Vận dụng quan điểm tiến hóa trong tổ chức dạy học phần động vật học ở trung học cơ sở

Vận dụng quan điểm tiến hóa trong dạy học nội dung động vật học trong chương trình Sinh học ở trung học cơ sở (THCS) là hình thức tổ chức dạy học tích hợp nội môn. Bài viết giới thiệu quy trình vận dụng quan điểm tiến hóa trong dạy học phần động vật học ở chương trình Sinh học THCS.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vận dụng quan điểm tiến hóa trong tổ chức dạy học phần động vật học ở trung học cơ sởBÁO CÁO KHOA HỌC HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA LẦN THỨ 1 VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾN HÓA TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC PHẦN ĐỘNG VẬT HỌC Ở TRUNG HỌC CƠ SỞ NGUYỄN VĂN THUẬN 1,* VĂN THỊ THANH NHUNG 2, NGUYỄN THỊ MỸ PHƯỢNG 1 1 Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế * Email: thuan592002@gmail.com 2 Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế Tóm tắt: Vận dụng quan điểm tiến hóa trong dạy học nội dung động vật học trong chương trình Sinh học ở trung học cơ sở (THCS) là hình thức tổ chức dạy học tích hợp nội môn. Đây là hình thức tổ chức dạy học nhằm hình thành cho học sinh năng lực vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề mới trong nội dung bài học, tiến tới vận dụng giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống. Bài báo giới thiệu quy trình vận dụng quan điểm tiến hóa trong dạy học phần động vật học ở chương trình Sinh học THCS. Từ khóa: Tiến hóa, động vật học, tổ chức cơ thể.1. MỞ ĐẦU Trong dạy học phần động vật học ở THCS, nội dung tài liệu giáo khoa trình bày vềkhoa học động vật học, bao gồm mối quan hệ giữa cấu trúc và chức năng, đi từ thấp đến cao,từ đơn giản đến phức tạp, từ chưa chuyên hóa đến chuyên hóa... Đây cũng là chiều hướng tiếnhóa của sinh giới nói chung, của ngành động vật nói riêng. Vì vậy, dạy học các nội dung cụthể trong phần động vật học ở THCS để thấy được chiều hướng tiến hóa là một trong nhữngbiện pháp nâng cao chất lượng dạy học phần động vật học ở trường THCS. Chương trìnhđộng vật học ở THCS mang đến cho các em chìa khóa mở ra cánh cửa bước vào thế giới độngvật, khám phá thế giới động vật đa dạng và phong phú, từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đếncao, từ những động vật có kích thước hiển vi đến những động vật có kích thước lớn. Nếu họcsinh không có cách học, cách tiếp cận đúng đắn các em sẽ thấy rằng kiến thức động vật vôcùng phức tạp, rối rắm. Dạy học theo quan điểm tiến hóa là dạy học sinh cách học, cách tựkhám phá kiến thức thông qua việc hiểu một cách sâu sắc vấn đề. Từ đó, các em sẽ có cáchhọc đúng đắn, việc tiếp cận kiến thức động vật sẽ trở nên đơn giản hơn, nhẹ nhàng hơn.2. NỘI DUNG2.1. Một số khái niệm2.1.1. Khái niệm về tiến hóa Thuật ngữ “tiến hóa” bắt nguồn từ tiếng La tinh “evolutio” có nghĩa là phát triển. Vớinghĩa chung là phát triển, thuật ngữ tiến hóa được dùng phổ biến trong nhiều lĩnh vực khoahọc khác nhau: Tiến hóa của các nguyên tử (tiến hóa lý học); tiến hóa của các phân tử (tiếnhóa hóa học); tiến hóa của các tổ chức sống (tiến hóa sinh học) hay tiến hóa của các phươngthức sản xuất (tiến hóa xã hội)… Theo nghĩa chung, tiến hóa là sự biến đổi qua thời gian [6]. Các nhà sinh học hiện đại xem tiến hóa sinh học như là sự thay đổi về các đặc tính củaquần thể sinh vật, giúp chúng hơn hẲn đời sống của các cá thể riêng lẻ. Theo quan điểm hiệnđại, tiến hóa là một quá trình mà qua đó các biến đổi di truyền trong một quần thể được nhânlên qua các thế hệ. Qua thời gian, quá trình này có thể đưa tới sự hình thành loài, tạo ra loài 335 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾmới từ loài đã có. Tất cả những sinh vật đang tồn tại là có quan hệ về nguồn gốc chung đã tiếnhóa qua hàng triệu triệu năm, tích lũy các biến đổi di truyền từ loài tổ tiên.2.1.2. Khái niệm tiến hóa trong chương trình Sinh học phổ thông Trong chương trình Sinh học phổ thông, tiến hóa là khái niệm sinh học đại cương có ýnghĩa quan trọng trong sự hình thành quan điểm duy vật biện chứng. Khái niệm này đượcphát triển dần qua toàn bộ chương trình từ lớp 6 đến lớp 12 dựa trên tất cả các vấn đề liênquan có trong nội dung chương trình. - Bắt đầu từ việc nghiên cứu các cấp độ sống của giới thực vật trong sinh học lớp 6, kháiniệm tiến hóa được hình dung là sự phát triển từ đơn giản đến phức tạp. + Về mặt tổ chức cơ thể: Từ đơn bào đến đa bào, từ đa bào chưa hoàn thiện đến đa bào hoàn thiện. + Về phương thức sinh sản: Từ phân đôi cơ thể đơn bào đến sinh sản bằng từng bộ phận của cơ thể đa bào, sinh sản bằng bào tử và sinh sản hữu tính. - Ở phần động vật trong chương trình sinh học 7, khái niệm tiến hóa được nghiên cứu ởcác ngành, các lớp động vật từ thấp đến cao, tích lũy được nhiều dấu hiệu cụ thể về sự phứctạp hóa các cơ quan và nguồn gốc của từng nhóm động vật. Những dấu hiệu cơ ...