Triết lý âm – dương qua một số biểu tượng của đạo Cao Đài

Được hình thành vào những năm 20 của thế kỷ XX, đạo Cao Đài được đánh giá là một tôn giáo mang tính tổng hợp. Có nhiều tư tưởng và triết lý được vận dụng trong đạo trong đó tiêu biểu là triết lý âm – dương và ngũ hành. Hai triết lý này được thể hiện một cách vừa cụ thể vừa mang tính tượng trưng thông qua một số biểu tượng trong đạo như: kiến trúc Tòa Thánh, điện thờ Phật Mẫu, hầm Bát Quái, Bát Quái đài, quả Càn Khôn, Thiên Nhãn… Trên cơ sở giới thiệu khái quát về lý luận triết lý âm - dương ngũ hành, bài viết tập trung làm rõ những biểu hiện của triết lý này thông qua một số biểu tượng của đạo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Triết lý âm – dương qua một số biểu tượng của đạo Cao Đài KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019 TRIẾT LÝ ÂM – DƯƠNG QUA MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG CỦA ĐẠO CAO ĐÀI SV: Huỳnh Minh Nhựt, Lớp: ĐHVNH2016A GVHD: ThS. Trần Hoàng Phong Tóm tắt Được hình thành vào những năm 20 của thế kỷ XX, đạo Cao Đài được đánh giá là một tôn giáo mang tính tổng hợp. Có nhiều tư tưởng và triết lý được vận dụng trong đạo trong đó tiêu biểu là triết lý âm – dương và ngũ hành. Hai triết lý này được thể hiện một cách vừa cụ thể vừa mang tính tượng trưng thông qua một số biểu tượng trong đạo như: kiến trúc Tòa Thánh, điện thờ Phật Mẫu, hầm Bát Quái, Bát Quái đài, quả Càn Khôn, Thiên Nhãn… Trên cơ sở giới thiệu khái quát về lý luận triết lý âm - dương ngũ hành, bài viết tập trung làm rõ những biểu hiện của triết lý này thông qua một số biểu tượng của đạo. Từ khóa: triết lý âm – dương, đạo Cao Đài, biểu tượng tôn giáo 1. Đặt vấn đề Trong 5.000 năm lịch sử Trung Hoa, người Hán đã có những thành tựu to lớn về văn hóa, văn minh, có thể kể đến như triết học – tư tưởng Khổng - Mạnh, Đạo giáo, thuốc súng và la bàn. Trong đó, phải kể đến triết lý âm – dương để vừa giải thích nguồn gốc vũ trụ vừa vận dụng vào đời sống thực tiễn như xây cất, chữa bệnh, thờ tự, lễ hội, … Triết lý âm – dương đã phát huy khả năng của nó trong quá trình phát triển của Trung Hoa về chính trị, quân sự, các công trình kiến trúc, tâm linh tín ngưỡng và còn nhiều hơn nữa. Trong quá trình giao lưu văn hóa với các nước xung quanh như Cao Ly (Triều Tiên), Đông Doanh (Nhật Bản), Tây Hạ, triết lý âm - dương đã được các nước này tiếp thu, trong đó có cả Đại Việt (Việt Nam). Vào những năm hai mươi của thế kỷ XX, tại miền Nam Việt Nam có một tôn giáo nội sinh tổng hợp lại những triết lý, tư tưởng của một số trường phái tư tưởng và tôn giáo lớn trên thế giới đó là đạo Cao Đài. Qua tìm hiểu về giáo lý, giáo luật của đạo Cao Đài và quan sát Tòa thánh Tây Ninh - cơ sở thờ tự và làm việc lớn nhất của đạo, ta thấy hiện hữu hình ảnh của Đạo giáo và triết lý âm – dương ở nhiều nơi. 2. Nội dung 2.1. Giới thiệu về triết lý âm – dương Xét về nguồn gốc triết lí âm – dương, một số giả thuyết cho rằng: “Triết lý âm – dương, ngũ hành, bát quái” xuất hiện vào thời thượng cổ của Trung Hoa, do người Hán nghiên cứu dựa vào các hiện tượng lạ và được họ đem áp dụng vào đời sống thực tiễn mà ta vẫn còn thấy đến ngày hôm nay. “Truyền thuyết kể rằng vào đời vua Phục Hy (4477 – 4363 TCN) trên lưng con Long Mã xuất hiện ở Hoàng Hà, có các dãy số từ 1 đến 10 sắp xếp như một bản vẽ, nhà vua gọi đó là Hà Đồ (Đồ biểu trên sông Hoàng Hà). Đời vua Hạ Vũ (2205 – 2163 TCN), một con Kim Quy nổi lên trên mặt nước sông Lạc trên mai có 45 chấm tròn vừa rỗng vừa đặc, nếu liên kết sẽ thành 9 hàng, vua Hạ Vũ gọi đó là Lạc Thư (Sách trên sông Lạc). Người đời sau, khi nghiên cứu giữa Hà Đồ và Lạc Thư thấy chúng có mối tương quan với nhau: - Hà Đồ gồm 5 nhánh mang 10 số định ra Âm Dương Ngũ Hành gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. - Lạc Thư gồm 9 vị trí, phân ra bốn phương tám hướng gọi là Bát quái, mỗi hướng định cho một tên gọi Khảm, Khôn, Cấn, Chấn, Kiền (còn gọi là Càn), Đoài, Tốn, Ly, tượng trưng cho Trời Đất. Khởi đầu khi chưa có chữ viết, con người chỉ biết tư duy qua các biểu tượng bằng hình vẽ của vua Phục Hy, với vạch dài là dương (-) mang số Lẻ, còn vạch đứt ngang là âm (- -) mang số chẵn, là các quẻ Tiên thiên (Gồm 3 hào)”. [6, tr. 7] Trang 116 TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH Nếu theo triết học Mác – Lênin hiện đại cho rằng: mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau thì triết lý âm – dương cũng vận động như mặt đối lập, luôn đấu tranh, luôn tiêu trừ lẫn nhau nhưng đồng thời dựa vào nhau mà phát triển. “Thuyết Âm Dương cho rằng sự hình thành, biến hóa và phát triển của vạn vật đều do sự vận động của hai khí Âm và Dương mà có. Từ đầu chỉ có Thái cực, khi chia ra làm 2 khí Âm và Dương gọi là lưỡng nghi. Hai khí Âm và Dương tuy bên ngoài mang tính đối lập, trái ngược như nước với lửa, cứng với mềm, nam với nữ… nhưng bên trong khi phối hợp lại sinh hiện tượng sinh tiêu (Tạo ra và tiêu diệt), vì thế khi thấy từ Thái Cực sinh Lưỡng Nghi, từ Lưỡng Nghi sinh Tứ Tượng, Tứ Tượng sinh Bát Quái, Bát Quái sinh ra 64 rồi 128… 256 theo hệ số nhân 2 vì phải có Âm và Dương.” [6, tr. 285] Trong Bát Quái ta cũng có thể thấy ẩn Ngũ Hành, nếu bát quái là tám hướng (Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông Nam, Đông Bắc, Tây Nam, Tây Bắc) thì ngũ hành cũng chia theo bốn hướng và một hướng trung tâm theo đặc tính của các hướng. Đông – M ...