Thiên nhiên với thế giới nghệ thuật ẩn dụ và biểu tượng trong ca dao dân ca

Thiên nhiên luôn đóng vai trò quan trọng trong ca dao dân ca Việt Nam, không chỉ là bối cảnh mà còn là nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật. Các hình ảnh thiên nhiên thường được sử dụng như những ẩn dụ và biểu tượng, phản ánh tâm tư, tình cảm và tri thức của con người. Qua những hình ảnh quen thuộc như cây cối, hoa lá, sông nước, ca dao không chỉ miêu tả vẻ đẹp của quê hương mà còn gửi gắm những giá trị nhân văn, truyền tải thông điệp về tình yêu, nỗi nhớ và sự gắn bó với đất nước. Bài viết này sẽ khám phá mối quan hệ giữa thiên nhiên và thế giới nghệ thuật trong ca dao dân ca, làm nổi bật vai trò của nó trong việc xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiên nhiên với thế giới nghệ thuật ẩn dụ và biểu tượng trong ca dao dân caNghiên cứu trao đỏi 15 khác, với ẩn dụ người ta không nói đến chủ thê được đem ra so sánh mà chỉ nói đến cáiTHIÊN NHIÊN V Ó I được dùng để so sánh. Theo Từ điển bách,THÊ G IÔ I NGHỆ THUẬT khoa văn hoá học ẩn dụ “thường được dùng đê thê hiện bản chất nội tâm của con ngườiẨN DỤ VÀ BIỂU TUỢNG bằng những hình ảnh hoặc ý tưởng lấy trong thiên nhiên”2 (tr.23). Vì vậy, trong câu ẩn dụ, thiên nhiên là đôi tượng cơ bảnTRONG C A D A O để xây dựng thủ pháp nghệ th u ật này.DÂN C A Nếu như so sánh là sự cụ thể hoá những khái niệm trừu tượng của chú thế thì ẩn dụ lại phát huy tác dụng tu từ đểĐẶNG DIỆU TRANG11 chuyên nghĩa từ những sự vật hiện tượng cụ thê lên mức khái quát hoả, trừu tượng dụ và biểu tượng là hình thức nghệ hoá các vấn đê nội dung. Vối phương pháp(Vlthuật được sử dụng phổ hiến trong ca ngầm ẩn so sánh của nghệ thuật ẩn dụ, thêdao dân ca. Nhà nghiên cứu văn học Pháp giới tình cảm trừu tượng của con ngườiF.Brunettiere vởi thuyết tiến hoá luận văn trong ca dao dân ca đã được khái quát hoáhọc nhấn mạnh rằng: “Chúng ta có thê qua các hình tượng thiên nhiên cụ thể tạothành công trong việc so sánh các tác phẩm mầu sắc trữ tình cho những lời ca. Cũngvăn học và nghệ th u ật với những sáng tạo qua các hình tượng ẩn dụ, con người đãcủa thiên nhiên song chỉ trong ý nghĩa khai thác nét tương đồng giữa các hiệnngôn ngữ hoặc xã hội so sánh với sinh vật, tượng tự nhiên với thê giới tình cảm phongcó nghĩa là không một phút nào được quên phú dê biêu đạt một cách khái quát mọirằng đó chỉ là sự so sánh hay phép ẩn dụ1 mặt tinh thần của cuộc sông.(tr.139). Như vậy, nghiên cứu thiên nhiênvới thê giới nghệ thuật ca dao dân ca, trong Một trong những đặc diêm nôi bậtmột chỉnh thể các yếu tố thi pháp của thê khiến ca dao dân ca có sức truyền cảmloại này thì phương thức tu từ ẩn dụ và mạnh mẽ, dễ đi vào lòng người là hình thứcbiểu tượng là những thủ pháp đắc dụng để sử dụng những hình tượng quen thuộc bìnhcon ngưòi phát huy tính sáng tạo, tính liên dị của thê giối thiên nhiên gần gũi xung quanh đê xây dựng những cảm xúc trữtưởng bay bổng phong phú của mình tạo tình. Những sự vật hiện tượng này khigiá trị biểu cảm cho những lời ca. bưởc vào những lời ca dao dân ca không An dụ là lôi so sánh dựa trên sự tương dơn thuíln còn mang nghĩa đen, nghĩa biêu đồng của hai hiện tượng vê hình dáng, mầu vật ban đầu mà được khoác lên một mầu sắc, tính chất, phẩm chất hoặc chức năng. sắc mới qua phương thức khái quát hoá, Hai hiện tượng này được đồng nhất vói trừu tượng hoá trở thành biêu tượng với nhau trên nguyên tắc cái này thể hiện qua cách diễn đạt ngữ nghĩa giàu biếu cảm. cái khác mà bản thân cái được nói đến thì Thông thường, ranh giới giữa ẩn dụ và biểu ngẩm ân một cách kín đáo; hay nói cách( tương đôi khi có sự dan xen, hoà trộn vói ) * nhau. Điều này dã từng gâv nhiều tranh (*) ThS. Viện N ghiên cứu văn hóa cãi trong giới khoa học ở Nga: nếu nhu nhà16 ĐĂNG DIỆU TRANGkhoa học A.A. Pôchepxki đồng nhất chúng tượng khác nhau của tự nhiên được nhậnlàm một thì A.N. Vexêlôpxki cho rằng ẩn thức mang ý nghĩa mới mẻ trên cơ sở tưdụ là biểu tượng đã mất đi phần nào dáng tưởng tình cảm, tư duy triết lí về cuộc sôngvẻ phong cách nhất định, còn V.I. Erêmina của con người. Cũng vối những thủ phápđã phân biệt ẩn dụ và biểu tượng thơ ca ở nghệ th u ật này, trường liên tưởng ngữtính biến đôi và bền vững, tính tự do và ước nghĩa được mở rộng đem lại mầu sắc đalệ của nó: “ẩn dụ là thơ ca dân gian được dạng trong những lời ca dao dân ca.sinh ra tức thời và mất đi khá nhanh. Biểu 1. Các hình tượng ẩn dụ và biểu tượngtượng được hình thành trong quá trình lâu trong ca dao dân cadài và sau đó sông hàng trăm năm. Ân dụlà yếu tố biến đổi còn biểu tương không đồi. Ca dao dân ca sử dụng một sô các hìnhbên vững. Ân dụ là một phạm trù thẩm mĩ tượng ẩn dụ quen thuộc của thiên nhiên đờivà phần lởn tự do tách ra khỏi phong cách sống hàng ngày như rau, sương, núi, đôi, ước lệ. Biểu tượng thì ngược lại được giới mía, bìm bìm, mưa, nắng, chuồn chuồn, hạn nghiêm túc bởi hệ thông thi ca xác chuối, lá, măng, quả, cây, mướp đắng, mùng định”! (tr.86). Nhìn chung, trong thơ ca dân ...