ẩn nấp trong áo quan và trong những tấm ván.Phạt mộc xong, thầy phù thủy bỏ vào trong áo quan một miếng ván đục hìnhchòm sao bắc đẩu, gọi là ván thất tinh (bảy ngôi sao). Gia đình nghèo thì chỉvẽ chòm sao lên một mảnh giấy.Ván thất tinh có công dụng gì ?Theo quan niệm của Đạo giáo thì trên cõi trời có Ngọc Hoàng Thượng Đế vànhiều vị thần ngự trị. Trong số các vị thần được người đời thờ kính có NamTào và Bắc Đẩu, hai vị thần chuyên ghi chép và kiểm soát sổ sinh, sổ tử củaloài người.Chòm sao bắc đẩu (đại hùng tinh) tượng trưng cho thần Bắc Đẩu. Bỏ tấmván thất tinh vào trong quan tài, người ta hi vọng rằng linh hồn người chết sẽđược vị thần giữ sổ tử che chở.Người nào chết nhằm giờ xấu thì phải bỏ thêm vào áo quan một cỗ bài tổtôm, ngày nay có chỗ dùng bộ bài tây, một quyển lịch tàu hoặc lịch ta.Tục này mang ý nghĩa gì ?Chữ bài (hán việt, bộ thủ), nghĩa là trừ bỏ, và chữ lịch (bộ chỉ) nghĩa là trảiqua, vượt qua.Chết nhằm giờ xấu, người ta dùng bộ bài, quyển lịch để trừ bỏ điều xấu,vượt qua được mọi khó khăn.Nhiều nhà còn dán thêm bùa bên trong và bên ngoài áo quan để trừ khử maquỷ. Có nhà dùng tàu lá gồi thay cho quyển lịch. Lá gồi trừ được thần trùng(2)(3).Nhập quan rồi, chèn thêm đồ bổ khuyết, đậy nắp áo quan, gắn sơn, đóng cáhoặc đóng đinh cho kín.Linh cữu được khiêng ra đặt giữa nhà, trên nóc bày một bát cơm úp, cắmmột chiếc đũa vót cho sơ ra như gai nhọn (có nơi gọi là chiếc đũa bông), mộtquả trứng luộc, ba nén hương.Bát cơm, quả trứng, có thể là bữa ăn để linh hồn người chết khỏi trở thànhma đói. Nhưng chiếc đũa có gai nhọn thì chắc chắn không phải là để dùng ăncơm. Không ai có thể ăn với một chiếc đũa như thế.Vậy chiếc đũa gai này mang ý nghĩa gì ?Chiếc đũa chữ hán việt là khoái (bộ trúc). Chữ khoái (bộ tâm) có nhiều nghĩa: sướng thích, nhanh chóng, sắc bén, và lính đi bắt giặc cướp.Cái gai nhọnchữ hán việt là thứ (bộ đao), thứ còn có nghĩa là đâm chết.Chiếc đũa gai tượng trưng cho một tên lính đi bắt và đâm chết giặc cướp,được người xưa dùng làm bùa trừ ma quỷ.Nếu trong gia đình còn người ở bậc cao hơn người chết thì đặt linh cữu ởgian bên cạnh, đầu quay ra ngoài sân hoặc quay về hướng nam.Sau vài ba ngày, chờ con cháu ở xa về đông đủ, thì làm lễ thành phục, cũnggọi là phát tang. Gặp mùa nóng bức hoặc lúc có bệnh dịch thì phát tang sớmhơn. Con cháu, họ hàng, tùy theo thứ bậc mà mặc đồ tang. Đồ tang củangười vắng mặt được đặt trên linh cữu.Luật xưa quy định rõ ràng năm hạng quần áo, mũ khăn, cùng thời hạn đểtang.Làm lễ nhập quan rồi nhưng chưa phát tang thì con cháu còn được phépcưới, gọi là cưới chạy tang.Nhà nào rộng rãi, giàu sang thì đặt linh sàng (giường của linh hồn ngườichết) và linh tọa (bàn thờ linh hồn).Buổi sáng bưng chậu nước, khăn mặt vào linh sàng, khóc ba tiếng rồi rướchồn bạch ra linh tọa, lúc đó mới dâng cúng cơm nước. Buổi tối dâng cúngxong, lại rước hồn bạch vào linh sàng, buông màn đắp chăn rồi mới trở ra.Nhà nghèo thì treo hồn bạch vào linh tọa, rồi làm lễ dâng cúng. Lễ này gọi làlễ chiêu tịch đi ...