Phương pháp tiếp cận nghiên cứu khoa học - PGS.TS. Phạm Văn Hiền

Phương pháp luận (Methodology) * Phương pháp (Method): Cách thức nhận thức, nghiên cứu hiện tượng của tự nhiên và đời sống xã hội. * Phương pháp luận: Học thuyết về phương pháp nhận thức khoa học và cải tạo thế giới. * Methodos và Logos: Lý thuyết về phương pháp (Methodology)
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phương pháp tiếp cận nghiên cứu khoa học - PGS.TS. Phạm Văn HiềnPhương pháp tiếp cận nghiên cứu khoa học PGS.TS. Phạm Văn Hiền pvhien@hcmuaf.edu.vn http://pgo.hcmuaf.edu.vn/pvhien TP. Hồ Chí Minh, 2010Chương 1. Đại cương về nghiên cứu khoa học1.1. Khái niệm- Phương pháp luận (Methodology)* Phương pháp (Method): Cách thức nhận thức, nghiên cứu hiện tượng của tự nhiên và đời sống xã hội.* Phương pháp luận: Học thuyết về phương pháp nhận thức khoa học và cải tạo thế giới.* Methodos và Logos: Lý thuyết về phương pháp (Methodology)- Khoa học• là “hệ thống trí thức về mọi quy luật của vật chất và sự vận động của vật chất, những quy luật của tự nhiên, xã hội, tư duy” (Pierre Auger, 1961);• là sản phẩm trí tuệ của người nghiên cứu. 1.2. Phân loạia. Tri thức kinh nghiệm (Experiential/Local/Indigenous Knowledge-IK)• Tác động của thế giới khách quan, phải xử lý những tình huống xuất hiện trong tự nhiên, lao động và ứng xử;• Tri thức được tích luỹ ngẫu nhiên trong đời sống.b. Tri thức khoa học (Academic-AK) là những hiểu biết được tích luỹ một cách hệ thống, dựa trên một hệ thống phương pháp khoa học.c. Tri thức khoa học khác gì tri thức kinh nghiệm?• Tổng kết số liệu và sự kiện ngẫu nhiên, rời rạc để khái quát hoá thành cơ sở lý thuyết.• Kết luận về quy luật tất yếu đã được khảo nghiệm• Lưu giữ # lưu truyền ? EX: Chuồn chuồn bay thấp thì mưa? Lương – Giá!• Vấn đề IK – AK @ 1.3. Khái niệm nghiên cứu khoa học• Tìm kiếm những điều khoa học chưa biết: - Phát hiện bản chất sự vật - Sáng tạo phương pháp/phương tiện mới• Tìm kiếm, vậy biết trước chưa?  Giả thuyết NCKH: phán đoán đúng/sai?  Khẳng định luận điểm KH or bác bỏ giả thuyết NCKH = tìm kiếm các luận cứ để chứng minh giả thuyết nghiên cứu/luận điểm khoa học 1.4. Các bước nghiên cứu khoa học• Bước 1: Lựa chọn “vấn đề”• Bước 2: Xây dựng luận điểm khoa học• Bước 3: Chứng minh luận điểm khoa học• Bước 4: Trình bày luận điểm khoa học Phân biệt các khái niệm Phát hiện, phát minh, sáng chế• Phát minh ra nghề in hay phát hiện ra nghề in?• Phát minh thuốc nổ?• Phát hiện máy hơi nước?• Mua bán phát minh, cấp bằng phát minh?• Phát minh Học thuyết di truyền• Cá hồi đẻ nhân tạo• Chọn lọc giống sắn có nguồn gốc từ Thailand• Máy cắt mía 1.5. Sản phẩm của nghiên cứu khoa học• Phát minh – Phát hiện ra quy luật, tính chất, hiện tượng của giới tự nhiên. Ex: Archimede, Newton – Không cấp patent, không bảo hộ• Phát hiện – Nhận ra quy luật xã hội, vật thể đang tồn tại khách quan. Ex: Marx, Colomb, Kock – Không cấp patent, không bảo hộ• Sáng chế – Giải pháp kỹ thuật mang tính mới về nguyên lý, sáng tạo và áp dụng được. Ex: Nobel, Jame Watt, Edison – Cấp patent, mua bán licence, bảo hộ quyền sở hữu 1.7 Trình tự logic của nghiên cứu khoa học• Bước 1. Phát hiện “vấn đề” nghiên cứu• Bước 2. Xây dựng giả thuyết• Bước 3. Thu thập thông tin• Bước 4. Xây dựng luận cứ lý thuyết• Bước 5. Thu thập dữ liệu, xây dựng luận cứ thực tiễn• Bước 6. Phân tích và thảo luận• Bước 7. Kết luận và đề nghị Kỹ sư Kết luận, đề nghị Phân tích, thảo luận Luận cứ thực tiễn Luận cứ lý thuyết Thu thập thông tin Xây dựng giả thuyếtPhát hiện vấn đề KH Chương 2 VẤN ĐỀ KHOA HỌC2.1 Vấn đề khoa học2.2 Phân loại vấn đề khoa học2.3 Các tình huống của vấn đề khoa học2.4 Phương pháp phát hiện vấn đề khoa học 2.1 Vấn đề khoa học• Scientific/research problem là câu hỏi trước mâu thuẫn giữa hạn chế của tri thức khoa học hiện có với yêu cầu phát triển tri thức đó ở trình độ cao hơn.• EX: Newton thấy quả táo rụng – định luật Newton Trái cà phê rụng - Hiện tượng sinh lý? Chi trả dịch vụ rừng? Ktế rừng? Bank nghèo (Graming bank)? 2.2 Phân loại vấn đề khoa học• Vấn đề về bản chất sự vật cần tìm kiếm• Vấn đề về Phương pháp nghiên cứu để làm sáng tỏ về lý thuyết và thực tiễn vấn đề bản chất sự vật EX: - phát hiện ra đồ gốm Hoàng thành Thăng Long, câu hỏi “thuộc niên đại nào?” (Bản chất sự vật)/Chiêng cổ - Tiêu chí nào, làm cách nào xác định tuổi niên đại, phương pháp xác định (Phương pháp nghiên cứu) 2.3 Phương pháp phát hiện vấn đề khoa học• Phát hiện mặt mạnh, yếu trong nghiên cứu• Nhận dạng những bắt đầu trong tranh luận khoa học• Nghĩ ngược/khác lại quan niệm thông thường• Nhận dạng những vướng mắc trong hoạt động thực tế• Lắng nghe lời phàn nàn của những người không am hiểu• Câu hỏi bất chợt xuất hiện không phụ thuộc lý do nào• Đề nghị? Chương 3 GIẢ THUYẾT KHOA HỌC3.1 Khái niệm “Giả thuyết khoa học”3.2 Tiêu chí xem xét một giả thuyết3.3 Phân loại giả thuyết3.4 Kiểm chứng gi ...