Sự hình thành dư luận xã hội ở chợ nông thôn - Nguyễn Quý Thanh, Nguyễn Bích Thủy

Dư luận xã hội là thái độ xã hội được hình thành trên cơ sở tương tác giữa ý kiến các chủ thể, các nhóm. Môi trường tương tác này là các không gian công cộng. Chợ nông thôn Việt Nam có những đặc tính của một không gian công cộng. Thông qua nghiên cứu trường hợp hai chợ nông thôn tại huyện Nghi Lộc, Nghệ An, bài viết này xem xét sự định hình chủ thể, chủ đề và cơ chế lan tỏa của dư luận xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự hình thành dư luận xã hội ở chợ nông thôn - Nguyễn Quý Thanh, Nguyễn Bích ThủyTạp chí Khoa học xã hộiViệt Nam,số 9(94)- 2015TRIẾT- LUẬT- TÂMLÝ - XÃ HỘI HỌCSự hình thành dư luận xã hội ở chợ nông thônNguyễn Quý Thanh *Nguyễn Bích Thủy **Tóm tắt: Dư luận xã hội (DLXH) là thái độ xã hội được hình thành trên cơ sởtương tác giữa ý kiến các chủ thể, các nhóm. Môi trường tương tác này là các khônggian công cộng. Chợ nông thôn Việt Nam có những đặc tính của một không gian côngcộng. Thông qua nghiên cứu trường hợp hai chợ nông thôn tại huyện Nghi Lộc, NghệAn, bài viết này xem xét sự định hình chủ thể, chủ đề và cơ chế lan tỏa của dư luận xãhội. Theo tác giả, chợ nông thôn, bên cạnh chức năng trung tâm trao đổi kinh tế, còn làđiểm kết nối để định hình chủ thể và điểm trung chuyển thông tin (từ nguồn truyềnthông đại chúng và nguồn cá nhân) để hình thành nội dung của DLXH; không gianchợ là điểm khuyếch tán các luồng ý kiến ra các không gian xã hội và khu vực địa lýxung quanh làm tiền đề hình thành dư luận xã hội; đồng thời, chợ nông thôn cùng làmôi trường hình thành và lan tỏa tin đồn trong cộng đồng.Từ khóa: Không gian công cộng; dư luận xã hội; chợ nông thôn; tin đồn.1. Đặt vấn đềDLXH là ý kiến và thái độ được chia sẻbởi các nhóm lớn các cá nhân (còn gọi làcông chúng). Nó có tính chất đánh giá về cácvấn đề xã hội mà công chúng cảm thấy có ýnghĩa với họ hoặc vấn đề đó động chạm đếnlợi ích chung, các giá trị chung. Đấy chính làý kiến còn lại, là kết quả của quá trình tươngtác (trực tiếp hoặc gián tiếp) giữa các quanđiểm. Là sản phẩm của tương tác xã hội,DLXH cần có môi trường tương tác phù hợpđể hình thành và phát triển. Không gian côngcộng chính là một môi trường như vậy.Không gian công cộng là một nơi chốnmà mọi cá nhân, không phân biệt giới tính,lứa tuổi, mức sống, chủng tộc, học vấn,...đều có thể tiếp cận tự do. Trong không giannày, công chúng có thể tự do bàn luận nhữngchủ đề công cộng cũng như những vấn đềriêng tư. Như vậy, không gian công cộng64không thuần túy là một không gian vật chất,cho dù nó có thể được định hình thông quacác hình dạng vật chất, như công viên,đường và hè phố, bãi biển, khu mua sắm, cácphương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệtlà internet,... Đối lập với không gian côngcộng là không gian riêng (nhà đất riêng,hoặc trang thông tin chỉ để chế độ riêng).Những nơi này chỉ những người có sở hữuhoặc được ủy quyền mới được tiếp cận. Nằmgiữa hai loại không gian này là loại hìnhkhông gian bán công cộng (quán cafe). Nơinày các cá nhân có thể tiếp cận nếu đáp ứngmột số điều kiện, yêu cầu nhất định (muahàng chẳng hạn).(*)Phó giáo sư, tiến sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội.ĐT: 0912488694. Email: nqthanh@vnu.edu.vn.(**)Thạc sĩ, Trường Đại học Vinh. ĐT: 0917345434.Email: bichthuynguyen212@gmail.com.(*)Sự hình thành dư luận xã hội...Tùy theo đặc trưng văn hóa của mỗi xãhội, bên cạnh những loại hình không giancông cộng phổ quát, có thể còn có nhữngloại không gian đặc thù. Ví dụ: ở Việt Namđó là đình làng, chợ, đặc biệt là chợ nôngthôn. Chợ ở nông thôn Việt Nam có đầy đủnhững tính chất của không gian công cộng,vì đó là nơi ai cũng có thể đến mà không bịngăn cản, tự do thảo luận về mọi chủ đề.Như vậy, chợ nông thôn thực hiện chứcnăng kép. Một mặt, đó là nơi thực hiện cácgiao dịch kinh tế, mặt khác, đây là “trungtâm giao tiếp xã hội và trao đổi thông tin”của các cá nhân tại các vùng nông thôn. Nólà một kênh để người dân tiếp nhận và thảoluận các thông tin về các sự kiện, vấn đề xãhội, từ đó góp phần hình thành các quanđiểm cá nhân, quan điểm cộng đồng, quanđiểm chung xã hội.Các nghiên cứu xã hội học ở Việt Nam vềchợ nông thôn như một không gian côngcộng trong sự hình thành DLXH rất ít. Chủyếu các nghiên cứu là riêng rẽ về DLXH,hoặc về chợ nông thôn, hoặc về không giancông cộng. Bên cạnh đó có một số nghiêncứu không gian công cộng trong quy hoạch,phát triển đô thị. Bài viết này phân tích sựhình thành DLXH thông qua không giancông cộng - chợ nông thôn dựa trên kết quảphỏng vấn bán cấu trúc 40 người và khảo sátxã hội học 120 người kinh doanh, người muahàng và sử dụng dịch vụ, người trông xe vàcán bộ quản lý ở chợ. Nghiên cứu được thựchiện tại 2 chợ là chợ Mai Trang (xã NghiXuân) và chợ Mộc (xã Nghi Thái), huyệnNghi Lộc, Nghệ An, với mức độ đô thị hóakhác nhau (chợ Mai Trang gần thị tứ, chợMộc tại xã thuần nông thôn).2. Các yếu tố để hình thành dư luận xã hộiĐể hình thành một luồng dư luận xã hộicần có những yếu tố sau: chủ đề, chủ thể,môi trường tương tác. Chủ đề của dư luậnxã hội là các vấn đề của đời sống xã hộiđộng có ý nghĩa với chủ thể hoặc liên quantới lợi ích của chủ thể. Với những chủ đềmà chủ thể quan tâm, nó sẽ trở thành nộidung của dư luận xã hội. Như trên đã nói,quá trình này cần có một không gian côngcộng phù hợp. Khái niệm không gian côngcộng và lĩnh vực công cộng là hai kháiniệm có mối quan hệ chặt chẽ. Chính trongkhông gian công cộng cá ...