Về một số giá trị văn hóa trong Sử thi Tây Nguyên

Bài viết khắc họa bức tranh toàn cảnh về văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần được biểu hiện rất sống động. Đó là một thế giới hình ảnh phong phú về động vật, thực vật, cảnh quan, đồ vật gần gũi với đời sống của người Tây Nguyên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về một số giá trị văn hóa trong Sử thi Tây NguyênVÒ mét sè gi¸ trÞ v¨n hãa trong sö thi t©y nguyªn Ph¹m V¨n Hãa (*)B ¶n th©n sö thi, cïng c¸c ph−¬ng tiÖn, ph−¬ng thøc t¹o nªn nã còng®· lµ mét ph−¬ng diÖn cña v¨n hãa. bøc tranh toµn c¶nh vÒ v¨n hãa vËt chÊt vµ v¨n hãa tinh thÇn ®−îc biÓu hiÖn rÊt sèng ®éng. §ã lµ mét thÕ giíi h×nh ¶nhSong sö thi, còng nh− c¸c thÓ lo¹i d©n phong phó vÒ ®éng vËt, thùc vËt, c¶nhgian kh¸c, lµ nh÷ng h×nh th¸i kh¸c vËt, ®å vËt... gÇn gòi víi ®êi sèng. §ã lµnhau cña nghÖ thuËt ng«n tõ, dïng nh÷ng c¶m quan vÒ t©m linh, vÒ t«nng«n ng÷ lµm ph−¬ng tiÖn biÓu hiÖn, gi¸o, vÒ ®êi sèng céng ®ång... cña ng−êinªn ngoµi t− c¸ch lµ yÕu tè cña v¨n hãa, T©y Nguyªn. ∗nã cßn cã t− c¸ch lµ n¬i l−u gi÷ vµ tµng 1. L−u gi÷ v¨n hãa vËt chÊtÈn nh÷ng trÇm tÝch v¨n hãa l©u ®êi cñad©n téc. Ng−êi Ên §é cã c©u: “C¸i g× ë sö thi T©y Nguyªn, c¶nh nóikh«ng cã trong ®ã (Ramayana vµ rõng, lµng bu«n, c¶nh nh÷ng ng«i nhµMahabharata) th× còng kh«ng cã ë bÊt dµi, nhµ r«ng víi nh÷ng c«ng cô vµ vËtcø n¬i nµo trªn ®Êt Ên §é”. §èi víi sö dông, c¸ch ¨n mÆc, trang søc cña ®µnthi T©y Nguyªn, chóng ta cã thÓ nãi «ng, ®µn bµ... ®−îc nãi ®Õn mét c¸chr»ng nã lµ “b¸ch khoa”, lµ kho tri thøc ch©n thùc, sinh ®éng.vÒ cuéc sèng cña ng−êi T©y Nguyªn. Nãi Trong sö thi T©y Nguyªn, thÕ giíic¸ch kh¸c, sö thi T©y Nguyªn l−u gi÷ ®éng, thùc vËt v« cïng phong phó. C©ynh÷ng dÊu Ên, nh÷ng chøng tÝch v¨n l−¬ng thùc chÝnh lµ lóa g¹o (l¹i cã rÊthãa. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa ®ã nhiÒu khi nhiÒu lo¹i nh− bake, djiang, prit...) vµbÞ che lÊp bëi “líp bôi cña thêi gian”, c¸c lo¹i c©y l−¬ng thùc kh¸c nh− ng«,qua nh÷ng c©u tõ, ng−êi ®äc kh«ng dÔ khoai, s¾n. C©y hoa mµu nh− bÇu, bÝ,g× ph¸t hiÖn ra. m−íp, d−a. Trong rõng cã nhiÒu lo¹i c©y Qua kh¶o s¸t mét sè t¸c phÈm sö nh− lå «, tre, sa, song... Chim chãc nh−thi c¸c d©n téc £®ª, Bana, M’n«ng, nh−: vik, rling, thó vËt nh− voi, tr©u, hæ,§am S¨n, Gi«ng, Gií må c«i tõ thuë bÐ, khØ.. C¸c lo¹i thñy s¶n còng rÊt phongGi«ng nghÌo t¸m vî, TreV¾t ghen ghÐt phó vÒ chñng lo¹i: t«m, c¸... víi tÊt c¶Gi«ng, Gi«ng cøu nµng RangHu, Tr©ubon Ti¨ng ch¹y ®Õn bon Kr¬ng, L¬ng ThS., Khoa Ng÷ v¨n vµ V¨n hãa häc, §¹i häc (∗)con Ji¨ng, chóng t«i nhËn thÊy cã mét §µ L¹t.34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2010h×nh d¸ng vµ s¾c mµu cña chóng. C¸c nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp n−¬ng rÉy, phôlo¹i c©y, cá, hoa, l¸ ®−îc nh¾c ®Õn nhiÒu thuéc vµo thiªn nhiªn, g¾n bã víi nóilÇn trong c¸c sö thi g¾n liÒn víi kh«ng rõng.gian nói rõng vµ lµng bu«n T©yNguyªn. §ã lµ nói rõng b¹t ngµn, Qua nh÷ng con vËt xuÊt hiÖn trongn−¬ng rÉy trï phó vµ lµ søc sèng m¹nh sö thi chóng ta thÊy h×nh ¶nh mét céngmÏ, t×nh yªu th−¬ng, sù g¾n bã céng ®ång ng−êi sèng gÇn gòi víi nói rõng:®ång cña con ng−êi n¬i nói rõng lµng “Hä ®i ®· gÇn tíi th−îng nguån, chimbu«n. ë ®ã “c¸c c« g¸i véi ®i lÊy n−íc, chãc mõng vui hãt trªn ngän c©y. KhØ,chuèi chÝn, mÝa, khoai” (3, tr. 24). “Cha thá vµ c¸c gièng thó kh¸c vui s−íng rñmÑ ®i ®µo khoai rõng, ®µo ®−îc cñ råi ta nhau ch¹y theo sau, ®ãn mõng Gi«ng,sÏ nÊu ¨n..., d©y khoai to b»ng cæ tay, Gií” trë vÒ (3, tr.66). Tuy nhiªn, g¾n bãleo cao tÝt tËn phÝa trªn..., cñ khoai to víi ng−êi T©y Nguyªn nhiÒu h¬n c¶ lµb»ng b¾p ®ïi” (3, tr.37). hai con vËt voi vµ tr©u. §©y lµ nh÷ng con vËt ®ãng vai trß quan träng trong H×nh ¶nh nh÷ng c©y qu¶ cña rõng ®êi sèng cña ng−êi d©n n¬i ®©y. Hai conhay s¶n phÈm cña n−¬ng rÉy th−êng vËt nµy trë thµnh biÓu t−îng cña søcxuÊt hiÖn trong sù ®èi s¸nh víi nh÷ng m¹nh, sù giµu cã, uy thÕ cña bu«n lµngcon ng−êi kháe m¹nh, xinh ®Ñp. Mét Voi ®−îc xem lµ thang gi¸ trÞ ®¸nh gi¸chµng trai kháe m¹nh ®−îc miªu t¶: søc m¹nh vµ lßng can ®¶m cña mét“§Çu bÞt kh¨n nhiÔu, th¾t d©y l−ng chµng trai b−íc vµo tuæi tr−ëng thµnh.xanh, b¾p tay nh− èng lå «, ch¾c nh− Con voi trë thµnh biÓu t−îng cña søcc©y chµ rang. B¾p ch©n to nh− c©y chuèi m¹nh, sù giµu cã víi ®ång bµo T©ynon, ch¾c nh− lâi c©y kÐ. §Çu to nh− bÝ Ng ...