Tạo lập các tình huống hoạt động ngôn ngữ cho học sinh trong dạy học môn Toán lớp 11 ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Bài viết nghiên cứu việc tạo lập các tình huống giúp học sinh lớp 11 nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hình thành và phát triển năng lực trí tuệ thông qua hoạt động ngôn ngữ toán học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tạo lập các tình huống hoạt động ngôn ngữ cho học sinh trong dạy học môn Toán lớp 11 ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân LàoHNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1075.2019-0059Educational Sciences, 2019, Volume 64, Issue 4, pp. 154-168This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn TẠO LẬP CÁC TÌNH HUỐNG HOẠT ĐỘNG NGÔN NGỮ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 11 Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Somchay Songsamayvong Bộ Giáo dục và Thể thao, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào Tóm tắt. Chúng tôi nghiên cứu việc tạo lập các tình huống giúp học sinh lớp 11 nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hình thành và phát triển năng lực trí tuệ thông qua hoạt động ngôn ngữ toán học. Bởi vì tư duy của học sinh không tách rời với ngôn ngữ nói chung và ngôn ngữ toán học nói riêng mà được diễn ra dưới hình thức ngôn ngữ, hoàn thiện trong quá trình trao đổi thông tin qua ngôn ngữ. Từ khóa: Tình huống, hoạt động ngôn ngữ, học sinh, dạy và học môn Toán, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.1. Mở đầu Việc hình thành và phát triển tư duy cho học sinh (HS) trong dạy học môn Toán làmột trong những mục tiêu rất quan trọng. Tư duy không tách rời với ngôn ngữ (NN) màdiễn ra dưới hình thức NN, hoàn thiện trong quá trình trao đổi thông qua NN của con người,NN là phương tiện biểu đạt tư duy, các hình thức cơ bản của tư duy như các khái niệm,phán đoán đều tồn tại dưới hình thức biểu đạt là NN. Ngược lại, NN cũng hình thành vàphát triển nhờ tư duy, nhờ NN mà con người có thể thực hiện các hoạt động tư duy nghĩalà NN là công cụ của tư duy. Có thể nói, NN vừa là phương tiện vừa là kết quả của tư duy.Vì vậy, trong dạy học toán, mục tiêu phát triển tư duy đã bao hàm cả vấn đề phát triển NNtoán học [1]. Tác giả Nguyễn Bá Kim mô tả “những hoạt động ngôn ngữ (HĐNN) được HS thựchiện khi họ được yêu cầu phát biểu, giải thích một định nghĩa hay một mệnh đề nào đóbằng lời lẽ của mình, hoặc biến đổi từ dạng này sang dạng khác về mặt NN, chẳng hạn từdạng kí hiệu toán học sang dạng NN tự nhiên hoặc ngược lại” [2]. Tác giả Nguyễn Ngọc Anh và Vũ Thị Hoạch (2014) đã nghiên cứu việc tạo một sốtình huống HĐNN toán học cho học sinh tiểu học.Tác giả Vũ Thị Bình (2016) đã nhậnthấy sự phức tạp của HĐNN và đã tổng hợp một số loại HĐNN toán học trong quá trìnhdạy học môn Toán trung học cơ sở và tác giả Bùi Công Tuấn (2014) nghiên cứu việc tổchức các HĐNN cho học sinh THPT.Ngày nhận bài: 12/4/2019. Ngày sửa bài: 23/4/2019. Ngày nhận đăng: 26/4/2019.Tác giả liên hệ: Somchay Songsamayvong. Địa chỉ e-mail: somchay2313598@gmail.com154 Tạo lập các tình huống hoạt động ngôn ngữ cho học sinh trong dạy học môn Toán lớp 11… Chúng tôi nhận thấy được vai trò của HĐNN toán học trong việc phát triển năng lựctrí tuệ cho người học, vì thế chúng tôi tiếp tục nghiên cứu các vấn đề này và đưa ra quanđiểm của mình về tình huống HĐNN, tình huống HĐNN toán học và vận dụng chúng vàomột số nội dung của chương trình môn Toán lớp 11 của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân(CHDCND) Lào nhằm vừa phù hợp với thực tiễn dạy học bộ môn Toán bậc trung học phổthông ở nước CHDCND Lào vừa phát triển NN toán học cho HS. Chúng tôi thiết kế cáctình huống HĐNN lồng ghép với tổ chức các hoạt động trí tuệ trong dạy và học môn Toánnhằm đạt được mục tiêu nói trên.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các khái niệm, phân loại của tìnhhuống, HĐNN, HĐNN toán học, chương trình bộ môn Toán bậc trung học phổ thôngnước CHDCND Lào… từ sách, giáo trình, tạp chí, Luận văn Thạc sĩ, Luận án Tiến sĩ,...về Khoa học Giáo dục. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp điều tra - quan sát; + Vận dụng lí thuyết để thiết kế các tình huống dạy học ở một số nội dung trongchương trình môn Toán lớp 11 của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; + Phương pháp thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi, tính hiệu quả của cáctình huống mà chúng tôi thiết kế nhằm phát triển NN toán học cho HS từ đó người họcphát triển năng lực trí tuệ.2.2. Kết quả nghiên cứu2.2.1. Một số khái niệm liên quan - Tình huống Có nhiều quan điểm khác nhau về tình huống: Theo nghĩa từ điển tiếng Việt, “tình huống là sự diễn biến của tình hình về mặt cầnphải đối phó” [3; tr.996]. Tình huống có thể hiểu là “toàn thể những sự việc xảy ra tại mộtnơi, trong một thời gian, buộc người ta phải suy nghĩ, hành động, đối phó, chịu đựng,…”[4; tr.1649]. Theo quan điểm của tâm lí học thì “tình huống là hệ thống các sự kiện bên ngoài chủthể, có tác dụng thúc đẩy tính tích cực của người đó”. Tình huống ở bên ngoài chủ thểđược hiểu theo ba góc độ: Về mặt không gian (tình huống nằm ngoài chủ thể);về mặt thờigian (tình huống xảy ra trước so với hành động của chủ thể) và về mặt chức năng (tình ...