Tài liệu Đau thần kinh tọa

Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên, sinh viên chuyên ngành y khoa - Giáo trình, bài giảng về các bệnh thường gặp, triệu chứng và cách điều trị giúp hệ thống kiến thức và củng cố kỹ năng nhân biết và chữa bệnh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu Đau thần kinh tọa Bµi 27 §IÒU TRÞ §AU THÇN KINH TäA THEO YHCTMôC TIªU 1. Nªu ®−îc nh÷ng yÕu tè dÞch tÔ häc cña bÖnh ®au d©y thÇn kinh täa. 2. LiÖt kª ®−îc nh÷ng triÖu chøng quan träng ®Ó chÈn ®o¸n 2 thÓ l©m sµng ®au d©y thÇn kinh täa theo YHCT. 3. Tr×nh bµy ®−îc ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ bÖnh ®au d©y thÇn kinh täa (dïng thuèc vµ kh«ng dïng thuèc cña y häc cæ truyÒn). 4. Gi¶i thÝch ®−îc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ ®au d©y thÇn kinh täa b»ng YHCT.I. §¹I C−¬NG §au d©y thÇn kinh täa ®−îc ®Þnh nghÜa lµ mét héi chøng thÇn kinh cã®Æc ®iÓm chñ yÕu lµ ®au däc theo lé tr×nh cña d©y thÇn kinh täa vµ c¸c nh¸nhcña nã; nguyªn nh©n th−êng do bÖnh lý ®Üa ®Öm ë phÇn thÊp cña cét sèng. §au d©y thÇn kinh täa cã nhiÒu nguyªn nh©n nh−ng chñ yÕu lµ do nh÷ngtæn th−¬ng ë cét sèng th¾t l−ng. N¨m 1928, mét nguyªn nh©n míi ®−îc ph¸thiÖn ®· lµm thay ®æi h¼n kh¸i niÖm vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh, ®ã lµ tho¸t vÞ®Üa ®Öm vïng th¾t l−ng. Sigwald vµ Deroux lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn m« t¶ héi chøng ®au d©ythÇn kinh täa (1764). LasÌgue, C. E., Brissaud. E., DÐjeurine J. J. ®· chøng minh ®©y lµ bÖnh®au rÔ chø kh«ng ph¶i ®au d©y (1914). Wirchow m« t¶ ®Üa ®Öm, tuy ch−a ph¶i râ rµng (1857); sau ®ã GoldnwaitJ. E., Middleton vµ Teacher t¸ch ®au d©y thÇn kinh täa do tho¸t vÞ ®Üa ®Ömthµnh mét thÓ riªng (1911). Schomorld G (1925-51) lµ ng−êi m« t¶ rÊt kü vÒ cÊu tróc gi¶i phÉu cña®Üa ®Öm (qua 10.000 cét sèng). Alajouanine, Petit Dutaillis (1928-30), Mauric (1933) vµ Mixter vµ Barr(1934) ®· m« t¶ kü vÒ l©m sµng vµ gi¶i phÉu bÖnh cña tho¸t vÞ ®Üa ®Öm. 469 Tõ 1937, ®· cã hµng lo¹t c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®au d©y thÇn kinh täacña Glorieux (1937), Bergouignan vµ Caillon (1939). Trong sè nµy, tr−êng ph¸icña De SÌze ®· cã nh÷ng ®ãng gãp rÊt lín. H×nh 27.1. D©y thÇn kinh täa - §−êng ®i vµ ph©n nh¸nhII. DÞCH TÔ HäC − BÖnh th−êng gÆp ë løa tuæi 30 - 60. − Nam m¾c bÖnh nhiÒu h¬n n÷ gÊp 3 lÇn. − §au thÇn kinh täa cã nhiÒu nguyªn nh©n nh−ng phæ biÕn nhÊt lµ tho¸t vÞ ®Üa ®Öm (chiÕm 60 - 90% theo nhiÒu t¸c gi¶, 75% theo Castaigne.P).III. NGUYªN NH©N1. Theo y häc hiÖn ®¹i Cã nhiÒu nguyªn nh©n ®au d©y thÇn kinh täa. §Ó dÔ vËn dông trong thùchµnh ng−êi ta s¾p xÕp: − Tho¸t vÞ ®Üa ®Öm: ®©y lµ nhãm nguyªn nh©n th−êng gÆp nhÊt, chiÕm tû lÖ cao nhÊt trong c¸c lo¹i nguyªn nh©n kh¸c. − C¸c bÊt th−êng cét sèng th¾t l−ng cïng (m¾c ph¶i hoÆc bÈm sinh): + M¾c ph¶i: viªm nhiÔm t¹i chç (do bÞ l¹nh, nhiÔm khuÈn, nhiÔm ®éc, tiÓu ®−êng..); tho¸i hãa cét sèng (ë ng−êi cao tuæi); ung th− di c¨n vµo cét sèng (K tiÒn liÖt tuyÕn, K vó, u vïng chËu nhá, u buång trøng…) + BÈm sinh: nhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng tr−íc khi chÈn ®o¸n nguyªn nh©n ®au d©y thÇn kinh täa do c¸c dÞ tËt bÈm sinh, cÇn ph¶i lo¹i trõ tho¸t vÞ ®Üa ®Öm vµ chØ xem c¸c dÞ tËt chØ lµ yÕu tè thuËn lîi.470 − C¸c nguyªn nh©n trong èng sèng: u tñy vµ mµng tñy, viªm mµng nhÖn 3 tñy khu tró, ¸p xe ngoµi mµng cøng vïng th¾t l−ng. 1 − Mét sè nguyªn nh©n hiÕm: khã 2 chÈn ®o¸n, th−êng chØ x¸c ®Þnh ®−îc sau phÉu thuËt nh− gi·n tÜnh m¹ch quanh rÔ, gi·n tÜnh m¹ch H×nh 27.2. ThiÕt ®å c¾t däc èng sèng mµng cøng, ph× ®¹i d©y ch»ng vµng, cho thÊy sù liªn quan cña ®Üa ®Öm ë rÔ thÇn kinh th¾t l−ng V (L5) hoÆc lç liªn hîp (3) víi d©y ch»ng (1) vµ d©y ch»ng däc sau (2) cïng I (S1) to h¬n b×nh th−êng.2. Theo y häc cæ truyÒn Theo YHCT, héi chøng ®au d©y thÇn kinh täa ®· ®−îc m« t¶ trong nh÷ngbÖnh danh täa ®iÕn phong, täa cèt phong. Phong trong héi chøng bÖnh lý nµynh»m m« t¶ tÝnh chÊt thay ®æi vµ di chuyÓn cña ®au. Mét c¸ch tæng qu¸t, do triÖu chøng quan träng nhÊt cña bÖnh lµ ®au nªnhéi chøng ®au d©y thÇn kinh täa cã thÓ ®−îc t×m hiÓu thªm trong ph¹m trïcña chøng tý hoÆc thèng (tïy theo nguyªn nh©n g©y bÖnh). Nguyªn nh©n g©y bÖnh: − Ngo¹i nh©n: th−êng lµ phong hµn, phong nhiÖt, hoÆc thÊp nhiÖt thõa lóc tÊu lý s¬ hë x©m nhËp vµo c¸c kinh bµng quang vµ ®ëm. − BÊt néi ngo¹i nh©n: nh÷ng chÊn th−¬ng (vi chÊn th−¬ng) ë cét sèng (®Üa ®Öm) lµm huyÕt ø l¹i ë 2 kinh trªn. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy lµm cho khÝ huyÕt cña 2 kinh (bµng quang vµ®ëm) bÞ c¶n trë hoÆc bÞ t¾c l¹i, g©y nªn ®au (kh«ng th«ng th× ®au). Tïy theob¶n chÊt cña nguyªn nh©n g©y bÖnh mµ biÓu hiÖn cña ®au sÏ kh¸c nhau. NÕu bÖnh kÐo dµi sÏ ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng ho¹t ®éng cña can vµ thËn. 471 NGO¹I NH©N NGUYªN NH©N KH¸C (phong hµn, phong nhiÖt, (bÊt néi ngo¹i nh©n) thÊp nhiÖt, hµn thÊp) ChÝnh khÝ suy HuyÕt ø KhÝ huyÕt kh«ng th«ng ë kinh bµng quang vµ ®ëm Täa ®iÕn phong, täa cèt phong, tý chøng, thèng KÐo dµi m¹n tÝnh Chøc n¨ng can thËn suy gi¶m H×nh 27.3. S¬ ®å nguyªn nh©n vµ c¬ chÕ bÖnh ®au thÇn kinh täaIV. TRIÖU CHøNG HäC Vµ CHÈN §O¸N §AU D©Y THÇN KINH TäAA. Theo y häc hiÖn ®¹i1. TriÖu chøng l©m sµng1.1. TriÖu chøng chñ quan §au l−ng lan däc xuèng chi d−íi 1 hay 2 bªn, ®au ©m Ø hoÆc d÷ déi §au lan theo 2 kiÓu: − Tõ th¾t l−ng xuèng m«ng, xuèng mÆt ngoµi ®ïi, mÆt ngoµi c¼ng ch©n tíi l−ng bµn ch©n, tõ bê ngoµi bµn ch©n chÐo qua mu bµn ch©n ®Õn ngãn c¸i (rÔ L5) − HoÆc tõ th¾t l−ng xuèng m«ng, xuèng mÆt sau ®ïi, mÆt sau c¼ng ch©n tíi gãt lßng bµn ch ...