Tài liệu Bệnh béo phì

Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên, sinh viên chuyên ngành y khoa - Giáo trình, bài giảng về các bệnh thường gặp, triệu chứng và cách điều trị giúp hệ thống kiến thức và củng cố kỹ năng nhân biết và chữa bệnh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu Bệnh béo phì Bµi 20 BÖNH BÐO PH×MôC TIªU 1. Nªu ®−îc ®Þnh nghÜa, ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc vµ c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ bÐo ph×. 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n, bÖnh sinh vµ ph©n tÝch ®−îc sinh bÖnh häc cña bÐo ph× theo YHH§. 3. Tr×nh bµy ®−îc chÈn ®o¸n bÐo ph× cïng c¸c nguy c¬ vµ biÕn chøng cña nã. 4. Nªu ®−îc c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c ph−¬ng ph¸p phèi hîp trong ®iÒu trÞ bÐo ph×. 5. Tr×nh bµy ®−îc øng dông ®iÒu trÞ 4 thÓ l©m sµng bÐo ph× theo YHCT. 6. Ph©n tÝch ®−îc c¸c bµi thuèc ¸p dông ®iÒu trÞ bÐo ph×.1. §¹I C−¬NG1.1. §Þnh nghÜa BÐo ph× lµ t×nh tr¹ng d− thõa khèi mì, lµ mét héi chøng ®Æc tr−ng bëi sùt¨ng tuyÖt ®èi cña khèi mì, hay nãi c¸ch kh¸c lµ mét sù l¹m ph¸t cña dù tr÷n¨ng l−îng, chñ yÕu lµ triglycerid d−íi d¹ng m« mì. BÐo ph× lµ mét t×nh tr¹ng bÖnh lý ®a yÕu tè. Cã sù liªn quan chÆt chÏ gi÷a bÐo ph× vµ t×nh tr¹ng dinh d−ìng qu¸ møcmµ kh«ng hîp lý. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ngµy cµng chøng minh r»ng bÐoph× lµ mét yÕu tè lµm t¨ng tû lÖ bÖnh tËt, t¨ng tû lÖ tö vong, gi¶m n¨ng suÊtlao ®éng.1.2. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc BÐo ph× lµ mét bÖnh vÒ dinh d−ìng th−êng gÆp vµ cã nhiÒu h−íng giat¨ng ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi, nhÊt ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã tíi≥ 20% d©n sè bÞ bÐo ph×. TÇn suÊt thay ®æi theo: 367 − Tuæi: 2% lóc 6 - 7 tuæi; 7% lóc tuæi dËy th× vµ cao nhÊt xuÊt hiÖn ë løa tuæi 50. Tuy nhiªn ngµy nay ng−êi ta ghi nhËn tû lÖ ngµy cµng t¨ng ë céng ®ång trÎ em. − Giíi: th−êng gÆp ë n÷ giíi nhiÒu h¬n nam giíi, tÇn suÊt 25% ë giíi n÷ vµ 18% ë giíi nam. − §Þa d−: cã nh÷ng vïng bÐo ph× gÆp nhiÒu h¬n vïng kh¸c, ngay trong mét n−íc còng vËy, nh− ë Ph¸p tû lÖ ë miÒn §«ng n−íc Ph¸p lµ 33% cßn ë miÒn T©y chØ cã 17% vµ ë Paris lµ thÊp nhÊt. − §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi: bÐo ph× cã liªn quan ®Õn chÕ ®é dinh d−ìng, phong c¸ch sèng.1.3. §¸nh gi¸ bÐo ph× Khi c¬ thÓ mËp, c©n nÆng t¨ng lªn tøc khèi mì còng t¨ng lªn. §¸nh gi¸bÐo ph× chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ sù gia t¨ng cña khèi mì. C©n nÆng lý t−ëng: lµ c©n nÆng phï hîp víi løa tuæi, giíi, so víi chiÒucao. C©n nÆng lý t−ëng thay ®æi tuú theo chñng téc, ®Þa lý vµ lµ mét h»ng sèsinh lý chØ phï hîp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c©n nÆng: − C¸c ph−¬ng ph¸p nh©n tr¾c häc: + §o nÕp da vïng c¬ tam ®Çu b»ng dông cô ®Æc biÖt: nÕu kÕt qu¶ > 20mm ë nam vµ > 25mm ë n÷ lµ cã bÐo ph×. + §o chu vi vßng eo (ngang qua rèn) chia cho chu vi vßng ®ïi (ngang h¸ng chç ®ïi to nhÊt) tÝnh tû lÖ ®Ó −íc l−îng sù ph©n bè mì trong c¬ thÓ. Tû lÖ ≥ 1 ®èi víi nam vµ ≥ 0,8 ®èi víi n÷ lµ cã bÐo ph×. − C«ng thøc Lorentz ®−îc x¸c lËp qua nh÷ng c«ng tr×nh nh©n tr¾c häc, c¸c thèng kª nhiÒu n¨m cña c¸c h·ng b¶o hiÓm y tÕ C©n lý t−ëng = chiÒu cao (cm) – 100 – chiÒu cao (cm) – 150 (N = 4 ë nam vµ = 2,5 ë n÷) N − ChØ sè khèi c¬ thÓ (hay cßn gäi lµ chØ sè Quetelet): Body Mass Index (BMI): ®−îc tÝnh b»ng c©n nÆng (kg) chia cho b×nhph−¬ng chiÒu cao (m). BMI b×nh th−êng ë nam lµ 23 - 25 (trung b×nh 25); n÷ lµ 18,7 - 23,8 trungb × n h lµ 21 t he o WH O . BMI > 27 lµ bÐo ph×, vµ BMI > 30 lµ bÐo ph× bÖnh lý. ë ViÖt Nam theo ViÖn Dinh d−ìng Hµ Néi: BMI = 19,72 ± 2,81 cho nam vµ = 19,75 ± 3,41 cho n÷3681.4. Quan niÖm cña YHCT vÒ bÐo ph× Theo YHCT h×nh thÓ con ng−êi ph©n thµnh 3 lo¹i lµ: ph×, cao vµ nhôc(nh©n h÷u ph×, h÷u cao, h÷u nhôc). Gi¶i thÝch 3 lo¹i thÓ t¹ng ng−êi nªu trªnnh− sau: − Qu¾c nhôc kiªn, b× m¹n gi¶, ph×. − Qu¾c nhôc bÊt kiªn, b× ho·n gi¶, cao. − B× nhôc bÊt t−¬ng ly gi¶, nhôc. BÖnh bÐo ph× theo YHCT kh«ng liªn quan ®Õn thÓ tr¹ng ph×, cao, nhôcnªu trªn, mµ nãi ®Õn t×nh tr¹ng mËp v−ît qu¸ møc b×nh th−êng th−êng donguyªn nh©n ¨n uèng kh«ng c©n ®èi (kh«ng qu©n b×nh) hoÆc sau khi m¾c c¸cbÖnh néi th−¬ng sinh ra.2. NGUYªN NH©N, BÖNH SINH2.1. Nguyªn nh©n §a sè bÐo ph× lµ tiªn ph¸t vµ cã liªn quan ®Õn di truyÒn, n¨m 1995 ®·t×m ®−îc gen g©y bÐo ph× (Mü).2.1.1. Di truyÒn − Kho¶ng 69% ng−êi bÐo ph× cã cha hoÆc mÑ bÐo ph×; 18% c¶ cha vµ mÑ ®Òu bÐo ph×; chØ cã 7% lµ bÐo ph× mµ cha mÑ cã c©n nÆng b×nh th−êng. − Ph©n ®Þnh gi÷a vai trß cña di truyÒn vµ vai trß cña dinh d−ìng thËt sù cßn ch−a râ.2.1.2. Néi tiÕt − Tæn th−¬ng vïng h¹ ®åi g©y ¨n nhiÒu: vïng h¹ ®åi cã vai trß ®iÒu hßa ¨n uèng, vai trß cña “nót leptine - neuropeptide Y” (NPY) NPY lµ mét neuropeptid tõ vïng h¹ ®åi, lµ chÊt kÝch thÝch ¨n m¹nh nhÊt. Sù tiÕt chÊt nµy ®−îc ®iÒu hßa mét phÇn bëi leptin øc chÕ sù tiÕt NPY. Leptin lµ mét hormon do m« mì tiÕt ra, th«ng tin cho vïng h¹ ®åi vÒ møc®é khèi mì, do ®ã nã lµ mét chØ ®iÓm. Trong mét sè tr−êng hîp ngo¹i lÖ bÐo ph× gia ®×nh, ng−êi ta còng ®· ghinhËn ®ét biÕn gen leptin vµ thô thÓ cña nã. − Suy sinh dôc gi¶m gonadotropin hormon g©y héi chøng mËp ph× - sinh dôc (Babinski - Froehlich). − Suy gi¸p. − C−êng vá th−îng thËn (Cushing). 369 − U tôy tiÕt insulin, th−êng lµ u lµnh, mËp lµ do insulin lµm h¹ ®−êng huyÕt ®ãi ph¶i ¨n nhiÒu.2.1.3. Do c¸c bÖnh hiÕm gÆp − Héi chøng Laurence - Moon - Biedl - Bardet. − Héi chøng Prader - Willi.2.2. Sinh bÖnh häc cña bÐo ph× BÐo ph× chØ x¶y ra khi cã sù mÊt qu©n b×nh gi÷a cung cÊp thøc ¨n vµ tiªutèn n¨ng l−îng, khi sù cung cÊp n¨ng l−îng v−ît tréi h¬n sù tiªu hao n¨ngl−îng lµm cho c¸n c©n thu - chi n¨ng l−îng lu«n mÊt c©n ®èi theo chiÒu h−íngtÝch tô l¹i vµ ø ®äng. Hay nãi mét c¸ch kh¸c h¬n lµ sù mÊt c©n ®èi trong c¸ch¨n uèng vµ sù chËm trÔ trong chuyÓn hãa n¨ng l−îng.2.2.1. MÊt c©n ®èi trong c¸ch ¨n uèng − ¡n qu¸ møc cÇn thiÕt vµ thøc ¨n Ýt thay ®æi, qu¸ ...