Trò chơi dân gian - nét văn hóa dân tộc giàu bản sắc

Mỗi người chúng ta ai cũng đã từng là một đứa trẻ và đã từng chơi những trò chơi của trẻ. Những vòng quay của con quay (chơi cù) hay những bước nhảy lò cò của trò chơi ăn quan... tất cả như một bức tranh sinh động của cuộc sống. Những điệu nhảy mềm mại, những cánh diều bay nhè nhẹ trên cao như đưa văn hóa Việt Nam đến khắp năm châu. Trò chơi trẻ em Việt Nam thường bắt nguồn từ những bài đồng dao, một thể loại văn vần độc đáo của dân tộc. Đấy là...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trò chơi dân gian - nét văn hóa dân tộc giàu bản sắc Trò chơi dân gian - nét văn hóa dân tộc giàu bản sắcMỗi người chúng ta ai cũng đã từng là một đứa trẻ và đã từng chơi những trò chơi của trẻ.Những vòng quay của con quay (chơi cù) hay những bước nhảy lò cò của trò chơi ănquan... tất cả như một bức tranh sinh động của cuộc sống. Những điệu nhảy mềm mại,những cánh diều bay nhè nhẹ trên cao như đưa văn hóa Việt Nam đến khắp năm châu.Trò chơi trẻ em Việt Nam thường bắt nguồn từ những bài đồng dao, một thể loại văn vầnđộc đáo của dân tộc. Đấy là những bài ca có nhịp điệu đơn giản gieo vần một cách thoảimái, có thể ngắn dài bất kỳ hoặc lặp đi lặp lại không dứt. Chơi chọi gà là một trong những thú chơi được trẻem thích thú vì không chỉ nó là con vật gần gũi với đời sống của trẻ mà nó còn mang ýnghĩa như một chiến binh khát vọng chiến thắng:“Con gà cục tác cục ta/ Hay đỗ đầu hè hay chạy rông rông/ Má gà thì đỏ hồng hồng/ Cáimỏ thì nhịn, cái mồng thì tươi/ Cái chân hay đạp hay bơi/ Cái cánh hay vỗ lên trời gióbay”.Hay bài đồng dao của trò chơi ô ăn quan: “Hàng trầu hàng cau/ Là hàng con gái/ Hàngbánh hàng trái/ Là hàng bà già/ Hàng hương hàng hoa/ Là hàng cúng Phật...”. Vì đặc tínhcủa trò chơi rất đơn giản, chỉ là những hòn sỏi được rải trên nền đất và khi chơi phải đếmtừng hòn sỏi một nên nó là trò chơi hiền lành, không đòi hỏi nhiều lắm vào trí tuệ, sức lựcnhưng lại yêu cầu tính kiên nhẫn nên người chơi chủ yếu là các em gái.Rồng rắn lên mây là trò chơi gắn với đồng dao nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo,phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp, có liên quan đến nghithức cầu mưa của cư dân nông nghiệp: “Rồng rắn lên mây/ Có cây núc nắc/ Có nhà khiểnbinh/ Hỏi thăm thầy thuốc có nhà hay không...” .Đồng dao được cấu trúc theo một lôgic riêng, đôi khi không có nghĩa gì cả, nhưng bằngtư duy liên tưởng, trẻ em vẫn có thể nhập vào câu hát để dẫn đến những kết cục bất ngờ:cái ngược đời, cái phi lý, lại có thể chấp nhận vì đấy là bài hát của trẻ em.“Cây mốt, cây mai, lá trai, lá hến, con nhện chăng tơ, quả mơ có hạt...” là bài đồng daomà các cô bé thường hát để chơi chuyền. Đây là trò chơi chủ yếu dành cho bé gái, dụngcụ là một quả bóng (có thể được thay bằng một hòn đá hoặc quả ổi xanh) và 10 que tređược vót tròn (có thể thay bằng đũa).“Cút ca cút kít/ Làm ít ăn nhiều/ Nằm đâu ngủ đấy/ Nó lấy mất cưa/ Lấy gì mà kéo...” làbài đồng dao của trò chơi quay (cù) cũng được trẻ em yêu thích. Ta có thể bắt gặp nhữngđứa trẻ túm năm tụm ba, bỏ quên hết nhọc nhằn của cuộc sống, những bài học khó đểcuốn theo vòng xoáy của những con quay.Từng vòng, từng vòng xoay tít, vui thú với những cú đánh lắc bổ nhào trúng quay của đốiphương, cuộc sống của chúng dường như chỉ có vậy. Con quay được tiện hay đẽo bằnggỗ, hình giống quả ổi; tuỳ theo từng địa phương, dân tộc mà con quay có thể có hoặckhông có núm (còn gọi là tu) ở phía trên. Bên dưới thân quay có “chân” làm bằng gỗhoặc bằng đinh hình chóp nón hoặc không có “chân”. Khi chơi, các em quấn dây mộtvòng quanh tu, sau đó quấn dần xuống thân. Kẹp đầu dây còn lại có nút thắt vào giữa haingón tay để giữ dây, sau đó vung tay liệng hoặc bổ quay rơi xuống đất. Lúc này, theoquán tính con quay sẽ quay tít, gần như đứng yên (ngủ), sau đó các em khác ra bổ quayhoặc cứu quay và xác định người thắng cuộc.Trò chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp với các sở thích, cá tính khác nhau của nhiềuđối tượng người chơi như sôi nổi, điềm đạm hay trầm tĩnh. Mỗi trò lại có một quy luậtriêng, mang những sắc thái khác nhau khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán.Rồng rắn lên mây, cướp cờ... là trò chơi nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, pháthuy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp.Đẩy gậy lại có nhiều nét tương đồng và gần gũi với môn thi đấu vật hay chọi trâu củangười lớn.Trò kéo co cũng thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện thể lực và sự nhanh nhẹn, khéoléo.Đánh đáo, chơi chuyền, chơi ô ăn quan lại rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cá nhân, khả năngtính toán, phán đoán chính xác. Từ chỗ ganh đua mang tính chất tượng trưng, dần dần cáctrò chơi trở thành những cuộc thi tài, thi khéo, các cuộc thi đấu thể thao như bi sắt, nhẩyngựa, đá cầu...Trò chơi dân gian chủ yếu dành cho trẻ em ở các vùng nông thôn nên cái tên cũng giảnđơn, nôm na như tên thằng Tí, con Na, thằng Ốc, cái Hến vậy: nào là đánh đáo, đánhquay, nào là đi cà kheo, nổ pháo đất...Hơn nữa, các trò chơi dân gian Việt Nam thường giản tiện, không cầu kỳ, tốn kém nên cóthể dễ dàng chơi mọi lúc, mọi nơi, dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tựnhiên, thậm chí chỉ là cái gậy, hòn đá, hòn bi chúng có thể nhặt trong vườn, dưới ruộng làcó thể lập được một hội chơi.Người chơi thường là những trẻ chăn trâu lê la túm tụm ngoài bãi cỏ, ngoài việc vui đùa,rèn luyện thân thể, còn thể hiện nỗi khát khao chiến thắng tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ.PGS. ...