Thử đánh giá định lượng mức độ sử dụng bền vững các hệ sinh thái vùng bờ biển

Mức độ sử dụng bền vững các hệ sinh thái vùng bờ biển trong các trọng điểm nghiên cứu của một số nước tham gia dự án SECOA (Bỉ, Ấn Độ, Israel, Bồ Đào Nha và Việt Nam) đã được đánh giá trên cơ sở phân tích và tính toán các chỉ thị và chỉ số sử dụng bền vững hệ sinh thái. Kết quả phân tích và tính toán được thể hiện bằng số liệu định lượng là các giá trị của chỉ số sử dụng bền vững hệ sinh thái qua các năm trong giai đoạn đánh giá.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thử đánh giá định lượng mức độ sử dụng bền vững các hệ sinh thái vùng bờ biển Tạp chí Khoa học và Công nghệ Biển; Tập 13, Số 2; 2013: 178-185 ISSN: 1859-3097 http://www.vjs.ac.vn/index.php/jmst THỬ ĐÁNH GIÁ ĐỊNH LƯỢNG MỨC ĐỘ SỬ DỤNG BỀN VỮNG CÁC HỆ SINH THÁI VÙNG BỜ BIỂN Trần Đình Lân Viện Tài nguyên và Môi trường biển-Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam 246 Đà Nẵng, Ngô Quyền, Hải Phòng, Việt Nam E-mail: lantd@imer.ac.vn Ngày nhận bài: 6-8-2012 TÓM TẮT: Mức độ sử dụng bền vững các hệ sinh thái vùng bờ biển trong các trọng điểm nghiên cứu của một số nước tham gia dự án SECOA (Bỉ, Ấn Độ, Israel, Bồ Đào Nha và Việt Nam) đã được đánh giá trên cơ sở phân tích và tính toán các chỉ thị và chỉ số sử dụng bền vững hệ sinh thái. Kết quả phân tích và tính toán được thể hiện bằng số liệu định lượng là các giá trị của chỉ số sử dụng bền vững hệ sinh thái qua các năm trong giai đoạn đánh giá. Kết quả đánh giá bằng chỉ số cho thấy ba xu hướng sử dụng các hệ sinh thái vùng bờ biển ở các trọng điểm nghiên cứu, bao gồm: xu hướng suy giảm mức độ bền vững của hệ sinh thái do sử dụng tài nguyên ở các hệ này từ mức độ bền vững xuống mức độ không bền vững hoặc xuống mức độ rất không bền vững trong các khu vực nghiên cứu điển hình của Ấn Độ, Việt Nam và Israel; xu hướng duy trì sử dụng bền vững các hệ sinh thái vùng bờ biển trong trường hợp của Bồ Đào Nha và xu hướng không rõ ràng xuất hiện trong trường hợp của Bỉ. Từ khóa: SECOA, hệ sinh thái, sử dụng bền vững, chỉ thị, rừng ngập mặn, lớp phủ thực vật, đầm lầy. MỞ ĐẦU Xây dựng và phát triển các công cụ để đánh giá định lượng mức độ sử dụng bền vững các hệ thống tài nguyên thiên nhiên nói chung và các hệ sinh thái nói riêng luôn là nhu cầu rất lớn và ngày càng cần thiết cho quản lý và bảo vệ tài nguyên và môi trường. Một trong những công cụ để tiếp cận và đáp ứng yêu cầu trên là phát triển các chỉ thị và chỉ số trong đánh giá sử dụng các hệ sinh thái mà gần đây đã được nghiên cứu cụ thể cho một số hệ sinh thái vùng bờ biển nước ta [2, 4, 5, 6, 7]. Các chỉ thị và chỉ số đánh giá sử dụng bền vững hệ sinh thái cung cấp cho các nhà quản lý và công chúng thông tin định lượng về mức độ bền vững của hệ sinh thái trong những thời điểm nhất định, đồng thời cho phép các nhà quản lý và hoạch định chính sách phân tích và lựa chọn điều chỉnh các hành động quản lý và quyết sách đúng đắn để bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên và môi trường. Trong khuôn 178 khổ của Dự án “Giải pháp cho xung đột môi trường vùng bờ biển” - SECOA do Cộng đồng châu Âu tài trợ, vấn đề đánh giá mức độ sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên vùng bờ biển đã được đặt ra và giải quyết theo hướng đánh giá định lượng thông qua áp dụng các chỉ thị và chỉ số. Chúng được xây dựng và phát triển trên cơ sở kết hợp phân tích các đặc trưng hệ sinh thái với khung Động lực - Sức ép Hiện trạng - Tác động - Đáp ứng (DPSIR). Các kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng áp dụng các chỉ thị và chỉ số để đánh giá định lượng mức độ sử dụng bền vững các hệ sinh thái, tiến tới áp dụng để đánh giá cả hệ thống tài nguyên vùng bờ biển. TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP Nguồn tài liệu chính sử dụng trong nghiên cứu là các kết quả điều tra, khảo sát, đánh giá các hệ sinh thái vùng bờ biển ở hầu hết khu vực nghiên cứu điển hình trong Dự án SECOA, báo cáo tổng hợp và các báo cáo chuyên đề của các đối tác thuộc dự án, Thử đánh giá định lượng mức độ sử dụng … bao gồm: Vương quốc Bỉ, Ấn Độ, Israel, Bồ Đào Nha và Việt Nam (bảng 1). Phương pháp chủ đạo trong lượng hóa việc sử dụng bền vững các hệ sinh thái là xây dựng và phân tích các chỉ thị và chỉ số. Xây dựng chỉ thị và chỉ số dựa trên cơ sở phân tích khung dẫn xuất nhân quả DPSIR và áp dụng các công thức để xác định các chỉ số theo một số công trình nghiên cứu đã công bố gần đây [3, 4, 5, 6]. Bảng 1. Các chỉ thị và chỉ số sử dụng cho đánh giá sử dụng bền vững các hệ sinh thái tại một số khu vực nghiên cứu điển hình trong dự án SECOA [4] Khu vực nghiên cứu điển hình Brugge và Oostende Vùng Mumbai Hệ sinh thái Vùng bờ biển Rừng ngập mặn Chỉ thị Quốc gia Số hộ gia đình; Tổng số khách du lịch nghỉ qua đêm; Số các cơ sở công nghiệp; Diện tích khu bảo tồn; Số vụ tràn dầu; Chất lượng nước vùng bãi tắm; Trữ lượng hải sản trong ngưỡng an toàn sinh học; Diện tích đất nông nghiệp Bỉ Diện tích rừng ngập mặn; Chỉ số phát triển thực vật (NDVI); Diện tích vùng làm muối. Ấn Độ Vùng Chennai Đầm lầy ven biển Diện tích đầm lầy Pallikaranai; NDVI; Diện tích đất xây dựng; Diện tích bãi đổ rác thải. Ấn Độ Palmachim, Tel Aviv Đụn cát vùng bờ biển Lớp phủ thực vật tự nhiên. Israel Carmel Coast Haifa Đụn cát vùng bờ biển Lớp phủ thực vật tự nhiên. Israel Vùng Lisbon Vùng bờ (gồm HST thành phần: bãi biển, đụn cát, đầm lầy, bãi triều, cửa sông) Diện tích đô thị; số các cơ sở công nghiệp, thương mại, vận tải; diện tích đất nông nghiệp; diện tích đất đã sử dụng khác; Diện tích các hệ sinh thái thành phần; Diện tích các khu vực có tầm quan trọng về sinh thái; ...